Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 112

[p. 28]

Kroniek-kort
Spiegel der Lage Landen (1)

22 miljoen Nederlandssprekenden met een gemeenschappelijke geschiedenis zoeken hun weg in Europa en hebben daarbij elkaar nodig. Maar kennen ze elkaar nog wel zo goed ondanks dat ze één taal spreken? Dat valt reuze mee, maar als verschillende staten die nu opgaan in Europa, hebben ze ook verschillende culturen ontwikkeld. Er valt wat in te halen. Bespiegelingen over overeenkomsten en verschillen onder het motto: als we elkaar beter kennen en laten kennen, zullen de clichés over elkaar uitdoven.

Hollandse maatjes
Marc Cels

Hollandse maatjes is de benaming die door de redactie van De Standaard gekozen werd bij de poging om drie weken lang, van half juni tot 5 juli, het licht te laten schijnen op Nederland en zijn bewoners. Vele Vlamingen hebben hun noorderburen toch vaak als maatjes willen zien in hun emancipatiestrijd. Voorts zijn de maatjes in Holland toch vaak wat groter. Ten slotte verschaft ook de maagdekensharing, naast het belangrijke olympische succes, Holland identiteit.

‘Nog nooit keek deze krant zo intensief naar onze noorderburen’, kopt Peter Vandermeersch, de grote baas van De Standaard, de meest vooraanstaande krant van Vlaanderen. Meer dan een jaar geleden had de krant samen met de breed verspreide, francofiele krant Le Soir een project opgezet tot wederzijdse verkenning van de binnenlandse buur. Voor De Standaard was dat Brussel en Wallonië voor Nederlandstaligen. Je kunt hierbij natuurlijk kanttekeningen maken: Brussel is immers de hoofdstad van Vlaanderen en in getal de derde Vlaamse stad van Vlaanderen. De Duitse gemeenschap bleef in die voorstelling eveneens onvermeld. De intentie was echter goed: als we elkaar beter kennen en laten kennen, zullen de clichés over elkaar uitdoven. Deze wens is wellicht niet vervuld. Wel leverde het de redactie een prijs op. En de wens bleef bestaan, nu naar het Noorden toe.

Vandermeersch: ‘Vóór de komst van de Vlaamse commerciële zenders stemden op sommige avonden honderdduizenden Vlamingen af op de Nederlandse omroepen. Nu kibbelen we over de vraag of we elkaars variant van het Nederlands moeten ondertitelen. (...) Het onbegrip tussen Vlaanderen en Nederland, het land waarmee we een groot stuk geschiedenis en onze taal delen, is misschien wel groter dan dat tussen Vlamingen en Franstaligen in dit land.’ Wat men over deze stelling ook moge denken, om die reden zou de krant gedurende drie weken intensief naar het Noorden kijken. Alle aspecten van de samenleving kwamen op diverse wijzen aan bod: de beleidsvoering, de ondernemingen, de taal, de cultuur- en sportbeleving, de letteren en het cabaret, de mentaliteit, multiculturele integratie, gastronomie ... Op grond van overzichten, interviews, stemmen van Nederlanders in het zuiden en Vlamingen in het Noorden ontstond een even kleurrijk als lijvig dossier met bijlagen en tips, en met foto's van Michiel Hendryckx. Parallel hiermee ontwikkelde de krant een webstekonderdeel, waarop iedereen een en ander kan nalezen: www.standaard.be/hollandsemaatjes.

Wij grasduinen hier even in resultaten van dit intensieve kijken. We beperken ons tot het gebied van de taal, de cultuur en de mentaliteit als socioculturele werkelijkheid. Niet dat andere gegevens niet interessant zijn, zoals de opmerking dat tabak roken in de horeca een probleem is, maar wiet roken niet. De journalistieke buit en de diversiteit van de Standaardredactie is echter te groot, zodat selectie onvermijdelijk is.

Ondanks verschillen zien zowel Nederlanders als Vlamingen zichzelf én de ander als tolerant, bescheiden, werklustig en als levensgenieter. Op de schaal zwijgzaamheid-luidruchtigheid is er een significant verschil. Vrolijkheid typeert Vlamingen meer dan Nederlanders, volgens laatstgenoemden. De Oranjegezindheid in Nederland dwingt in het zuiden respect af. Hoe tolerant we elkaar ook vinden, allochtonen heten het eerder in Nederland te treffen dan in Vlaanderen. Wellicht een Vlaams-Belangeffect in de meningsvorming. De Vlaamse filosoof Paul Wouters, die in Nederland leeft, bevestigt dat Nederlanders er niet aan denken over hun land en hun structuren minnetjes te doen. Van oudsher hebben ze veel meer zelfbewustzijn meegekregen. Die zelfverzekerdheid verschilt van het Belgiëgevoel in het Zuiden.

Het is ook hoorbaar in de taal: hoewel Vlamingen vaak goed scoren in dicteewedstrijden en taalspelletjes, valt het op dat ze minder rad van tong zijn en minder mondig dan de Nederlanders, niettegenstaande het zo geprezen Vlaamse onderwijssysteem. Wouters vindt een uitleg in het protestantisme, een godsdienst van het lezen en het zingen, van het woord en van de persoonlijke verantwoordelijkheid. Het katholicisme stoelt veeleer op het gezag van een klassieke machtsstructuur. Daarom werd Nederland het land van het brede maatschappelijke debat en van de principiële stellingnamen. Nederlanders heten plannenmakers, Belgen zijn plantrekkers: het is, zegt hij, een cliché

[p. 29]

met een grond van waarheid. Misschien is het ook een uitleg van het succes van het Nederlands ondernemerschap, dat in belangrijke mate verbonden is met de V.O.C.-periode en met de V.O.C.-geest, die het kapseizen van de Compagnie overleefde? De gezonde Hollandse koopmansgeest is een staande uitdrukking die enkel naar het Noorden verwijst, niet naar het zuiden.

Onze taal

Met dat al zijn de aangekaarte taalmoeilijkheden tussen beide gebieden nog niet uitgeklaard. Terug naar Wouters. De filosoof ziet een structurele bedreiging voor de eenheid van de Nederlandse cultuur. Een symptoom is de stijgende moeilijkheid om elkaars televisieuitzendingen te verstaan zonder ondertiteling. Een van de oorzaken is het gedogen van het verkavelingsvlaams op de Vlaamse zenders, in de ondernemingen en op school, én de vaak slordige omgang met de taal in Nederland. Dat gaat inderdaad veel verder dan enkele woorden en zegswijzen die tot het idioom van Noord of Zuid behoren.

Van zijn kant zegt Dorian van der Brempt, directeur van het Vlaams-Nederlands huis deBuren over de verdragen die Vlaanderen en Nederland afgesloten hebben: het Cultureel Verdrag ‘moet af en toe gereactiveerd worden. De ambitie bestaat om het te continueren. Ook de Taalunie functioneert goed, al is ze volgens sommigen iets te technisch bezig.’ Over de werking van deBuren: ‘We worden intussen door de Nederlanders als volwaardige partners gezien in de “public diplomacy”. Nu moeten we nagaan of we ons ook in Berlijn, Parijs of Madrid samen kunnen presenteren.’ Dorian van der Brempt breekt een lans voor intensivering van de samenwerking vanuit de complementariteit die ons cultureel kenmerkt.

Deze kleine greep uit meer dan 120 vellen is geen afsluiting, eerder een aanzet. De lezing van het geheel baart hetzelfde gevoel. Wat doet de redactie hier verder mee? Het webstekonderdeel ‘hollandsemaatjes’ is één antwoord.

Volgen er nog meer?

Op die vraag antwoordde Peter Vandermeersch dat er op korte termijn geen plannen zijn. Deze belangrijke reeks, waarvoor heel wat werkkracht ingezet werd, heeft hem geleerd dat Vlamingen Nederland slecht kennen. Onze buren, zegt hij, spreken wel dezelfde taal maar gaan soms op heel andere wijze met maatschappelijke uitdagingen om. Samenwerking met Nederland, ook journalistiek, ligt veel moeilijker dan samenwerken met de Franstalige Belgen. Dat NRC Handelsblad niet bereid was om samen met De Standaard een wederzijds kennismakingsproject op te zetten, wat Le Soir wel deed, echoot ongetwijfeld na. (MC)

Nieuw onderzoek naar moord op Willem de Zwijger

De politie van Midden- en West-Brabant assisteert bij een nieuw onderzoek naar de moord op prins Willem van Oranje. De technische reconstructie, opgezet door het Delftse kennisbedrijf DelfTech, levert hopelijk nieuwe informatie op over de moord op 10 juli 1584.

DelfTech is op 1 september begonnen met een driedimensionale laserscanning van de plaats delict, zodat de exacte maten van de ruimte bekend zijn. Vervolgens zal de politie Zeeland een afgietsel maken van de kogelgaten. De politie Midden- en West-Brabant voert een onderzoek naar bloedsporen uit. Een zogeheten luminolonderzoek moet uitwijzen of er bloedresten zijn te traceren. Ten slotte komt het Nederlands Forensisch Instituut in actie voor pathologisch onderzoek. De resultaten zullen eind november bekend zijn, zo meldt het ANP. Balthasar Gerards staat bekend als de moordenaar van prins Willem van Oranje, ook bekend als Willem de Zwijger. De onderzoekers willen de moord op de prins tot in detail reconstrueren, aldus het ANP.

Aan deze cold case oftewel onopgeloste zaak kunnen de Britten nog een puntje zuigen. Het publiek is wat somber over de uitkomsten van dit onderzoek: ‘De dader zal wel niet meer leven’, viel al te beluisteren. Maar er is toch een eerbiedige vorm van Oranjekoorts hierover losgebarsten. (ER)

Alternatief tracé IJzeren Rijn onderzocht

Duitsland en Nederland gaan bekijken of ze een akkoord kunnen bereiken over een alternatief tracé voor de IJzeren Rijn. Dat zou dan via de A 52 lopen. Ook de financiële meerkosten moeten onderzocht worden. Indien er in november nog geen akkoord over deze financiering bestaat, zal vermoedelijk het historische tracé als enige optie overblijven. In 2005 heeft het Internationaal Arbitragehof in Den Haag immers bevestigd dat België recht heeft op de naleving van de verdragen rond deze spoorlijn voor goederentransport vanuit en naar Antwerpen, en dat Nederland wel een aantal ecologische bezwaren kan inbrengen.

De kans bestaat dat de IJzeren Rijn over een achttal jaren weer in dienst is. Het feit dat er een goed politiek overleg is tussen de bewindslieden van de betrokken landen, stemt hoopvol. (MC)