Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 110

Zeg 'ns wat
ingezonden brieven

Nederland is meer dan Holland

Limburgers komen mij nauwelijks als Nederlanders voor. Als zij een ander paspoort zouden blijken te hebben, zou ik daar niet van opkijken. Daar in het zuiden wonen al bijna Vlamingen, verwant, maar anders, aldus Marjolein de Vos, redacteur van NRC Handelsblad, in haar column van 1 mei jl. Die opmerking bevestigt de gangbare neiging van Hollanders om de Nederlandse identiteit zonder meer op één lijn te stellen met die van Holland, Holland dus als pars pro toto. Dienovereenkomstig is er ook een hardnekkige neiging de Nederlandse geschiedenis te vereenzeldigen met die van de Hollandse gewesten. Ongetwijfeld heeft Holland in onze geschiedenis lange tijd een dominerende rol gespeeld. Het vormde het centrum tegenover de rest van Nederland als een soort periferie. Die heeft zich daaraan moeten aanpassen, ook wat de taal betreft. Tijdens de Republiek der Verenigde Provinciën fungeerde de Hollandse dominantie als een van de belangrijkste politieke integratiefactoren. En nog altijd is die dominantie niet geheel verdwenen. Maar moeten we langzamerhand niet eens ophouden de Nederlandse identiteit, cultuur en geschiedenis te vereenzelvigen met die van Holland? De historicus prof. Leo Wessels heeft daartegen terecht stelling genomen in zijn bijdrage in het Civis Mundi jaarboek 2006, getiteld: ‘Nederlandse en Vlaamse identiteit’.

Kenmerkend voor onze Nederlandse identiteit is o.a. een sterke diversiteitscultus. Als gevolg daarvan kennen we hier van stonde af aan een multiculturele traditie. In eerste instantie uitte die zich vooral in het accentueren van lokaal- en regionaal-culturele verscheidenheid. In de tijd van de republiek speelde die verscheidenheid in ons staatkundig bestel zelfs de eerste viool. Het zwaartepunt van de politieke macht lag toen bij de provincies. Het multiculturele karakter gaat dus al terug tot die tijd. De regionaal-Hollandse identiteit is daarvan niet meer dan een facet, zij is zeker een heel belangrijk facet. In de periode van de verzuiling kreeg die multiculturaliteit ook een sterke religieus-culturele expressie. En met de vestiging in ons midden van etnische minderheden via immigratie is er inmiddels nog een etnisch-culturele variant bijgekomen, zij het dat die variant niet zonder meer op één lijn gesteld kan worden met de vorige varianten.

Ik heb dit stukje aangeboden aan de redactie van de brievenrubriek van NRC Handelsblad. Maar zij wilde daar geen plaats voor maken. Op het idee dat Nederland meer is dan Holland, rust kennelijk nog een randstedelijk taboe dat de redactie van NRC Handelsblad blijft koesteren.

Wim Couwenberg, Rotterdam

[p. 58]

Frans in het basisonderwijs

Men wil blijkbaar in het Vlaamse basisonderwijs meer ‘speelse’ lessen Frans geven. Hierbij enkele bedenkingen. Schepen (in Nederland: wethouder) Voorhamme (Antwerpen) deelde onlangs mee dat bij 38% van de kinderen in het Antwerpse stedelijk basisonderwijs het Nederlands thuis niet de voertaal is. En in vele gemeenten rond Antwerpen hoor je steeds meer Frans bij de kleuters en leerlingen van het lager onderwijs. In de jaren '70 en '80 onderzochten we met de steun van de provincie Antwerpen, afdeling onderwijs, de sollicitatie-eisen in meer dan tachtig bedrijven. Telkens werd onderstreept hoe belangrijk ‘goed Nederlands’ was (en nog steeds is) in de hele selectieprocedure. Tijdens talrijke beraadslagingen in het hoger secundair onderwijs, gespreid over 32 jaar, stelden we zelf vast dat de leraren Nederlands de gebrekkige kennis van de moedertaal bij de meeste abituriënten voortdurend aan de kaak stelden. Zou het dan niet wenselijk zijn wat méér (en beter ...) Nederlands aan onze kinderen te geven in plaats van ze ‘onder te dompelen in een vreemd taalbad’ (De Standaard, 21-11-2005)

Hervé Daras, Berchem (Antwerpen)

De toekomst van het Nederlands in Vlaanderen

Naar aanleiding van het taalcongres van Onze Taal (Utrecht, 12-11-2005) en in het bijzonder naar aanleiding van de rede die de taaladviseur van de VRT, Ruud Hendrickx, daar heeft gehouden, wil ik het volgende kwijt. Toen in de jaren zestig van de vorige eeuw Wij, heren van Zichem werd opgenomen - een feuilleton met veel couleur locale dat dus in het dialect werd gespeeld - vaardigde de BRT-directie tegen het einde van de opnames het verbod uit het dialect te hanteren. Klinkklare onzin uiteraard. Hoe kon je in de laatste opnames de taal gaan veranderen?

Wat zie en hoor je veertig jaar later? Soaps waarin een erbarmelijk tussentaaltje wordt geproduceerd! Vergelijk Baantjer (Nederland) met Flikken, Witse, Thuis, Spoed, Wittekerke (Vlaanderen). Waarom kunnen ze in Nederland wél in vlot en goed Nederlands acteren terwijl acteurs in Vlaanderen geen behoorlijk Nederlands mogen spreken? Acteurs die het wél kunnen en willen, worden verplicht tussentaal te spreken! Op school wordt de gij-vorm al járen niet meer onderwezen. Maar door de Vlaamse zenders wordt hij er weer in geramd.

Als actrice heb ik in Wij, heren van Zichem naast geschaafd Zichems ook Frans moeten spreken. Dat was in overeenstemming met het personage. Nu, veertig jaar later, moet ik in Wittekerke de gij-vorm gebruiken. Toch vraagt het personage dat helemaal niet: ik ben iemand die uit Vlaanderen, Nederland of waar ook kan komen. Er zijn nog wel acteurs en actrices die het AN machtig zijn. Maar ze worden zeldzaam. Luister eens naar interviews of spontane gesprekken met die acteurs. Dan schaam je je dood. Zelfs als ze optreden, acteren of een programma presenteren, doen je oren pijn. Een acteur die toevallig geen dialect kent, komt zelfs niet meer aan de bak!

VRT-Nederlands standaardtaal voor Vlaanderen? Moet ik dat serieus nemen? Dat geldt misschien voor de journaals en enkele minder populaire, meer intellectuele of artistieke programma's. VRT-tussentaal hoor je meer. En die taal dringt onbeschaamd en elke avond onze huiskamers binnen. De VRT is in navolging van VTM jammer genoeg de verbreider van de tussentaal.

Niemand vraagt naar ondertitels als hij naar Baantjer kijkt. Maar de VRT plaatst ondertitels. Waarom? Kosten op het sterfhuis! West-Vlamingen klagen dat ze het Antwerps en Brabants dat door onze zenders wordt gespuid, niet begrijpen. Maar zij krijgen geen ondertiteling. Zij mogen op hun honger blijven. Nu rijst het vingertje van de taalverbeteraar: ‘Foei, rester sur sa faim, dat is Frans, op zijn honger blijven is een gallicisme.’ - ‘En dan, meneer of mevrouw de taaladviseur, is dat geen prachtig beeld, geen prachtige uitdrukking waarmee we het Belgisch-Nederlands, VRT-Vlaams kunnen verrijken?’ Als in Van Dale een woord het label ‘algemeen Belgisch Nederlands’ krijgt, vindt de VRT dat het kan. Kritiekloos wordt het gebruik ervan goedgekeurd.

Niet alle heil komt van boven de Moerdijk. Vlaanderen heeft een eigenheid waarop we trots mogen zijn. Jammer genoeg doen onze zenders er alles aan om Nederlands in Vlaanderen te laten verglijden tot een zielig tussentaaltje, dat ze in hun soaps cultiveren en dat velen, ook heel wat mensen uit het onderwijs, steeds meer hanteren. En nu moet ik van Ruud Hendrickx nog goedenamiddag leren zeggen. Wel, ik heb andere katten te geselen dan slaafs dat taaltje uit de Vlaamse soaps na te bootsen.

Claudia Calberson, Berchem (Antwerpen)