Neerlandia. Jaargang 102

[p. 48]

Kroniek
Kroniek van de samenwerking

De kroniek werd samengesteld door Michel Backaert, Guido Logie en Mariken Oelen

Media

Educatieve uitzendingen

Wat heette vroeger educatieve uitzendingen, en wat nu? Doen openbare omroepen überhaupt nog aan educatie? Of is tv alleen maar - om het met Postman te zeggen - ‘zich dood amuseren’? Hoe moeten educatieve uitzendingen vandaag de dag opgevat worden? Welk doel moeten ze dienen? Worden ze Europees of wereldwijd via satelliet uitgezonden? Wat kan de link met ‘het Beste van Vlaanderen en Nederland’ (BVN) zijn? Op deze en andere vragen zal een antwoord gegeven worden op het symposium over educatieve (televisie)uitzendingen dat door de ANV-werkgroep Media en de Universitaire Instelling Antwerpen, afdeling communicatiewetenschap, gehouden zal worden in de gebouwen van de UIA op vrijdag 11 december 1998. (GL)

Taal

De anglomanie van de Nederlanders

Steven De Foer, correspondent van de Vlaamse krant De Standaard in Nederland, wijdde in de krant van 23 april 1998 een artikel aan het onderwerp ‘Nederland en de verengelsing’. De Foer bezorgde onder meer een ontluisterende illustratie van de hebbelijkheid van Nederlanders om in EU-verband per se Engels te willen spreken. ‘Toen Nederland vorig jaar voorzitter van de Europese Unie was, smeekten de Britten hen alsjeblieft de zittingen te leiden in hun moedertaal, en de tolken hun werk te laten doen. Het zware accent en verkeerde woordgebruik van de Nederlanders veroorzaakten immers soms een Babelse spraakverwarring. De grootste giller was wel die Nederlander die een vergadering afsloot met de woorden “we have worked hardly today” (met hardly “hard” bedoelend, terwijl het in werkelijkheid “nauwelijks” betekent). Het illustreert de gretigheid waarmee Nederlanders het Engels hanteren, en hun overdreven zelfverzekerdheid dat ze dat goed doen.’

Anderzijds stelde De Foer vast dat in diverse lagen van de Nederlandse bevolking het protest tegen de verengelsing van het Nederlands op gang is gekomen, en blijft groeien. Alleen de Nederlandse jeugd blijkt helemaal geen graten te zien in het ‘Nederengels’: ‘Jongeren vinden Engels cool en geven geen fuck om culturele of historische argumenten ter verdediging van het Nederlands.’

Werk aan de winkel dus voor de Nederlandse leraren, docenten en professoren. (MB)

Onderzoek Vlaamse variant algemeen Nederlands

Sedert begin dit jaar onderzoeken taalkundigen van de universiteiten van Gent, Leuven, Leiden en Amsterdam of er in Vlaanderen een algemeen geldende variant van de Nederlandse standaardtaal bestaat. De laatste jaren gaan in Vlaanderen steeds meer stemmen op om de Noord-Nederlandse taalhegemonie (‘een woord dat in Vlaanderen algemeen aanvaard wordt als standaardnederlands, maar in Nederland niet, is per definitie geen goed Nederlands’) af te wijzen, en te kiezen voor een algemeen Nederlands met twee gelijkwaardige varianten, een Nederlandse en een Vlaamse. De taalkundigen willen op wetenschappelijke wijze het bestaan of niet-bestaan van zo een Vlaamse variant van het Nederlands vaststellen. Het onderzoek is revolutionair: al in de negentiende eeuw, tijdens de eerste Algemeen-Nederlandse Congressen, werd afgesproken dat het Noord-Nederlands de enige norm is voor het algemeen Nederlands in Vlaanderen. Nu wil men deze oude afspraak toetsen aan de realiteit.

Een van de deelnemende onderzoekscentra is de vakgroep Nederlandse Taalkunde van de Universiteit Gent, met de professoren Johan Taeldeman en Magda Devos. Professor Devos: ‘Dit onderzoek erkent impliciet dat er ook een aparte Vlaamse standaardtaal kan bestaan die even valabel is binnen het Algemeen Nederlands als de Noord-Nederlandse’. Volgens de professor mag dat geen probleem zijn, want het Engels heeft toch ook een Britse, een Amerikaanse en een Australische variant. De taalkundige heeft een sociaal-historische verklaring voor de doorbraak van zo een Vlaamse variant: ‘Vlamingen richtten zich vroeger op Nederland, omdat ze de Franstaligen in België ervan moesten overtuigen dat het Nederlands een echte cultuurtaal was. In Vlaanderen bestond zo een cultuurtaal niet. Nu liggen de kaarten anders. Wij zijn niet langer het zwakke broertje in de Nederlandse taalgemeenschap, maar een evenwaardige partner, die zijn eigen normen kan bepalen.’

[p. 49]

Het onderzoek, dat vier jaar zal lopen, wordt gefinancierd door het Nederlandse en het Vlaamse Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. (MB)

Vlaamse provincie Limburg promoot Limburgs

In september a.s start de Belgische provincie Limburg met een grote promotiecampagne om de positie van het Limburgse dialect te versterken. In opdracht van de provincie werd door het Instituut voor Naamkunde en Dialectologie van de KU Leuven het lespakket Ich kal ooch Limburgs opgesteld. Grote gangmaker van de promotiecampagne is Sylvain Sleypen, bestendig afgevaardigde voor Cultuur van de provincie Limburg. Sleypen stelt vast dat de streektaal in Vlaanderen, en dus ook in Limburg, langzaam maar zeker verdwijnt, mede omdat de jongere generaties hun dialect niet meer beheersen. Sleypen en zijn collega's willen daar iets aan doen, omdat zij er van overtuigd zijn dat er zaken zijn die eigen zijn aan de regio, maar die je niet kunt verwoorden in het algemeen Nederlands. Het aanleren van een regionaal dialect als het Limburgs is, volgens Sleypen, voor middelbare scholieren een echte aanrader: ‘Omdat het Limburgs niet mag verdwijnen, en omdat je een dialect moet kennen om te weten wat de dialectische invloeden in de standaardtaal zijn.’

Het lespakket, dat bestemd is voor de tweede en de derde graad van het secundair onderwijs, wordt aan alle secundaire scholen in de provincie bezorgd. Elke school mag wel zelf beslissen of ze het pakket gaat gebruiken. In het lespakket wordt uiteraard uitgebreid ingegaan op de Limburgse dialecten, o.m. welke woorden er in de verschillende varianten bestaan, en hoe het verschuiven van de klanken in elkaar zit. Maar ook de manier waarop een dialect ontstaat, de bestaande vooroordelen tegenover streektaal, en de regionale verschillen komen in het lespakket aan bod. Naast het lespakket komen er ook spotjes op de regionale televisie, en een actie met zelfklevers met de tekst ‘Ik spreek ook Limburgs’ in acht varianten.

Gedeputeerde Sleypen weet dat hij uit overig Vlaanderen ook negatieve reacties kan krijgen, maar verwijst naar de Nederlandse situatie: ‘Het Nederlands Limburgs is al enige tijd erkend als een minderheidstaal. Bij sommige bedrijven moeten secretaresses daar zowel de standaardtaal als het dialect beheersen. Waarom kan men het Vlaams Limburgs dan ook niet erkennen?’ Ten slotte haalt de gedeputeerde krachtig uit: ‘De Limburgers vormen trouwens een grote taalgroep: als je de Duitsers en de Nederlanders erbij telt, kom je al snel op twee tot drie miljoen mensen. Historisch gezien hebben we trouwens geen enkele band met Vlaanderen. Dat is nu eenmaal zo, we kunnen de geschiedenis niet veranderen.’ (MB)

Enquête Stichting Nederlandse Dialecten

Op zaterdag 30 mei 1998 voerde de Stichting Nederlandse Dialecten een enquête over het dier in het dialect in zowat alle Nederlandse en Vlaamse kranten. De Stichting Nederlandse Dialecten (SND) is een Nederlands-Vlaams samenwerkingsverband van professionele dialectonderzoekers. De SND werd opgericht in 1990, en streeft een dubbel doel na: de aandacht voor het dialect in het Nederlandse taalgebied bevorderen, en wetenschappelijke informatie over Nederlandse dialecten in gepopulariseerde vorm verspreiden. De stichting organiseert daartoe tweejaarlijks een Nederlandse Dialectendag.

Eerste luik van de enquête: aan de hand van de ingevulde enquêteformulieren willen de onderzoekers een duidelijk beeld krijgen van de wijze waarop een reeks vergelijkingen met dieren in de diverse taal- en dialectgebieden wordt ingevuld. Aan de belangstellende dialectgebruikers worden dertig korte zinnen voorgeschoteld ter vervollediging. Ten tweede wordt de geënquêteerden gevraagd een tiental samengestelde bijvoeglijke naamwoorden op te sommen in de eigen streektaal. Het eerste deel van de samenstelling moet verwijzen naar een dier (b.v. beresterk, apetrots). De dialectologen willen daarbij nagaan of er regionale verschillen bestaan. Op 5 maart 1999 heeft de Vijfde Dialectendag plaats in het provinciehuis in Zwolle. Dagthema zal zijn de vergelijking in het dialect, meer bepaald de vergelijking met dieren. Tijdens de Dialectendag worden de eerste resultaten van de enquête bekend gemaakt. (MB)

Varia

Kordate minister gelauwerd

Donderdag 5 juni ontving Vlaams Minister van Binnenlandse Aangelegenheden Leo Peeters in het Vlaams parlement van het Vlaams Komitee voor Brussel de erepenning A. De Cuyper. Hij kreeg die voor zijn moedig en consequent optreden tegenover het misbruik van de faciliteiten in de zes faciliteitengemeenten. Normaal wordt zo'n onderscheiding uitgereikt op het Brusselse stadhuis maar minister Peeters werd evenwel persona non grata verklaard. Daarmee heeft het Brusselse stadsbestuur zijn eigen kleinheid laten blijken en zijn onvermogen om een wereldstad met vele nationaliteiten te besturen. ‘Intriest’ noemde de minister deze houding. Hij somde in zijn toespraak de punten waarop het bestuur van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest faalde en faalt, op en lichtte zijn no-nonsenseaanpak toe: ‘vastberaden naar resultaat toe werken’. Geen slogans en vlaggen, geen straatgeweld, geen geroep en getier, maar een juridisch sterk en goed onderbouwd dossier, rechtmatige eisen en vertrouwen in de rechtsstaat. De redactie van Neerlandia heeft de problematiek van de faciliteiten bovenaan haar prioriteitenlijstje staan. Een verzoek voor een interview met de minister is bij zijn kabinet ingediend. Zodra de agenda van de minister ons de faciliteit biedt, peilen we hart en nieren van de gelauwerde beleidsman. (GL)