Neerlandia. Jaargang 98

[p. 28]

De betekenis van de Benelux en een verenigd Europa
Lustrum Benelux Universitair Centrum
door A.C.M. van der Kolk

Onder bijzonder grote belangstelling vond eind 1993 in de Universiteit Eindhoven de eerste lustrumviering plaats van de Stichting Benelux Universitair Centrum. Het Centrum vormt sedert 1988 een uniek wetenschappelijk en cultureel samenwerkingsverband tussen Nederland, België en Luxemburg.

De lustrumviering had als thema ‘De betekenis van de Benelux en een Verenigd Europa voor ieder van ons’, met als sprekers prof. mr. F. Andriessen, dr. L. Ceyssens, mr. P. Brouwer, mr. H. Wurth en dr. W. van Eekelen. Ruim driehonderd personen waren aanwezig, w.o. de vice-president van de Raad van State mr. W. Scholten.

Openingstoespraak

De gevolmachtigde minister van de Nederlandse Antillen E.A.V. Jesurun, vice-voorzitter van de Stichting, verrichtte de opening.

‘Aan beide zijden van de grens werd de behoefte gevoeld om een positieve bijdrage te leveren aan het in solidariteit bouwen aan een nieuw Europa. Onze stichting beoogt binnen en vanuit de drie Benelux-landen een open en nonprofit centrum voor wetenschap (m.n. mens-, maatschappij- en cultuurwetenschappen) en cultuur (van het Nederlandse taalgebied en de multiculturele Beneluxrealiteit) te realiseren, in een dynamisch verenigd Europa. Het is een genoegen te mogen constateren, dat de realisatie van haar doelstellingen zich zo voortvarend en effectief voltrekt. Dit moge aantonen, dat haar specifieke doelstellingen met betrekking tot wetenschap en cultuur binnen het Koninkrijk België, het Koninkrijk Nederland en het Groot-Hertogdom Luxemburg een aparte dimensie vertegenwoordigen en waarborgen.’

EG pas op de plaats

‘De EG moet voorlopig even pas op de plaats maken. Er is geen ruimte voor nieuwe, grote initiatieven, zoals het toelaten van nieuwe lidstaten, voordat de huidige politieke en economische impasse is beëindigd.’ Dit zei prof. mr. F. Andriessen, voormalig vice-voorzitter van de EG en hoogleraar van het Benelux Universitair Centrum. Noch de politieke, noch de monetaire eenwording van Europa hebben hun beslag gekregen zoals in het verdrag was voorzien. Als één van de oorzaken noemde Andriessen de diepe economische recessie: ‘Maastricht’ is mede daardoor inmiddels veranderd van een symbool van eenwording in een ‘Teken van tegenstrijdigheid’.

Pioneers van de Europese samenwerking

De Belgische ambassadeur dr. L. Ceyssens begon met een boeiende historische schets over de in Gent geboren Keizer Karel (Karel V), die alle gewesten van de huidige Benelux onder zijn souverein gezag wist te verenigen.

Voor de Belgische ambassadeur zijn Nederland, België en uiteraard ook Luxemburg ‘sedert vijftig jaar (.....) de pioniers van de Europese eenmaking. Ook vandaag blijft de Benelux een laboratorium van de integratie. Politieke en psychologische remmen beletten soms een efficiënte en solidaire samenwerking tussen onze landen in het Europese en internationale kader. Toch trekken we graag samen op, zoals bleek tijdens het Nederlands voorzitterschap van de EG.

De heer Ceyssens wees erop, dat ook binnen de grenzen van het Benelux-territorium de verstandhouding uitstekend is. ‘De twaalf jaar geleden opgerichte Nederlandse Taalunie, is een unieke vorm van integratie op het gebied van taal en letteren; na enige aarzelingen bereikt zij thans haar kruissnelheid.’ Hij memoreerde de woorden van wijlen koning Boudewijn die tijdens het laatste staatsbezoek verklaarde dat ‘Benelux, Europese Gemeenschap en Taalunie onze lotsverbondenheid (....) definitief hebben bezegeld’.

Gezamenlijke culturele belangenbehartiging

Volgens de Nederlandse ambassadeur voor Internationale Samenwerking, mr. P. Brouwer, ‘zou het een misverstand zijn om te beweren dat de zorg van de overheid voor de internationale culturele samenwerking dateert van na de Tweede Wereldoorlog en dat deze vooral in verband dient te worden gebracht met de culturele verdragen. De bevordering van de Nederlandse cultuur is al bijna twee eeuwen voorwerp van zorg van de Nederlandse staat.’

‘Thans staat de Benelux tegenover de uitdaging van de verdergaande Europese integratie en de uitbreiding van de Gemeenschap’ (....).

Ambassadeur Brouwer wees erop dat er verschillen zijn tussen de Beneluxlanden, ook in structuur, politieke en culturele opvattingen, maar verklaarde dat wij in Europees verband de diversiteit juist onze culturele rijkdom noemen en dat dat evenzeer geldt binnen de Benelux.

De heer Brouwer eindigde zijn toespraak met de volgende woorden: ‘Het lijkt mij (....) bij uitstek de Beneluxlanden gegeven, om door een gezamenlijke inspanning in derde landen en binnen de EG en Raad van Europa, de eenheid in verscheidenheid, in talen en culturen, in de wereld uit te dragen. En ik spreek graag de hoop en de verwachting uit, dat het Benelux-Universitair Centrum hieraan onverminderd zijn belangrijke steentje zal blijven bijdragen’.

[p. 29]

Europa als één grote werkplaats

Volgens de Luxemburgse ambassadeur mr. H. Wurth omvat Luxemburg drie culturen: ‘Nee, zij leven niet los van elkaar, zij vormen een bundel. De Luxemburgse, Franse en Duitse cultuur hebben op ons grondgebied een symbiose aangegaan. Er zijn nauwelijks burgers die in de loop van een dag niet alle drie de talen hebben gesproken. Deze geregelde omgang met de cultuur van onze buren maakt ons daarmee zó vertrouwd, dat aan Luxemburg unieke mogelijkheden worden verschaft om actief te zijn in Europees verband’. (....)

De heer Wurth wees vervolgens op een ander feit, karakteristiek voor Luxemburg: ‘Het land herbergt ongeveer 30% inwoners van vreemde nationaliteit. (....) ‘De reden waarom wij erop gesteld zijn om samen met Nederland en België tot actie te komen, is gelegen in het feit, dat deze drie landen in staat zijn een evenwichtige dialoog te voeren, en dat wij aldus kunnen werken aan een gemeenschappelijk overleg met onze grotere buren’.

Het thema ‘globalisatie en desintegratie’ is naar de mening van de ambassadeur op dit moment onderwerp van grote zorg. ‘Europa heeft behoefte aan een creatieve strategie die een brug slaat tussen hen die aansturen op integratie, en hen die vasthouden aan de verscheidenheid.’ Hij sprak echter de overtuiging uit dat ‘Europa zou kunnen worden tot één grote werkplaats waar het bewijs wordt geleverd, dat samenvoeging en diversiteit niet strijdig behoeven te zijn, sterker nog, elkaar kunnen versterken! Wij hebben geen andere keus.’

Europese Unie met een defensiedimensie

De secretaris-generaal van de West-Europese Unie, dr. W. van Eekelen begon zijn toespraak met

Bestuur, Raad van Advies & Toezicht, en Hoogleraren van de Stg. Benelux-Universitair Centrum. V.l.n.r. Prof. Frans Andriessen, gevolm. minister Edsel Jesurun, Prof. Anton van der Geld, ambassadeur dr. Luc Ceyssens, ambassadeur mr. Hubert Wurth, ambassadeur
mr. Paul Brouwer (foto NIVEN)

de woorden dat onze defensieinspanning gericht is geweest op de dreiging van een massale verrassingsaanval van het Warschau Pact. ‘Naarmate het accent verschuift van defensie naar interventie, moet de militaire inzet geplaatst worden in een groter kader van buitenlandse politiek en economisch beleid.’ (....). Hij verklaarde, dat ‘de crisis in Joegoslavië heeft aangetoond hoe moeilijk het is om een concrete actie te ondernemen. Bij interventie speelt het probleem van legitimatie: waar halen wij het recht vandaan ons te mengen in zaken die zich buiten ons grondgebied voordoen?’

De secretaris-generaal ging vervolgens in op de vraag hoe interventie dan georganiseerd moet worden, aangenomen dat de politieke wil tot handelen aanwezig is. Een planningcel gaat ‘pakketten’ van strijdkrachten voorbereiden voor drie soorten missies: humanitair, bewaking van de vrede en gevechtseenheden voor crisis management, inclusief vredeoplegging. Vervolgens worden transport, logistiek, verbindingen en bevelvoering voorbereid en oefeningen georganiseerd.

Dr. Van Eekelen besloot zijn rede als volgt: ‘Een Europese Unie zonder een dimensie defensie is niet goed voorstelbaar. Tegelijkertijd blijft de Amerikaanse betrokkenheid bij Europa essentieel voor de stabiliteit op ons continent. Wij moeten en kunnen dus zowel Europeanen als Atlantici blijven’.

Opening Academiejaar: de mens als cultuurdrager

De voorzitter prof. dr. A.M.C. van der Geld bracht hulde aan de vijf sprekers. De mens als cultuurdrager dient het centrale onderwerp te zijn voor het Benelux-Universitair Centrum.

‘Twee jaar lang leefden acht mensen in de woestijn van Arizona volledig afgesloten van de buitenwereld. Hun leefwereld was Biosphere II, een kolossale structuur van piramiden en trapezen, bestaande uit glas en staal. Een tweede ark in de geschiedenis van de mensheid, ontworpen als een mammoet-experiment dat honderd jaar moet duren en bedacht

[p. 30]

door een avontuurlijke Amerikaanse zakenman en miljonair (Edward Bass). Leven in een broeikas, los van onze wereld met als opdracht in leven, gezond en gelukkig te blijven in een compleet afgesloten systeem, waar water, lucht, voedsel en afval eindeloos hergebruikt worden door hun plantaardige, dierlijke en menselijke bewoners.’ Hij stelde de vraag: ‘Het leven van de denkende mens onafhankelijk van de aardse atmosfeer? Een fictie of een toekomstige werkelijkheid? Maar: wat is het bijzondere van de denkende mens?’ Zijn antwoord daarop was: ‘Het mysterie van ons bestaan blijkt deels toegankelijk door taal en cultuur, deels door wetenschap en godsdienst. Men kan daarbij aanknopen bij verschillende aspecten van de mens, in zijn biologische en psychologische bepaaldheid, als denkend en sprekend wezen, als lid van de samenleving, als cultuurdrager en als religieus wezen.’ Prof. Van der Geld wees erop, dat dit voor de stichting Benelux-Universitair Centrum een speciale opgave betekent. ‘Enerzijds de studie van mens-maatschappij-en cultuurwetenschappen in hun gerichtheid op gezondheidszorg, welzijnswerk en cultuurbevordering, anderzijds de behartiging van

Uitreiking van de Leopoldsorde door dr. L. Ceyssens, ambassadeur van België, aan Prof. Anton van der Geld. (foto NIVEN)

de cultuur van de Nederlandstalige gebieden en de multiculturele Benelux-realiteit.’ (....)

Koninklijke Onderscheiding

Bij deze lustrumviering bracht tenslotte de Belgische ambassadeur dr. L. Ceyssens in zijn toespraak als volgt de waardering van België over:

‘België is de Stichting Benelux-Universiteir Centrum dankbaar voor zijn inzet en bijdrage aan de culturele en wetenschappelijke samenwerking tussen onze drie landen en wenst deze dankbaarheid officieel tot uiting te brengen door een blijk van hulde aan zijn hoofdoprichter en voorzitter prof. dr. Anton van der Geld, die bij koninklijk besluit is benoemd tot Officier in de Leopoldsorde. Een blijk van erkentelijkheid voor zijn uitzonderlijke verdiensten als promotor van de Vlaams-Nederlandse, Belgisch-Nederlandse en Benelux-vriendschap en samenwerking. De heer Van der Geld is ook voorzitteroprichter van het ANV in Noord-Brabant en lid van het ANV-hoofdbestuur. Deze belangrijke koninklijke onderscheiding wordt aan hem toegekend vanwege aan het land bewezen diensten.’