Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 112

[p. 31]

Nederlands van Nu
Jaargang 56 - mei 2008

Marja Kristel, spin in het web van de IVN
Belangstelling voor de Nederlandse taal is gelukkig groeiende
Pauline Beernink

Als zij een Nieuwsbrief rondstuurt, gaat die de hele wereld over, naar 220 universiteiten, naar een dikke 600 docenten Nederlands, naar de onnoembaar vele studenten die zich onze taal eigen willen maken. Ze is eindredacteur van de IVN-krant en redactiesecretaris van Internationale neerlandistiek (voorheen Neerlandica extra muros), ze is congressenregelaarster, ze is bestierster van alles wat de IVN tot zo'n succes maakt. Marja Kristel is directeur van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, de IVN.

Met de vrouw die inmiddels zo'n vijftien jaar de scepter zwaait over deze spraakmakende vereniging, heb ik op een middag een afspraak om van gedachten te wisselen over haar werk bij de IVN, haar ambities, haar plannen en, daar kunnen we niet onderuit, over haar leeftijd. Want onlangs bereikte Kristel de leeftijd van zestig jaar. Ik heb wel eens een foto van haar voorbij zien komen, maar als een jeugdig ogende vrouw bij mijn tafeltje stilhoudt en voorzichtig informeert of ik de redacteur van Neerlandia ben, kijk ik oprecht verbaasd. Die zestig jaren zijn haar absoluut niet aan te zien. Het spontane compliment doet haar goed. ‘Ik denk dat het werk me jong houdt’, glimlacht ze en strijkt met haar hand door haar haren, een gebaar dat ze tijdens ons geanimeerd gesprek regelmatig maakt.

We beginnen over haar leeftijd, die ze moeilijk geheim kon houden. ‘Dat was echt onmogelijk. Er bleken zoveel instanties die van deze, noem het een mijlpaal, op de hoogte waren. Ik heb erg leuke reacties gekregen, tot van een docent uit Indonesië toe. In de Chinese astrologie ben ik een rat, en dat blijkt gelukkig in dit geval positief te zijn. Of ik onder die zestig jaren gebukt ga? Wat zal ik ervan zeggen? Het is even wennen, dat wel. Maar ik twijfel serieus of ik daadwerkelijk gebruik ga maken van allerlei voorzieningen voor senioren, zoals een dagje vrij reizen van de Nederlandse Spoorwegen. Ik wil er even nog niet aan denken.’

Administrateur

Achtentwintig jaar geleden kwam Kristel bij de IVN terecht, ze ging er aan de slag als administrateur. ‘Die naam vond ik heel gewichtig. Ik werd destijds door iemand gewezen op de vacature die vrij zou komen. Dat zou nu echt iets voor mij zijn, zei hij. Voorwaarde was wel dat ik kantoor aan huis zou kunnen houden. Dat was in mijn geval een ideale situatie, ik had namelijk de zorg voor een kind. Ik richtte mijn kantoor op zolder in en als mijn zoon uit school kwam, was hij tevreden dat zijn moeder thuis was. Dat ik stug door bleef werken, vond hij geen probleem. Ik was thuis, daar ging het om. Belangrijk was uiteraard ook dat het werk mij inderdaad op het lijf geschreven was en nog steeds is.’

Van administrateur werd ze directeur, nu vijftien jaar geleden. ‘In feite doe ik nog steeds hetzelfde werk, nu alleen met meer verantwoordelijkheden.’ Dat werk is veelomvattend en gevarieerd. Als eindredacteur van de IVN-krant onderhoudt ze contact met correspondenten over de hele wereld. Ze onderhoudt contact met docenten Nederlands die werkzaam zijn op al die universiteiten. Ze organiseert congressen voor docenten in de internationale neerlandistiek en is al zo'n vijftien jaar, in opdracht van de Nederlandse Taalunie, betrokken bij de organisatie van de Zomercursus Nederlandse taal en cultuur. Bij het driejaarlijkse congres komen zo'n veertig nationaliteiten bij elkaar; de voertaal is vanzelfsprekend Nederlands. ‘Dat is geweldig om mee te maken. Zoveel nationaliteiten bij elkaar en iedereen houdt zich bezig met het Nederlands. In 2009 vindt het congres in Utrecht plaats en de zomercursus in Zeist is dit jaar aan zijn 53ste editie

[p. 32]

toe.’ Het contrast in haar werk vindt Kristel boeiend. ‘De afwisseling maakt het zo levendig. Als redacteur van het tijdschrift ben ik wetenschappelijk bezig; hetzelfde geldt als ik artikelen redigeer. Tijdens een colloquium of congres sta je midden in het dagelijks leven; ik noem dat het geroezemoes van alledag. Contact hebben met diverse nationaliteiten is niet alleen leuk, maar ook heel leerzaam. Amerikanen vertellen je bij de eerste ontmoeting meteen wat ze verdienen, daar moet je in Nederland toch niet over piekeren.’

Ontwikkelingen

De IVN bruist van de ideeën, er zit leven in. Begin dit jaar ging in de Nieuwsbrief een nieuwe kroniek van start onder de naam Cultuur en literatuur op het web. Er wordt gewerkt aan een volledig herziene Basisboekenlijst die hulp biedt bij het inrichten van een bibliotheek neerlandistiek. Voor de studenten komt er een canon Nederlands, een uitbreiding op het gebied van een literaire en culturele canon. Deze zomer wordt een vijfjarenplan gepubliceerd. Er wordt gewerkt aan een databank met scripties en dissertaties en er komt een forum op de IVN-site waarin docenten en studenten vragen kunnen stellen of met elkaar in discussie kunnen gaan.

De ideeën en ontwikkelingen zijn een gevolg van het feit dat de belangstelling voor het Nederlands groeiende is. ‘Verder is het onze ambitie om de neerlandistiek zichtbaarder te maken, zowel in eigen land als over de grenzen. De IVN fungeert als een soort makelaar tussen verschillende personen en instanties. We inventariseren tussen vraag een aanbod.’ Het zijn positieve geluiden, al zag de toekomst er zes jaar geleden niet al te rooskleurig uit voor de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek. ‘Enkele activiteiten werden niet meer gesubsidieerd, met als gevolg dat er bij ons bezuinigd moest worden: twee medewerkers moesten hun baan vaarwel zeggen. Het was een donkere periode. Toch heb ik nooit getwijfeld aan het voortbestaan van de IVN.’ Cijfers geven aan dat in het buitenland momenteel meer dan 20.000 studenten als vak Nederlands hebben gekozen. ‘Ik hecht niet zo veel waarde aan getallen. Er zijn er die de Nederlandse taal als bijvak hebben, anderen als hoofdvak. Dan zijn er ook studenten die een korte cursus volgen. Bij veel universiteiten in het buitenland is het gebruikelijk twee talen te studeren. Vaak wordt gekozen voor Nederlands, al was het maar om zich te onderscheiden van de medestudent. Het is natuurlijk geweldig dat er een stijgende lijn te bespeuren valt. Er is in feite nog nooit zoveel Nederlands gesproken.’

Wat minder geweldig is en waarover ze zich verbaast, is de verbazing bij de media tijdens bijvoorbeeld het driejaarlijkse congres. ‘Ik krijg dan een microfoon onder mijn neus

Marja Kristel is 28 jaar werkzaam bij de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN), eerst als administrateur, later als directeur. Ze constateert een groeiende belangstelling voor de Nederlandse taal in het algemeen.

De Nederlandse Vereniging voor Neerlandistiek
De Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN), opgericht in 1970, is de belangenvereniging voor docenten Nederlands aan universiteiten en hogescholen over de hele wereld. Met steun van de Nederlandse en Vlaamse overheid (via de Nederlandse Taalunie) biedt de IVN een podium voor de studie neerlandistiek aan meer dan 20.000 studenten.
De docenten leiden hun studenten op voor banen als docent Nederlands, onderzoeker, vertaler of tolk, journalist, cultureel medewerker bij internationale instanties of posities in het (internationale) bedrijfsleven. De IVN stimuleert en ondersteunt onderwijs en onderzoek met als kerndomein: Nederlands als vreemde of tweede taal, vergelijkende taal- en literatuurwetenschap, didactiek van de taal en cultuur van de Lage Landen, cultuurgeschiedenis en interculturele communicatie.
De IVN (www.ivnnl.com) onderhoudt een digitaal informatieplatform ten behoeve van de diverse regio's: het Duitstalige gebied, het Engelstalige gebied, het Franstalige gebied, Middenen Oost-Europa, Noord-Europa, het Caribisch gebied, Zuidelijk Afrika en ‘Azianië’. De belangrijkste activiteiten zijn de digitale nieuwsbrief de IVN-krant, het wetenschappelijk tijdschrift Internationale neerlandistiek, ondersteuning van bijscholing en regionale conferenties, onderzoeksbegeleiding en een driejaarlijks congres waar de internationale neerlandistiek centraal staat. (uit: www.ivnnl.com)

[p. 33]

met elke keer de vraag waarom die mensen eigenlijk Nederlands studeren. Met een ondertoon van: hoe is het in vredesnaam mogelijk? Dan antwoord ik steevast dat die mensen het een interessante taal vinden en dat ze hopen er later hun brood mee te kunnen verdienen. We zijn helaas nog niet trots genoeg op onze eigen taal. Zo'n vraag geeft aan hoe we over onze eigen taal denken.’

Succes

De succesvolle rol die de IVN bij de groeiende belangstelling voor het Nederlands speelt, wil Kristel absoluut niet op haar conto schrijven. ‘Het is een samenspel van en met het bestuur. De ene keer kom ik met een voorstel of neem het initiatief, de andere keer neemt het bestuur het voortouw. Dat ik het gezicht van het IVN zou zijn, moet je ruim zien. Ik ben gebleven en als vanzelf word ik dan een bekend gezicht. Het bestuur wisselt regelmatig van leden. Dat betekent voor mij regelmatig nieuwe bazen, nieuwe ontwikkelingen en nieuwe ideeën. Ik zie het als een continue scholing.’

Terloops komt het gesprek op de invloed van het Engels op onze taal. ‘Daarover kan ik me niet zo druk maken, net zo min als over de sms-taal. Ik zie het niet zozeer als taalverloedering, maar als een momentopname. Een taal leeft, daar is niks mis mee. Volgens taalkundigen zal een taal altijd onderhevig zijn aan veranderingen. Daar kan ik me wel in vinden. Waar ik me aan erger, is het onjuiste gebruik van de taal, zoals “ik irriteer me”. Dat vind ik kwalijker dan de invloed van Engelse leenwoorden.’ Van ‘naar de ander toe’ kan ik nog steeds griezelen.

Pensioen

Kristel nam 28 jaar geleden de taken over van haar voorgangster Henny Moolenburgh, die vertrok omdat ze de pensioengerechtigde leeftijd had bereikt. ‘Ze stapte zeer tegen haar zin op. Nu kan ik me dat levendig voorstellen. Voor mij komt die dag ook met rasse schreden naderbij. Als ambtenaar - en dat ben ik nu eenmaal - kan ik over ruim twee jaar met vervroegd pensioen, maar ik weet nog niet of ik daar gebruik van maak. Aan die dag wil ik nog even niet denken. Ik vind mijn werk veel te leuk. Eén ding staat vast: ik wil hoe dan ook een sprankelende vereniging achterlaten, waarvan mensen graag lid zijn en waarin ze zich thuis voelen.’ Als ze vertrekt, met de nadruk op áls, weet ze zeker dat ze niet in een zwart gat zal vallen. ‘Ik wil nog zoveel doen, ik heb nog zoveel plannen. Ik wil Italiaans leren, dat vind ik een prachtige taal. Verder kan ik gaan genieten van buitenlandse literatuur. Ik heb me de afgelopen jaren, beroepshalve, hoofdzakelijk in de Nederlandse literatuur verdiept. En, heel belangrijk, misschien wel het belangrijkste, ik wil meer tijd kunnen vrijmaken voor mijn kleinkind. Het mooiste wat me is overkomen. En de IVN? Dat gaat goed en dat blijft goed gaan: zolang alle organisaties die zich met Nederlands bezighouden - en dat zijn er steeds meer - elkaar blijven versterken en stimuleren.’