Neerlandica extra Muros. Jaargang 1967

Allerhande
(rubriek XIV)

Mening van de buitenlandse docenten over het Rapport van de Spellingcommissie. De Werkcommissie zou het van belang achten het standpunt van de buitenlandse collega's ten opzichte van het Rapport van de Nederlands-Belgische Commissie voor de spelling van de bastaardwoorden (zie rubriek III) aan de Belgische en Nederlandse ministers van Onderwijs kenbaar te maken. Mogen wij de collega's derhalve verzoeken hun oordeel over dit rapport schriftelijk aan het secretariaat van de Werkcommissie mee te delen, eventueel het ons tijdens het Derde Colloquium in september te overhandigen.

[p. 22]

Het Woordenboek Nederlandse Taal voor tweederde voltooid. Naar ‘Uitleg’, het weekblad van het Ministerie van O. en W. meedeelt, is het W.N.T. thans voor tweederde gereed. Wij achten het onnodig hier voor vakgenoten een overzicht van de voorgeschiedenis van deze mammoetonderneming te geven, herinneren er slechts aan dat de eerste aflevering in 1864 verscheen en het eerste deel in 1882. De eerste redacteuren waren naast Matthijs de Vries, Mr. L.Ph.C. van den Bergh, die spoedig door L.A. te Winkel vervangen werd en Prof. David. Aan de verschijning van de eerste aflevering was voorafgegaan (1863) de ‘Grondbeginselen der Nederlandse Spelling’ van De Vries en te Winkel, waarin het W.N.T. nog steeds geredigeerd wordt. De bijbehorende woordenlijst werd in 1866 gepubliceerd. De tegenwoordige redactie bestaat uit de Nederlanders C.H.A. Kruyskamp, Mej. N. Bakker, A.C. Crena de Ionghen de Vlaming F. de Tollenaere.

België voortaan vertegenwoordigd in het ‘Committee for the promotion of Dutch Studies.’ Naar ons in januari 1967 door het Belgische Ministerie van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel werd meegedeeld, heeft de Nederlandse Ambassadeur in Londen, de heer J.H. van Royen, voorgesteld dat België voortaan zou worden vertegenwoordigd in het ‘Committee for the promotion of Dutch Studies’ dat de leerstoelen in de Nederlandse literatuur en de Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Londen beheert en éénmaal per jaar vergadert. Het voorstel ligt geheel in de lijn van de Belgisch-Nederlandse politiek van gemeenschappelijke bevordering van de Nederlandse cultuur. Het voorstel van de Nederlandse ambassadeur heeft tot gevolg gehad dat voortaan een lid van de Belgische Ambassade de vergadering van het comité zal bijwonen.

R.F. Lissens, De Vlaamse Letterkunde van 1780 tot heden, N.V. Elsevier, Sequoia, Mercelisstraat 74, Brussel 5; 225 Fr. (gebonden in geheel linnen band). Zoals onze lezers bekend zal zijn, is onze redactie er niet op ingericht de vaak talrijke werken op ons vakgebied te vermelden die er in het afgelopen redactiehalfjaar verschenen zijn. Slechts voor bijzonder belangrijke uitgaven hebben wij soms een uitzondering gemaakt. Dit moge thans gelden voor de vierde hernieuwde en vermeerderde druk met 40 illustraties buiten de tekst van bovenvermeld werk.

Uit de prospectus nemen wij over: ‘De criticus en literair-historicus Prof. Dr. R.F. Lissens schetst in dit werk de ontwikkeling van de Vlaamse letteren sedert het einde van de Oostenrijkse tijd (Verhoeven, Verlooy) tot de allerjongste figuren, Hugo Claus en Paul Snoek. Met de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek uit de jongste decenniën heeft hij rekening gehouden, doch daarenboven heeft hij, dank zij een jarenlange vertrouwdheid met de letterkunde van de 19e en 20ste eeuw, de stof op een nieuwe manier ingedeeld en op menig punt een nieuw inzicht voorgesteld.’

Ursula. Wellicht ten overvloede signaleren wij onze lezers het artikel van Elida Maria Szarota, hoogleraar in de germanistiek aan de Universiteit van Warschau, over ‘Die Ursulagestalt in Vondels “Maeghden”’ (De Nieuwe Taalgids 59 (1966), 2, p. 73-89), ‘waaruit opnieuw blijkt’, zoals de redactie van De Nieuwe Taalgids in een voetnoot aan het artikel toevoegt, dat ‘Vondel in toenemende mate ook buiten onze grenzen gekend en bestudeerd wordt’. (Zie ook rubr. VIII)

Een vraaggesprek met Ministerialdirigent Dr. W. Kluxen over het Nederlands onderwijs in het Duitse grensgebied treffen wij aan in het ‘Alg. Handelsblad’ van 4 april 1967. Dr. Kluxen van het Ministerie van Onderwijs van Noordrijnland-Westfalen, die eind oktober l.l. ook de Conferentie van de docenten Nederlands in het Duitse taalgebied te Bonn en Keulen bijwoonde, zegt in dit interview o.a.: ‘Wij zouden graag het Nederlands als tweede vreemde taal op onze middelbare scholen willen invoeren. In plaats van Frans zou op de “Realschulen” Nederlands kunnen worden onderwezen. Voor de gymnasia zou Nederlands facultatief kunnen worden gestold; bij voldoende belangstelling zijn wij bereid tegen de “Richtlinien” in toe te staan, dat de leerlingen vier i.p.v. drie jaar onderricht in de Nederlandse taal krijgen. Wanneer een rector van een gymnasium hiertoe een verzoek mocht indienen, is het ook mogelijk Nederlands als tweede taal/op het gymnasium te onderwijzen. Hoewel er op verschillende gymnasia wel voldoende belangstelling voor het Nederlands bestaat (Aken, Duisburg, Keulen, Kevelaar, Vierssen) duikt ook hier weer het tekort aan leraren op’.

[p. 23]

Dr. Kluxen ziet voor deze belemmering een uitweg in een uitwisseling van Nederlandse en Duitse leraren. Hij heeft hierover al contact opgenomen met de Nederlandse Ambassade te Bonn. ‘Wij hebben vastgesteld, dat wij met de traditionele gerichtheid op twee talen, Frans en Engels, te eenzijdig zijn’. Voor het beoogde Nederlandse onderwijs ziet hij twee redenen: economische - omdat Nederland en Duitsland op dit gebied zo nauw verbonden zijn - en culturele: ‘Wij zijn geïnteresseerd in de Nederlandse cultuur. Wij moeten die beter begrijpen. Vele misverstanden komen hieruit voort, dat wij van onze buren te weinig begrip hebben. En vanuit dat begrip kunnen wij ook beter ons zelf begrijpen. Er zijn geestelijke stromingen in de Nederlandse cultuur die net zo belangrijk zijn als sommige stromingen in de Franse cultuur. Daarom hebben we vele mensen nodig die Nederlands spreken’. Na op de noodzaak gewezen te hebben de Nederlandse 17e eeuwse cultuur te bestuderen en in de 18e eeuw de integratie van de Franse en Engelse Verlichting in de burgerlijke cultuur van de Nederlanden, merkt Dr. Kluxen op, dat hij persoonlijk bijvoorbeeld onder de indruk is van ‘de hartstochtelijke nuchterheid en rationaliteit van de Nederlandse geest’. Na gewezen te hebben op het belang van de Nederlandse literatuur zegt hij Nederlands onderwijs niet alleen facultatief maar ook verplicht te willen stellen.

Het is ons bekend, dat ook de Kultusminister van de andere buurstaat, Nieder-Sachsen, zich twee jaar geleden tot het Ministerie van O. en W. gewend heeft inzake het ter beschikking willen stellen van leraren voor Duitse scholen. Mogen de Nederlandse en Belgische instanties het belang van deze zaak zo zeer inzien, dat zij met voorbijzien of opzijzetting van formele bezwaren alles doen om de grote hinderpaal: het tekort aan leraren Nederlands in het grensgebied, uit de weg te ruimen!

Dat het voor het Kultusministerium te Düsseldorf niet bij woorden blijft blijkt uit de ‘Neufassung der Ausbildungs- und Prüfungsordnung für das Lehramt am Gymnasium (Runderlass des Kultusministers vom 24. Januar 1967 II B4.40-13/0 Nr.44/67)’ en uit die ‘für das Lehramt an der Realschule (Runderlass des Kultusministers vom 24. Januar 1967 II B3.40-12/0 Nr. 3752/66-101/67)’, die beide Nederlands als examenvak vermelden. Men zie ook in rubriek VIII de voorzieningen betreffende het ‘Studium der Germanischen Philologie im Fach Niederländisch’. Zij werden ons toegezonden door Dr. de Buck, cultuurattaché bij de Belgische Ambassade te Bonn en directeur van het Belgisch Huis te Keulen.

Onderzoek naar overblijfselen van het Nederlands in Amerika. Van de afdeling Dialectologie van de Kon. Nederlandse Akademie van Wetenschappen ontvingen wij een rapport betreffende het door Mevr. Dr. Jo Daan en de assistent van haar afdeling de Heer H. Heikens ingestelde onderzoek naar het Nederlands en de Nederlandse dialecten, het Fries en de Friese dialecten, dat door hen die zelf of wier (voor)-ouders voor 1910 naar de Verenigde Staten zijn uitgeweken. Wij namen over dit onderzoek in het vorige nummer van dit blad een courantenbericht over van een journalist die Mevr. Daan geïnterviewd had. Zijn mededelingen stemmen dan ook grotendeels met genoemd rapport overeen. Toch komen in het laatste enkele preciseringen en zinsneden voor, waarop wij hier aanvullenderwijs de aandacht vestigen:

In de drie maanden zijn door de beide onderzoekers 285 mensen geïnterviewd en is bijna 75 uur ongedwongen praten op de geluidsband vastgelegd. Aan de in het courantenbericht genoemde plaatsen die door Mevr. Daan en de Heer Heikens werden bezocht moeten nog toegevoegd worden: Kimberley (Wisc.), Hollandale (Minnesota), Sioux County (Iowa) en Whitinsville (Mass.). Het verzamelde materiaal zal in de eerste plaats gelegenheid bieden de taal van de Nederlanders in Amerika met die van de voormalige plaatsgenoten van hen zelf of hun (voor)-ouders in Nederland te vergelijken. Het dialectenbureau had n.l. reeds een 500 geluidsopnamen van de omgangstaal in een groot aantal Nederlandse steden en dorpen gemaakt.

De kerken zijn voor het bewaren van het Nederlands in de V.S. van grote steun geweest. Tot in het eerste kwart van deze eeuw vond elke zondag tenminste één godsdienstoefening plaats, waarin een Nederlandse preek gehouden werd, in het Nederlands werd gebeden en Nederlandse psalmen en liederen werden gezongen. In de kerk en thuis werd de Statenvertaling gebruikt. Ook de catechisatie werd lange tijd in het Nederlands gegeven. Tenslotte was Nederlands verschillende jaren een leervak op de lagere scholen van de Christian Reformed Church.....

[p. 24]

In de eerste veertig jaren van deze eeuw is in kerk en gezin geleidelijk het Amerikaans ingevoerd, dat de strijd momenteel natuurlijk voor het grootste deel heeft gewonen. Zal het over twintig jaar nog mogelijk zijn Nederlands en Fries van (nakomelingen van) de emigranten Van voor 1910 op de band vast te leggen?

De culturele revolutie in China zit het Nederlands onderwijs dwars. Een maand of acht geleden lazen wij, ik meen in ‘De Telegraaf’, een bijdrage over een reis van het Nederlands echtpaar Henri en Margarethe van Gilpen, dat dwars door Siberië van Stockholm naar Peking was gereisd om daar aan de universiteit Nederlands te gaan onderwijzen. Wij vermoedden dat de Heer van Gilpen was ingegaan op de aanbiedingen van de Chinese delegatie die, naar Drs. van de Velde op het Brussels Colloquium meedeelde, ons land drie jaar geleden had bezocht en die, naar Mej. Mr. E. Talsma eraan toevoegde, ook op het Ministerie van O. en W. een bezoek had afgestoken.

Nu treffen wij in hetzelfde blad van 18 on 21 maart l.l. twee geïllustreerde en geestig door Gerth van Zanten geschreven artikelen aan: ‘Een Nederlander tussen de Rode Gardisten’, waarin de ervaringen van genoemd echtpaar in het Peking van Mao worden te boek (of liever: te krant) gesteld. Ze zijn zeker merkwaardig genoeg. De universiteit is vanwege de culturele revolutie al maanden gesloten. De Heer van Gilpen schaft zich een fiets aan, zodat hij er vlug bij kan zijn, als er in de stad iets gaande is. Met een aantal andere buitenlanders zijn de van Gilpens ondergebracht in een luxe hotel waarop in grote letters: ‘We have friends all over the world’. Op het instituut wonen ze met 300 andere buitenlanders ‘in een apart paradijsje te midden van de volksrepubliek’. Velen van hen worden zo door de algemene opwinding aangestoken, dat ze mee gaan doen met de demonstraties en proberen even hard te schreeuwen als de Chinese jongeren dat kunnen. Ook brullen zij citaten uit Mao's rode boekje, doch dat wordt door de Chinese jeugd als een ‘show’ opgevat en ze applaudiseert er glimlachend bij, wat ze bij hun eigen mensen nooit doen. Als de revolutie maar voortduurt krijgt de Heer van Gilpen echter genoeg van zijn gedwongen werkeloosheid, zodat het echtpaar nu naar Amsterdam is teruggekeerd.