Woorden
Alex Wethlij
Goedemorgen, goedemiddag en verwante begroetingsformules
Goedemorgen is volgens Van Dale een
‘gewone begroetingsformule’. Toch stel ik vast dat die begroetingsformule niet zo gewoon is als ik 's morgens opgebeld word door iemand die spreekt namens een bank, verzekeringsmaatschappij, firma, gemeente of overheidsdienst. Dezelfde ervaring doe ik op als ik zelf zo'n instantie opbel en dan iemand aan de lijn krijg. In slechts één à twee op de tien gevallen hoor ik dan iets als
goedemorgen, maar meestal is dat
goedemiddag of
goeiemiddag. In de regel zijn mijn gesprekspartners dames, maar er zitten ook heren tussen. Wél moet ik opmerken dat de telefoontjes waar het hier om gaat, in de regel plaatsvinden tussen 10 en 12 uur en dat, als ik dan
goedemorgen hoor, het tussen 10 en 10.45 uur is. Vanaf ongeveer 10.45 uur is volgens mijn waarnemingen de
goedemiddagperiode aangebroken.
Als ik de persoon in kwestie vraag waarom zij/hij goedemiddag zegt, hoewel het nog geen 12 uur is, zijn de antwoorden niet direct eensluidend, maar wijken ze ook niet fundamenteel van elkaar af. ‘Dat zeg ik altijd’, zei me een dame. ‘Dat heb ik zo geleerd’, was een ander antwoord. De meesten lieten weten dat ze al vroeg bezig waren en daardoor het gevoel hadden dat het al later was. Een licht verwijtende toon viel daarbij niet te ontkennen, maar belangrijker is de vaststelling dat het hedendaagse arbeidsproces blijkbaar in bepaalde omstandigheden een stukje van het goedemorgengevoel heeft aangetast, met verbale consequenties.
Bij het bankfiliaal dat ik meestal bezoek, word ik door de dame achter het loket begroet met dag meneer, maar in de latere ochtend ook met goeiemiddag, dus... Veel voldoening schonk mij de ontvangst bij de kapper, een paar dagen geleden, toen ik net aan deze bijdrage begonnen was. Het was 11.15 uur en de dame die mijn jas aannam, zei: ‘Goeiemiddag’. Daarop kwam mijn bekende vraag en het antwoord was, weer met een zweem van verwijt: ‘Maar ik ben toch al een tijdje hier!’
Ik meen dus te mogen vaststellen dat goedemorgen (goeiemorgen) in de ietwat formelere sfeer een stap opzij moet doen voor een wat minder ochtendlijk goedemiddag (goeiemiddag). Ik heb althans die ervaring, maar kan dat niet bewijzen. Hoe kom je trouwens aan ‘officiële’ cijfers over het gebruik van begroetingen met morgen en, daarop voortbordurend, met avond, nacht en dag? Misschien kan Google een beetje helpen. Die zoekmachine groet weliswaar niet, maar kan suggesties geven over de populariteit van begroetingsformules. Ik ben dus geavanceerd gaan zoeken, met de exacte woordcombinatie, en kwam uit bij woordvormen en woordfrequenties die mij meer dan eens verrasten. In de eerste plaats blijkt dat op Nederlandse sites goedemorgen een opmerkelijk hoge frequentie heeft: 342.000 tegenover 35.800 in Belgische/Vlaamse webpagina's. Eenmaal op dreef geraakt, wilde ik ook weten hoe het staat met de rest van het etmaal. Welnu:
| goedenavond |
NL |
121.000 |
BE |
18.200 |
| goedenacht |
NL |
8.130 |
BE |
4.110 |
| goedendag |
NL |
90.000 |
BE |
13.600 |
Hier wordt zelden gegroet luidt de titel van een bespreking door Ewald Pironet van een boek over België van de hand van de Nederlander Bart Dirks, correspondent van de Volkskrant, in Knack van 9 april 2008. Maar we kunnen niet stilstaan bij de uitspraak van Ewald Pironet en we hebben nog de informele varianten van goedemorgen enz., d.w.z. die met goeie(n). Daarnaast zijn er ook foute spelvormen van de begroetingen waar we ons nu mee bezighouden.
Bij Google zijn de wensformules met goeie(n) in het algemeen minder frequent, meer dan eens duidelijk minder frequent, dan die met goede(n). Uitzonderingen zijn hier goeienavond in de Vlaamse sites - de frequenties zijn hierin zo goed als omgekeerd evenredig met die in de Nederlandse sites - en goeienacht in de Nederlandse én de Vlaamse webpagina's:
| goeienavond |
NL |
41.800 = 25,68% |
BE |
52.200 = 74,15% |
| goedenavond |
NL |
121.000 = 74,32% |
BE |
18.200 = 25,85% |
| goeienacht |
NL |
16.800 = 67,39% |
BE |
11.000 = 72,80% |
| goedenacht |
NL |
8.130 = 32,61% |
BE |
4.110 = 27,20% |
Hoe later op de avond, hoe jovialer volk, zeker in Vlaanderen. Wat we verder kunnen constateren, is dat niet iedereen weet hoe de begroetingsformules nu precies geschreven moeten worden, in concreto: met of zonder (tweede) n. Over de oorsprong van de ‘correcte’ n worden we o.a. ingelicht door www.onzetaal.nl. Hier vinden we ook de juiste vormen, even-
Auteursrechtelijk beschermd