Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 110

[p. 20]

Spelling
Bekvechten over spelling is niet nieuw
Wit of groen: de keus is aan de taalgebruiker
Pauline Beernink

Omdat spelling niet bedoeld is om het de taalgebruiker moeilijk te maken - spelkunst is geen kwelkunst - maar juist om de taalgebruiker een spellingnorm met vaste regels te bieden, zal de redactie van Neerlandia zich houden aan de officiële spelling van het Groene Boekje uit 2005. De Prismaredactie is van mening dat de Witte Spelling, die op 16 augustus werd gepresenteerd door uitgeverij Het Spectrum, een oplossing biedt voor de problemen in de spelling die door de Nederlandse Taalunie, de officiële instantie waarin Nederland, Vlaanderen en Suriname samenwerken (de samenstellers van het Groene Boekje) zijn veroorzaakt. Het Witte Boekje van het Genootschap Onze Taal is een protest tegen het Groene Boekje van de Nederlandse Taalunie. Het Groene Boekje ligt tot 2015 vast, terwijl voor de witte variant voortdurend aanvullingen kunnen worden voorgedragen.

Wit of groen

Wit of groen: de keus is aan de taalgebruiker. Sterker nog, de Taaladviesdienst van het Genootschap Onze Taal, die het boekje grotendeels heeft samengesteld, zal alle bijdragen van de gebruikers van het boekje verzamelen en verwerken. Het Groene Boekje is alleen verplichte kost voor overheid en onderwijs.

Bekvechten over spelling is niet nieuw. Iedereen die maar iets met spelling te maken heeft, bemoeit zich er onderhand mee. Nederland kreeg in 1804 zijn eerste officiële spelling, waarin de beschaafde spelgewoonten gesystematiseerd werden en officieel vastgelegd. Sindsdien is men het niet met elkaar eens. ‘Men’ waren eerst taalkundigen en schrijvers, later onderwijzers. In de middeleeuwen bestonden geen spellingregels, er werd geschreven naar eigen inzicht. In de zeventiende eeuw werd getracht enige regelmaat in de spelling te krijgen. In 1844 kreeg Vlaanderen een eigen standaard en in 1864 werden de spellingen uit 1804 en 1844 door De Vries en Te Winkel samengevoegd.

In 1954 verscheen de Woordenlijst van de Nederlandse taal, het zogenaamde Groene Boekje, in opdracht van de Nederlandse en Belgische regering. Deze spelling heeft het uitgehouden tot 1995 en vanaf dat jaar verschijnt er elke tien jaar een geactualiseerde versie.

Neerlandia, februari 1940.

Verzet

De versie van het Groene Boekje uit 2005 - op de versie van 1995 werd vooral alleen gemopperd, maar er volgde geen boycot zoals nu - leidde tot verzet van een aantal Nederlandse media. Een paar maanden na het verschijnen van het gewraakte boekje werd het platform ‘De Witte Spelling’ opgericht.

Er is vooral verzet tegen de tussen-n en de jongste groene spelling wordt wel gekscherend de pannenkoekspelling genoemd. Een ander argument is dat er te veel en te ingrijpende wijzigingen zijn ingevoerd. De schattingen van het aantal veranderingen lopen uiteen. Sommigen houden het op een paar duizend, anderen op nog veel meer. Hoe het ook zij, het verzet mondde uit in een spellinggids van het Nederlands. Het is een tegenhanger van de officiële spelling en biedt een alternatief voor de groene spelling.

[p. 21]

Het Witte Boekje is gemaakt door de Taaladviesdienst van het Genootschap Onze Taal in samenwerking met leerboekauteur Wim Daniëls en de redacteuren van de Prismawoordenboeken.

Terwijl het Groene Boekje verplicht is voor overheid en onderwijs, mogen media en uitgeverijen kiezen. Ook de Nederlandse publieke omroep, de NOS, heeft gekozen voor de witte spelling. Al zal daarvan slechts in de ondertiteling iets te bespeuren zijn. De luisteraar of liever gezegd de kijker zal het ontgaan of nieuwslezer Philip Freriks van zijn à propos (Groene Boekje) dan wel van zijn apropos is (Witte Boekje, dat los van deze uitdrukking overigens weer à propos schrijft).

Wie tv'loos (Groene Boekje) of tv-loos (Witte Boekje) is, hoeft zich er helemaal niet om te bekommeren. Maar dit terzijde.

Het Witte Boekje

De presentatie van het Witte Boekje, de (alternatieve) spellinggids van het Nederlands, vond plaats in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag, waar schrijver Bart Chabot, voor de gelegenheid gestoken in een wit kostuum, was uitgenodigd om voor een vrolijke noot te zorgen. Chabot, winnaar van het Groot Dictee der Nederlandse Taal, die zich over spelling nooit zoveel zorgen heeft maakt ‘want dat deden de redacteuren wel’, maakt zich nu wel zorgen over zijn toekomstige deelname aan het Groot Dictee dat de spelling van het Groene Boekje hanteert.

In het forum namen Pieter Broertjes (dagvoorzitter), Bas van Kleef, woordvoerder namens het platform, spellinghistoricus G.C. Molendijk, auteur Jaap de Berg en René Appel, voorzitter van de Vereniging van letterkundigen, plaats.

Bas van Kleef, redacteur van de Volkskrant, liet weten het niet eens te zijn met critici van de witte spelling die menen dat het naast elkaar bestaan van twee spellingen tot verwarring zou leiden. ‘Er zijn in de officiële spelling honderden woorden die op twee manier geschreven mogen worden. Dat is al jaren zo en je hoorde er geen mens over.’

Verwarring

Dat je er geen mens over hoorde, is natuurlijk niet helemaal juist, maar dat woorden op diverse manieren geschreven mogen worden, is inderdaad niet nieuw. En dat twee spellingen tot verwarring kunnen leiden, is ook al niet nieuw.

De spellingregels uit 1934 van de ‘Vereeniging tot vereenvoudiging van onze Spelling’ (V.V.S.) veroorzaakten destijds ook al de nodige commotie. In Neerlandia van juni dat jaar, nog van het Algemeen Nederlands Verbond zonder tussenstreepje, werd een artikel gewijd aan de toen ontstane verwarring. Waar ging het toen om?

‘Er moest een einde gemaakt worden aan de verwarring en tuchteloosheid in de spelling, die steeds erger werden en nog steeds worden. Het zou niet billijk zijn de V.V.S. daarvan de schuld te geven, want de Vereeniging heeft nooit anders voorgestaan dan de spellingregels te vereenvoudigen. Dat de bedoeling der V.V.S.: de schrijftaal nader te brengen tot de beschaafde spreektaal, door velen begrepen werd als “schrijf, zoals ge spreekt”, kon zij niet helpen.’

De vereniging, ook wel de Vereenvoudigers genoemd, uitte kritiek op de spellingregels van De Vries en Te Winkel. De regels van de spelling zouden onlogisch en willekeurig en moeilijk stipt op te volgen zijn. Dat klinkt ons bekend in de oren! Er moest, ook toen al, gekozen worden volgens welke van de twee spellingen zou worden geschreven.

Actualisering

In 2015 wacht ons een actualisering van het Groene Boekje. Bas van Kleef vond dat spelling dan helemaal geen onderwerp van overheidsbemoeienis meer hoeft te zijn.

Hoe het kan verkeren, want in het artikel uit Neerlandia van 1934 staat: ‘Vooral het A.N.V. heeft reden om het zeer te betreuren dat de Regeering voor beslist ingrijpen maar steeds niet te vinden was, want het hoofdbestuur heeft telkens en telkens bij de Regeering op spellingshervorming aangedrongen’.