Neerlandia. Jaargang 98

[p. 105]

Onvoldoende geloof in eigen taal
Die afskeep-behandeling van Afrikaans
door Lydia Lijkendijk

Als ik 's avonds om 8 uur naar het nieuws kijk op de televisie, dan vallen mij twee dingen op. Allereerst dat ik Riaan-met-de-blauwe-ogen liever het beeld zie vullen dan Ellen-met-haar-nieuwe-kapsel, maar dat is slechts een kwestie van smaak en hier dus weinig belanghebbend. Ten tweede vind ik het principe dat in een land met twee officiële talen de zendtijd van een belangwekkend televisieprogramma als het nieuws gelijkelijk wordt verdeeld over beide talen zeer positief en lovenswaardig, maar hier wringt meteen de schoen.

In Zuid-Afrika gelooft zelfs de Afrikaanstalige blijkbaar niet meer in zijn eigen taal. Het feit dat de Afrikaans gesproken onderdelen van het nieuws te allen tijde Engels ondertiteld worden en de Engels gesproken onderdelen noch op de Engelse noch op de Afrikaanse avond van een Afrikaanse ondertiteling worden voorzien, irriteert mij niet alleen mateloos, ik begrijp het ook niet. Het getuigt ofwel van een misplaatst superioriteitsgevoel van Engelse zijde, stammend uit de tijd dat ‘Brittania rules the world’ nog enige steek hield, of van een levensgroot Afrikaanstalig minderwaardigheidscomplex: iedereen verstaat toch wel Engels, waarom de moeite doen om Afrikaanse ondertitels te scheppen?

Belangenvereniging

Hoewel de veronderstelling dat ‘iedereen wel Engels verstaat’ apert onjuist is, wordt hier vrij makkelijk overheen gewalst. Een belangenvereniging van ‘niet Engels verstaanden’ is bij mijn weten nog nooit in het leven geroepen en de losse individu die op de barricaden klimt omdat hij geen Engels verstaat, moet ik nog ontmoeten. Het probleem van het Afrikaans lijkt te zijn dat niemand in de maatschappij het echt nodig heeft. Zakenmensen confereren in het Engels, de wetenschap drukt zich uit in het Engels - omdat dat zogenaamd zo lekker internationaal is - en iedereen die eruit ziet zoals een toerist (ondergetekende) wordt op straat in eerste instantie in het Engels aangesproken. (In mijn geval met de vraag: ‘Are you German?’, voor een Nederlander doorgaans een schop tegen het zere been.) Dat men thuis Afrikaans praat, lijkt leuk, maar na een generatie of twee is dat verdwenen.

Als het Afrikaans nergens nodig is in de maatschappij en zelfs als overbodig wordt ervaren, dan valt te verwachten dat er na verloop van tijd niet veel van over blijft. Volgens J.C. Steyn in ‘Afrikaans’: stand, taak, toekomst wordt de marktwaarde van het Afrikaans verhoogd door iedereen die op enige plek (variërend van de winkel om de hoek tot de contacten met de municipaliteit), Afrikaans praat.

Praat je moerstaal

Ik krijg het idee dat de Afrikaanstaligen zich er al bij hebben neergelegd dat het ‘weerloze’ Afrikaans wel weinig toekomst zal hebben tegenover het ‘immers overal verstaanbare’ Engels. Men laat Gods water over Gods akker lopen en wacht passief op de genadeslag. Echter, een flexibel Afrikaans dat kan rekenen op een breed draagvlak onder de Afrikaners heeft kans op overleven. Zoals wij in Nederland zeggen: ‘Praat je moerstaal’. En ik zou daar nog aan toe willen voegen: Als je toch bezig bent, doe dat dan zo zuiver mogelijk. Tenslotte zou ik op deze plaats graag willen pleiten voor het Afrikaans als taal van de toekomst. Want omdat de hele wereld Engels praat, is dat wel lekker makkelijk, maar ook weinig identificerend. Het Engels kenmerkt zich immers door een allesomvattend gebrek aan onderscheidingsvermogen. En wat is er nou lekkerder dan in het buitenland in je eigen taal over de andere aanwezigen te kunnen praten zonder door de betreffende personen te worden verstaan?

Uitgehold Engels

Voorts verdient het bloemrijke Afrikaans te allen tijde de voorkeur boven het vaak kleurloze, uitgeklede Engels waar kraak noch smaak meer aanzit. Want welke Afrikaner bezit de gave om zich in het Engels, zelfs al is het hier te lande de tweede taal, uit te drukken als in het Afrikaans? Een uitgehold Engels zou het voorland zijn, want niemand verstaat de kunst om Engels te praten als een geboren Brit. Gewoon omdat Zuidafrikaners geen Britten zijn. Ik verwacht weinig bijval op mijn betoog van Engelse zijde. Die burger preekt nu eenmaal voor Afrikaanstalige parochie. Maar ik hoop wel - als buitenlander daartoe bij uitstek geschikt - te appelleren aan het Afrikaanse gevoel voor de eigen taal. Een land z'n taal is tenslotte een land z'n toekomst.

Overgenomen uit dagblad ‘Die Burger’.