Neerlandia. Jaargang 97

[p. 77]

1893-1993
100 jaar

Honderd jaar ANV. We zullen dat vieren in 1995. Dan is het immers honderd jaar geleden dat er een duidelijk aanwijsbare gebeurtenis plaats vond waarbij het ANV geboren werd: de bijeenkomst onder leiding van Hippoliet Meert in Brussel.

De tijd was er rijp voor.

Immers, voor de organisatie van de Nederlandse taal en letterkundige congressen die sinds 1849 af en toe werden gehouden had men een ‘structuur’ nodig, zou men nu zeggen.

Het ANV reeds nu 100 jaar?

Maar ook elders was de gedachte reeds aan het rijpen om tot de oprichting van een verbond te komen ‘dat alle ontwikkelde stamgenoten over de wereld zou omvatten’ (zie Neerlandia juli 1897, blz. 4-5: ‘Neerlandia is een jaar oud’). Daarin lezen we dat in het blad De Nederlander dat in Chicago werd uitgegeven, reeds op 3 februari 1893 een artikel verscheen geschreven door de heer J. Hoddenbach van Scheltema, waarin deze er op wijst ‘dat ons taalgebied niet zoo klein is: Holland, Vlaanderen, Nederlandsche volkplantingen in de Vereenigde Staten, Curaçao, Suriname, Nederlandsch Oost-Indië, Zuid-Afrika. Dat gebied is uitgebreid genoeg als onze taal zich daar maar overal handhaaft.’

Aan dit artikel wordt het volgende ontleend.

‘Als de Vlamingen, zei de schrijver, maar kloekmoedig aan hun taal vasthouden en als onze stamverwanten in Zuid-Afrika 'tzelfde doen, heeft onze taal nog eene schoone toekomst.

Naar aanleiding van dat schrijven zond de heer H. Meert, destijds leeraar aan 't stedelijk College te leperen (en initiatiefnemer tot oprichting van het ANV), een artikel aan den Nederlander, waarin hij uitvoerig het Nederlandsch Taalgebied beschreef en eenige inlichtingen meedeelde omtrent de verbreiding van onze stamgenooten, de Boeren, over Zuid-Afrika, die destijds niet van algemeene bekendheid waren.’

Het Nederlands bedreigd

‘De schrijver wees er op, dat onze taal op verschillende plaatsen van haar gebied te worstelen had tegen een vreemde taal: in Vlaanderen tegen het Fransch, in Zuid-Afrika tegen het Engelsch; thans kan hij er bijvoegen, wat hij destijds niet wist, tegen het Spaansch en het Engelsch in de eilanden van de kolonie Curaçao. Hij wees er op met welk goed gevolg de Vlamingen den taalstrijd voerden. Maar ze waren er na zestig jaar toch nog niet bovenop. In Zuid-Afrika was de Boerenbevolking wel nog gehecht aan haar taal; maar daar stond ze voor 't gevaar, dat ze tengevolge van de Engelsche instrooming ten slotte zou overvleugeld worden. De heer Hoddenbach wou het grootste gedeelte van de Vlaamsche en Hollandsche landverhuizers naar Zuid-Afrika zien gaan.’ ‘Moeten wij, die zwakker zijn, niet des te sterker onze gelederen sluiten en moeten we niet in die aansluiting een van de elementen vinden, die er ons bovenop helpen in den strijd tot behoud van onze zelfstandigheid? Zouden we ook niet een dergelijk verbond scheppen, een Algemeen Nederlandsch Verbond?’

Algemeen gevoelde behoefte

‘Deze gedachte vond bijval in Amerika. Het was het jaar van de Tentoonstelling (1893, wereldtentoonstelling). Dadelijk kocht de heer Hoddenbach van Scheltema een register aan, waarin zij naam en adres konden teekenen, die tot het Algemeen Nederlandsch Verbond wenschten toe te treden. De heer Van Heusden bood bereidwillig een plaats voor dat register aan in Blooker's cacaomolen. Handteekeningen kwamen. Het jaar nadien lag het register te Antwerpen op de Tentoonstelling; dan achtereenvolgens te Amsterdam en te Berlijn. Ondertusschen kwam de Vereeniging in een stroomversnelling op het 23ste Nederlandsch Congres te Antwerpen onder bestuur van de heeren Schaepman, Prof. Jan Te Winkel, Dr. Muller, (Red. Woordenboek), Marcellus Emants, Prof. Buitenrust-Hettema voor Noord-; Baron Aug. de Maere, Prof. J. Obrie, Jul. Sabbe, Pol de Mont, Johan Kesler voor Zuid-Nederland.’

Een genootschap Onze Taal

‘Het scheen dat de wensch om een Nederlandsch Verbond te zien ontstaan, bij meer dan één Nederlander over de wereld opkwam. Zonder iets van het A.N.V. te weten, tot welks ontstaan de stoot te Chicago was gegeven, schreef ongeveer tezelfdertijd ene heer Beauchez uit Soerabaja (Java) in het te Amsterdam verschijnende blad Vragen van den dag een verhandeling met als titel “Onze Taal”, waarin hij betoogt dat er een Genootschap mocht tot stand komen, dat alle Nederlanders over de wereld in een stambroederbond zou vereenigen, dat zou ijveren voor de verbreiding van de Nederlandsche taal overal, waar zulks doelmatig kan geschieden en dat er voor zorgen zou, dat geen Nederlandsch gezin, dat 't moederland verlaten zou om zich elders neer te zetten, aan onzen stam zou ontvallen. Het was een aangename verrassing voor den schrijver, te vernemen, dat zijn wensch, buiten zijn weten, reeds een goed eind op weg was om verwezenlijkt te worden. Dat hij zich dadelijk aansloot en een ijverig medewerker werd om de Vereeniging in ruimer kring bekend te maken, hoeft niet gezegd. Dat zijn wensch in vervulling gaat, kan hij nu maand aan maand in Neerlandia waarnemen.’

Zo werden de geluiden ‘tot handhaving en verbreiding van de Nederlandsche taal’ en de roep om een vereniging, reeds vanaf 1893 gehoord. (jkn)