Neerlandia. Jaargang 102

[p. 29]

Kunst en cultuur in politiek
● Kees Middelhoff

Men mag dan aan de stemhebbende Nederlanders vragen om de programma's van alle politieke partijen door te nemen, om aldus een verantwoorde keuze te kunnen maken, ondergetekende kostte het een volle werkdag. En dan ging het voornamelijk om de (al dan niet internationale) cultuurdimensies in de programma's, en in het bijzonder de samenwerking met België/Vlaanderen/Zuid-Afrika.

De Ouderenpartij maakte zich er al heel gemakkelijk van af: géén cultuurparagraaf. D'66 ziet de nieuwe spelling kennelijk ook als een eigentijdse cultuuruiting, daar waar zij spreken over de cultuur als de stevige ruggengraat voor de Nederlandse samenleving.

Voor de meeste partijen is cultuur ‘belangrijk om de menselijke (...) beleving van de werkelijkheid te verdiepen’ (GPV), omdat ‘kennisname van ons cultureel erfgoed de sociale cohesie versterkt’ en ‘Nederland een eigen gezicht geeft in Europa’ (VVD). In het jaar van Thorbecke 1848-1998 herneemt de VVD diens adagium ‘kunst is geen regeringszaak’ met te stellen dat ‘toetsing van kunst op kwaliteit niet door de overheid, maar door externe deskundigen’ dient te geschieden.

De PvdA betreurt het dat ‘kunst en cultuur nauwelijks onderwerp zijn van een publiek en politiek debat’. (Indien dit anders zou zijn, zou in het programma niet geschreven zijn dat de Raad van cultuur zijn adviezen uitbrengt, i.p.v. haar adviezen ...). Samenwerking met Vlaanderen kwam ik alleen tegen bij de VVD: ‘samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen (...) moet worden bevorderd’ èn bij D'66, dat blijft pleiten voor een ‘Nederlands Huis in Brussel, waar de Nederlandstalige cultuur aan Europa gepresenteerd wordt’, een ‘eerste stap voor een actief buitenlands cultureel beleid, zoveel mogelijk in samenwerking met Vlaanderen.’

Nederlandse taal

Als het om de waardering voor de Nederlandse taal gaat, dan pleiten twee partijen voor een betreffend artikel in de grondwet, ‘volgens welke het Nederland wordt aangeduid als officiële taal van Nederland’ (CDA). D'66 wil daarbij ook ‘het gebruik van het Fries’ een grondwettelijke basis geven; D'66 gaat daarbij zo ver dat het betreffende artikel in Friese vertaling gelezen kan worden. Volgens het CDA moet het Nederlands ‘bijzondere aandacht krijgen in het buitenlands beleid’.

In de onderwijsparagraaf pleit D'66 voor het ‘aanbieden van hoogwaardig Engelstalig onderwijs aan buitenlandse studenten’.

De Taalunie (sic!) komt alleen aan de orde in het CDA-programma met de wel zeer eigenaardige CDA-visie op die ‘Unie’, waar nl. gesteld wordt dat daarin ‘ook Vlaanderen deelneemt’! De VVD ziet in ‘het gebruik van de Nederlandse taal de cultuurdrager bij uitstek’; meer aandacht is gewenst. De SGP bepleit (op oranje papier!) ‘het bevorderen van de Nederlandse taal als tegenwicht tegen de ontlezing’.

Vrijwel de meeste partijen vragen verruiming van de mogelijkheden voor immigranten om de Nederlandse taal aan te leren. De PvdA geeft hieraan ‘de hoogste prioriteit’. De eigenstandige inbreng van de eigen cultuur door immigranten zien CDA en D'66 als ‘een verrijking van de Nederlandse cultuur’. D'66 betreurt het dat ‘er nog zo weinig te merken (is) van de culturele kleurklanken; dat is een gemis!’ Het GPV meent daarentegen dat een ‘multiculturele samenleving niet tot beleidsdoelstelling mag worden verheven’. De CD gaat nog verder en is al voor het ‘terugdringen van de invloed van vreemde cultuurelementen’.

De mogelijkheid dat Europese eenwording tot gevolg kan hebben dat de Nederlandse identiteit wordt ondergesneeuwd, is voor vele partijen een grote zorg. De CD verklaart in een preambule van het programma dat ‘er gestreefd moet worden naar een eigen staatkundige en culturele

[p. 30]

Drs. ing. A.H. Scheltens

identiteit’. Voor D'66 gaat het om meer, nl. de sociaal-culturele identiteit die door ‘Europese verplichtingen verloren gaat’; daaronder rekent D'66 ook het mediabeleid en ‘de opvang van drugsverslaafden’. Ook het CDA vraagt van de overheid om ‘de wezenskenmerken van de Nederlandse identiteit te beschermen en uit te dragen in de internationale verhoudingen’.

Grensoverschrijdend

Opvallend is verder dat Zuid-Afrika bij drie partijen met name genoemd wordt. Het CDA pleit voor ‘intensivering van de culturele betrekkingen’, hetgeen moet leiden tot een ‘gelijkwaardige maar niet bevoorrechte positie van het Afrikaans’. D66 noemt Zuid-Afrika in de parragraaf ‘Ontwikkelingssamenwerking’ en is voorstander van een ‘ruimhartige uitvoering van het handels- en samenwerkingsakkoord’. De SGP pleit voor de versterking van de ‘band tussen het Nederlands en de verwante talen, Vlaams (sic!) en Zuid-Afrikaans’ en voor ‘uitbreiding van de mogelijkheden om in het buitenland de Nederlandse taal aan te leren’. In dit kader is het opvallend dat de SGP wél Israël, Suriname, Indonesië, Zuid-Afrika noemt, maar niet België/Vlaanderen, daar waar het gaat om aandacht voor ‘historische en culturele banden’.

Vele partijen uiten hun zorg over de plaats van de Nederlandse taal in een steeds sterker integrerend Europa. Voor het CDA ‘blijkt het Nederlands een van de officiële werktalen binnen de EU’. De PvdA wil ‘de vertaalkosten beperken, maar niet ten nadele van de Nederlandse taal’. D'66 heeft in deze een afwijkende visie: ‘er zijn grote kostenbesparingen te behalen door het aantal werktalen (...) te beperken tot Engels, Frans en Duits’; maar ‘gekozen politici moeten in hun eigen taal kunnen spreken’, zoals de burgers ‘toegang moeten hebben tot alle informatie (...) in hun eigen taal’.

Wat voor de taal geldt, geldt bij de meeste partijen ook voor de Nederlandse identiteit in het Europese geheel, waarbij onder identiteit ook zaken vallen als strafrecht, onderwijs, enz. Nadrukkelijk stelt de PvdA dat eenwording ‘geen bedreiging is voor onze cultuur, eerder een uitdaging’. Deze partij pleit voor ‘meer culturele ambassadeurs, o.a. in Berlijn’.

Gaat het om de zgn. eurozônes, dan vindt de PvdA dat ‘afspraken moeten worden gemaakt met (...) België, om te komen tot een gemeenschappelijk (...) sociaal-economisch beleid ter bevordering van grensoverschrijdende ontwikkelingen’.

In dit grensoverschrijdende kader stelt de SP vast dat ‘degenen die geld (...) uit eigen belang naar elders brengen, daarvoor 50% belasting bij de grens’ moeten betalen.

Gaat het over grensoverschrijdende geluidsoverlast dan pleit D'66 voor ‘sluiting op termijn van regionale luchthavens’ (denk o.a. aan het vliegveld Aken-Maastricht), waarbij ondertussen deze luchthavens moeten samenwerken ‘met regionale luchthavens in de ons omringende landen’ (Luik?).

In de paragraaf ‘Defensie’ zijn CDA en PvdA voor ‘nauwe samenwerking met (...) België, resp. verdere integratie met (...) Belgische krijgsmacht’.

Tot slot stel ik vast, dat in vele verkiezingsprogramma's gepleit wordt voor internationale samenwerking (de PvdA legt een lijst aan van ‘12 prioriteiten’), maar een verwijzing naar de mogelijkheid om via de Benelux sterker te staan binnen die internationale verhoudingen, ben ik nergens tegen gekomen.

Samengesteld op basis van de volgende ontvangen programma's: Centrum Partij; Christen Democratisch Appèl; Democraten 66; Gereformeerd Politiek Verbond; Groen Links; Ouderpartijen; Partij van de Arbeid; Senioren 2000; Socialistische Partij; Staatkundig Gereformeerde Politieke Partij.

Kees Middelhoff is journalist.