Neerlandia. Jaargang 98

[p. 158]

Beschouwing en bezinning
50 jaar Benelux...

Een vliegende start...

5 September 1994 was het zover! De Benelux bestaat 50 jaar. Tijd voor een grondige herbezinning op de rol van de Benelux. De tijden zijn in die 50 jaar nogal veranderd. De omstandigheden waaronder de Benelux is opgericht, nog tijdens de Tweede wereldoorlog, maakte dat men heel optimistisch was over samenwerken en overleg met elkaar. Het tegendeel, de geheime diplomatie, de handelsoorlogen en de onderlinge verdeeldheid in Europa had immers al zoveel ellende met zich meegebracht. Het fundament voor de Benelux werd gelegd in Londen. Daar maakten de regeringen in ballingschap van België, Nederland en Luxemburg de afspraak een douane-unie aan te gaan. In korte tijd was het onderlinge handelsverkeer geliberaliseerd. In 1948 werd het Benelux-Unie-Verdrag ondertekend. De drie landen verenigden zich in een economische unie. Barrières in de handel, als in- en uitvoerrechten werden afgeschaft. Het was een groot succes en daarmee werd de Benelux de voortrekker van de Europese integratie.

Herbezinning noodzakelijk

Echter, juist die Europese integratie maakt nu een herbezinning op de rol van de Benelux noodzakelijk. Of zoals voormalig minister Kooimans in een interview met de Standaard opmerkte: ‘De trein van de Europese Unie heeft de vrachtwagens van de Benelux ingehaald’. Het is duidelijk dat veel van de taken van de Benelux door de Europese Unie zijn overgenomen. Haar traditionele - economische - rol is uitgespeeld. Nieuwe terreinen en nieuwe doelstellingen zijn nodig. Hard nodig omdat er nieuwe problemen zijn gerezen waar bij de oprichting nog geen sprake van was. Sociale zekerheid, milieu, verkeer, transport en noem maar op. Verdieping en verbreding van activiteiten moet de toekomst worden van de samenwerking.

Positieve en negatieve geluiden

Op het terrein van de grensoverschrijdende publiekrechtelijke samenwerking timmert de Benelux aardig aan de weg. Het is een service-centrum geworden, waar het aantal verzoeken om hulp, vooral van de lagere overheden, toenemen. De heer Hennekam, secretaris-generaal van de Benelux Economische Unie, hoopt dat de jubileumviering ‘het begin wordt van de renaissance van de Benelux. Niet uit nostalgie, maar uit politieke noodzaak’.

Er zijn echter ook wat minder positieve geluiden te horen. Piet Dankert, Europarlementariër voor de sociaal-democraten, is in een interview met het NRC-Handelsblad sceptisch: ‘In Europa doet de Benelux er weinig toe. De belangen van de drie landen lopen ver uiteen’. Het Benelux-parlement gaat volgens Dankert helemaal nergens over: ‘Op de agenda staan al twee jaar dezelfde punten’.

Samenwerking tussen Noord en Zuid, een nieuwe uitdaging?

Het is deze samenwerking, de samenwerking tussen Noord en Zuid, waar de Stichting Benelux Universitair Centrum zich mee bezig houdt.

‘Samenwerking tussen Noord en Zuid, een nieuwe uitdaging?’ was het thema van de afsluiting van het lustrumjaar van de Stichting BeNeLux-Universitair Centrum, waar onder andere deze vragen ter sprake kwamen. Deze samenwerking staat onder spanning, zowel op politiek als economisch en cultureel gebied. Hoe gaan Nederland, België en Luxemburg om met actuele kwesties als het tracé van de Hogesnelheids-trein, de uitdieping van de Westerschelde en de presentatie op de Frankfurter Buchmesse?

Het evenement, eind juni gehouden in het gebouw van De Nederlandsche Bank te Amsterdam, bestond uit drie onderdelen, een academische zitting, een breed cultureel programma en het gezamenlijk kijken naar de WK-voetbalwedstrijd Nederland-België. Het Benelux-Universitair Centrum had het programma gekozen naar haar doelstelling, de wetenschappelijke en culturele samenwerking tussen de drie Benelux-landen. Sprekers op de academische zitting waren Luc van den Brande, minister president van de Vlaamse regering, minister Andriessen van Economische Zaken, de voorzitter van het Benelux-Parlement, de heer Dees en Prof. dr. Claes, cultuurpsycholoog van het Benelux-Universitair Centrum.

Unaniem over belang Benelux

De Vlaamse minister-president Luc van den Brande ziet een belangrijke politieke rol weggelegd voor de Benelux die zich moet profileren als een belangengemeenschap binnen de Europese Unie. Minister Andriessen constateert dat de economische contacten tussen België, Nederland en Luxemburg (de Bleu) zeer intensief zijn. De Benelux is bij deze contacten van groot belang geweest. De voordelen van samenwerking zijn legio. Grensoverschrijdende problemen als de uitdieping van de Westerschelde, kunnen alleen maar gezamenlijk opgelost worden.

‘De Benelux is economisch een reus, maar politiek een dwerg’, aldus de heer Dees. De Benelux en de samenwerking tussen de drie landen moet serieuzer genomen worden, omdat de kleine landen afzonderlijk in de EU-politiek een

[p. 159]

marginale rol zullen spelen. De politieke samenwerking, vooral op het gebied van cultuur, onderwijs en wetenschappen dient te worden versterkt. Men is duidelijk eensgezind over de noodzaak tot herbezinning. Daarom is er inmiddels een werkgroep door het Comité van Ministers van de Benelux ingesteld die advies moet uitbrengen over de toekomst van de Benelux.

Politieke taak

Cultureel gezien was het evenement in ieder geval een succes. Opera, jazz, een lezing van een dichter en een presentatie van een aantal kunstenaars omlijstten het geheel. Hoe de voetbalwedstrijd is afgelopen weet inmiddels een ieder. Naast al die samenwerking is een beetje competitie verfrissend, spannend en een leuke afsluiting van een geslaagd lustrumjaar. De volgende 50 jaar zal aantonen of de Benelux inderdaad de uitdaging aangaat. De benelux is bejaard, maar ligt lang nog niet op sterven.

Het internationaal bekende Amsterdams Gitaartrio tijdens de Academische Zitting. Achter: v.l.n.r. oud-minister E. Jesurun (vice-voorzitter), minister-president dr. L. Van den Brande, prof. dr. A. van der Geld (voorzitter), minister dr. J. Andriessen, Benelux-Parlement voorzitter drs. D. Dees, cultuurpsycholoog prof. dr. J. Claes. (foto E. Reep)

De Belgische premier Jean-Luc Dehaene lanceerde op 5 september de samenvattende oproep om van de Benelux een politiek instrument te maken om de drie landen meer politiek gewicht in de Europese integratie te geven.

Hieraan bestaat inderdaad behoefte.