Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 23]

Boeken
Marianne van Scherpenzeel
Irrationeel leesgedrag rondom non-fictieboeken aangepakt

Is het u ook al overkomen? U zoekt wat vakantielectuur, u komt in de bibliotheek en u zoekt de categorie van uw belangstelling. U leest bij een aantal boeken wat er op de achterflap staat. Dan maakt u uw keuze. Of een vergelijkbaar geval. U bent ‘vaag’ op zoek naar een boek over bijvoorbeeld gezondheid. In de boekenwinkel gaat u naar de afdeling Gezondheid en u bekijkt de boeken die over dat onderwerp voorradig zijn. U bekijkt van verschillende boeken de cover, snuffelt misschien in de inhoudsopgave of bladert hier en daar wat. Vervolgens beslist u en gaat u over tot de aankoop.

De dwang van de omslag

Mensen schijnen boeken te lezen of te kopen op basis van wat ze lezen op de omslag. En het opmerkelijke daarbij is dat dat niet alleen gebeurt bij romans (waar vaak de titel al een lokkertje is) maar evengoed bij zakelijke en informatieve boeken. Die bijna wispelturige manier waarop mensen beslissen in welk boek ze hun tijd zullen steken, is van grote invloed op het leesgedrag en verklaart voor een deel de achteruitgang in het lezen van zakelijke en informatieve boeken.

Anders en meer dan gepland

Uit onderzoek is gebleken dat 75% van de mensen die een boek kopen, een ander boek koopt dan gepland. In zeer veel gevallen (70%) kopen mensen ook meer boeken dan ze zich hadden voorgenomen. En boekenleners zijn nog impulsiever dan kopers. Dat is wat onderzoek van het leen-, lees- en aankoopgedrag van consumenten ons leert (meting door Intomart GfK, in opdracht van de Stichting Marktonderzoek Boekenvak).

Website met informatie over non-fictie

Om dat probleem van de keuze aan te pakken, is de website boek-inzicht.nl in het leven geroepen, een website die volledig door vrijwilligers wordt beheerd. Het gaat om een site waarbij Nederlandse auteurs van zakelijke informatieve boeken voor de camera contextinformatie geven in verband met hun boek. De vrijwilligers zeggen daarover:

‘Stel dat u 50 boeken over het zelfde onderwerp vindt. U kunt ze vaak niet alle 50 lezen. Hoe weet u dan in welk boek u het beste uw tijd kunt steken op basis van uw huidige kennis over het specifieke onderwerp? De ware reden waarom mensen een zakelijk informatief boek lezen, heeft vaak te maken met wat wij noemen B.I.Z.-vragen (dat staat voor boek-inzicht-vragen). Het is in de praktijk vaak niet eens de inhoud van het boek, maar de context en de verhalen rondom het boek die ervoor zorgen of wij een boek wel of niet lezen.’

In de video-interviews van boek-inzicht.nl worden context en achtergrondinformatie gegeven. Wat is de inhoudelijke expertise van de auteur? Voor welk niveau is het boek geschreven? Is het voor beginners geschreven of voor mensen die zich al langer verdiepen in het onderwerp? Hoe is het boek tot stand gekomen en welke research ging eraan vooraf? Hoe vernieuwend is het boek? Hoe praktisch of hoe theoretisch is het boek? En vooral: op welke concrete vragen biedt het boek antwoorden? Dat zijn voorbeelden van vragen die grotendeels bepalen welke non-fictieboeken wel en welke niet worden gelezen.

U leest het goed: het betreft inderdaad non-fictieboeken. Dat heeft te maken met de eigen achtergrond van die vrijwilligers van boek-inzicht.nl, want, zo zeggen ze: ‘We zijn allemaal liefhebbers van non-fictieboeken. Veel nieuwe (zakelijke) ideeën

Een boek kiezen op grond van de omslag, ^© Guy Roelandt

[p. 24]

en inspiratie vinden hun oorsprong bij zakelijke informatieve publicaties. Veel mensen baseren dagelijks hun beslissingen op gepubliceerde gedachten, ideeën en adviezen die door verschillende auteurs zorgvuldig zijn vastgelegd. Simpelweg boeken lezen is naar onze mening echter niet voldoende. Het gaat erom dat mensen die boeken lezen die voor hen de juiste zijn. Maar hoe komt iemand erachter of een boek het juiste is? Wij denken dat louter een aantrekkelijke omslag daar niet het volledige antwoord op biedt. De manier waarop we de contextinformatie rondom boeken publiceren, is weliswaar niet zo flitsend als bij “reguliere” interviews, maar we zijn ervan overtuigd dat de contextinformatie rondom non-fictieboeken op een belangrijke manier onze voorkennis erover kan vergroten.’

Niet charmeren of verkopen maar informeren

In eerste instantie zou je denken dat het bij boek-inzicht.nl om ‘gezellige’ video-interviews gaat, maar dat is absoluut niet de doelstelling van de website, aldus de vrijwilligers. De auteurs die worden geïnterviewd, krijgen allemaal exact dezelfde vragen te horen over het boek dat zij hebben geschreven. De doelstelling is niet het publiek te charmeren of te entertainen; het doel is ook niet boeken te verkopen. De doelstelling is simpelweg de potentiële lezer te helpen zoveel mogelijk contextinformatie te verzamelen over een bepaald boek. Op die manier wil boek-inzicht.nl inspelen op de voorkennis over zakelijke informatieve boeken die in Nederland worden gepubliceerd.

Aangezien de initiatiefnemers zich niet willen mengen in het commerciële proces rond boeken, is het logisch dat ze geen boeken verkopen via boek-inzicht.nl. Ze hopen vooral dat auteurs en uitgeverijen zich op boek-inzicht.nl blijven aanmelden en dat liefhebbers van non-fictieboeken de snel groeiende site weten te vinden.

Het initiatief lijkt goed te zijn opgepakt. De site had in zijn eerste drie maanden al meer dan 12.000 unieke bezoekers. Dat uitgeverijen als Thema, Andromeda en Pearson Education vrij snel besloten boek-inzicht.nl te steunen, zegt ook wel iets over het succes.

Meer informatie vindt u op www.boek-inzicht.nl.

De bijna irrationele manier waarop mensen boeken kiezen, is van grote invloed op het leesgedrag en verklaart gedeeltelijk de achteruitgang in het lezen van zakelijke en informatieve boeken. Maar die achteruitgang heeft natuurlijk ook nog met andere dingen te maken. Voor veel mensen is concentratie bijvoorbeeld een echt probleem. Zo zeggen vier op de tien mensen dat ze zich niet lang genoeg kunnen concentreren bij het lezen van een boek. Gebrek aan tijd is ook een probleem. De belangrijkste redenen die mensen noemen om geen boeken te lezen: te moe, liever televisie kijken, achter de computer zitten en... overwerken.