Neerlandia. Jaargang 95

[p. 92]

Algemeen-Nederlandse kroniek

Taal

Taalpolitiek

De Vlaamse Gemeenschapsminister van Onderwijs D. Coens sprak op 18 april in Tilburg voor het Nederlands Genootschap van Leraren dat een conferentie over taal had georganiseerd. Onder de titel ‘Overheid en moedertaalzorg’ poneerde de minister enkele stellingen, o.a. in de vorm van een oproep:

1.	‘Vlaanderen mag het niet alleen doen’. Maar ‘Wat we zelf doen, doen we beter’ zijn gevleugelde woorden van de minister-president van de Vlaamse Regering. Deze woorden kunnen weliswaar ook gelden voor het taalzorgbeleid in de zin dat we ons als Vlamingen bevrijd kunnen voelen van de Franse invloeden en resoluut ons eigen taalpatrimonium kunnen verkennen. Maar het zou toch echt te gek zijn als Nederlanders en Vlamingen elk afzonderlijk zo'n taalzorgbeleid ten behoeve van dezelfde taal zouden uitbouwen. Dat is pas echt tijdverlies en verspilling van krachten. Waarom zou de ambtelijke taal in Nederland en Vlaanderen moeten verschillen? Ik doe hier een oproep tot coördinatie van de initiatieven op dit gebied. De Nederlandse Commissie Verstaanbare Taal en onze Raad voor Taaladvies kunnen onder auspiciën van de Nederlandse Taalunie elkaar vinden en hun werkzaamheden en bevindingen op elkaar afstemmen.
2.	Een andere stelling luidde: ‘Goed vreemdetalenonderwijs is gebaseerd op goed moedertaalonderwijs’. Het is duidelijk dat kennis van vreemde talen een absolute noodzaak is voor alle jongeren in een éénwordend Europa en de zich internationaliserende wereld. Ik pleit dan ook voor een goed vreemdetalenonderwijs, dat in Vlaanderen gelukkig altijd een prioriteit is geweest. Het mag echter niet zo zijn dat daardoor de moedertaal in de verdrukking komt. Psychologen, linguïsten en pedagogen zijn het erover eens dat de grondstructuren en de attitudes van goed taalgebruik allereerst in de moedertaal via het speels, maar ook mentaal kritisch bezig zijn met die taal, worden gevormd.
3.	‘Het Nederlands als taal voor wetenschappelijke en technologische communicatie moet beschermd worden’. ‘Er is de roep aan onze instellingen voor hoger onderwijs om meer en meer cursussen in het Engels en in andere vreemde talen te geven. Europese projecten als Erasmus en Lingua zetten daartoe aan. Meer en meer van onze Vlaamse wetenschapsmensen beschrijven de resultaten van hun onderzoek primair in het Engels. Minister Daniël Coens Ik meen dat ons taalgebied hier in een kritieke fase komt. Willen wij het Nederlands nog verder als drager van wetenschappelijke en technologische inhoud hanteren, dan moeten we deze ontwikkeling met de grootste zorg volgen en maatregelen treffen. Ik wil daarover geen definitieve uitspraken doen, maar ik durf toch te stellen dat onze universiteiten zich bewust moeten zijn van dit probleem en moeten aanvaarden dat zij ook voor de moedertaal een rol van bescherming hebben. In de komende weken leg ik het ontwerpdecreet over het universitair onderwijs in Vlaanderen voor aan de Vlaamse Raad. Ik heb daarin doelbewust enkele bepalingen met betrekking tot het taalgebruik van de universiteiten laten opnemen. Zo zal als regel gelden dat het voor elke student mogelijk moet zijn zijn academisch diploma volledig in het Nederlands te behalen. Cursussen in een andere taal worden - behalve uiteraard voor wat de talenopleiding betreft - beperkt tot de keuzevakken in de tweede cyclus en ook hun aandeel in het totale pakket wordt beperkt. Specialisatie-opleidingen, doctoraatsopleidingen en de academi-

[p. 93]

sche permanente vorming zullen alleen in een andere taal gedoceerd kunnen worden wanneer een voldoende groot aantal niet-Nederlandstaligen zich ervoor heeft ingeschreven. Ik ben inderdaad van oordeel dat wij onze wetenschappelijke instellingen wellicht een norm zullen moeten opleggen waardoor meer primair Nederlandstalige wetenschappelijke en technologische literatuur wordt geproduceerd.’

4.

‘Integratie voor allochtonen in Nederland en Vlaanderen betekent o.m. beheersing van het Nederlands. Onze inspanningen om migranten en hun kinderen het Nederlands bij te brengen, moeten worden uitgebreid en geïntensiveerd. De Europese eenmaking heeft tot gevolg dat veel allochtonen zich om beroepsredenen bij ons vestigen. Hun kinderen - de zg. ‘neven-instromers’ - vormen meer en meer een probleem in onze scholen. Het verwerven van het Nederlands als vreemde taal eist een eigen aanpak, waarvoor onze onderwijsmensen niet zijn opgeleid. Ik juich daarom toe dat het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie heeft besloten het stelsel van certificaten Nederlands uit te breiden tot ook een stelsel van certificaten voor neven-instromers en migranten. Daarvoor kunnen voor de verschillende behoeften van het onderwijs en de maatschappij de eindtermen worden vastgelegd. Dit werk dat nu aangevat wordt, kan de basis vormen van een dringende didactische analyse van deze opdracht.’

Taalzorg

De Vlaamse regering is begonnen met een project bestuurstaal. Alle documenten van de Vlaamse regering zullen in een duidelijk en correct Nederlands herschreven worden. Er komt ook een langdurig vormingsprogramma om een mentaliteitsverandering op gang te brengen en de resultaten van de tekstaanpassingen te bestendigen. Specialisten gaan alle documenten van de Vlaamse regering analyseren en de ontoegankelijke en foutieve passages in een duidelijk en correct Nederlands herschrijven. Later worden de resultaten met de verantwoordelijke ambtenaar besproken om eventuele juridische problemen te voorkomen.

De grote spellingproef

Met steun van de Nederlandse Taalunie en in samenwerking met de Kredietbank organiseert de Vereniging Algemeen Nederlands V.A.N., afdeling West-Vlaanderen, een grote spellingproef.

Aan de proef kunnen deelnemen: alle meerderjarige (d.w.z. 18 jaar op 1 november 1991) inwoners van België, Zeeland en het Département du Nord, studenten aan de Rijselse universiteiten inbegrepen. Het examen bestaat uit een Nederlands dictee en een reeks meerkeuzevragen. De voorgeschreven spelling is de voorkeurspelling uit de officiële Woordenlijst van de Nederlandse Taal. De kandidaten kunnen zelf bepalen in welke categorie ze het examen willen afleggen: categorie I (elementaire kennis) of categorie II (grondige kennis). De proef heeft plaats op zaterdag 9 november 1991 om 10.30 uur in de auditoria van de KULAK, E. Sabbelaan 53 in Kortrijk.

Wie 60% van de punten behaalt, is geslaagd en ontvangt naderhand een certificaat, dat zijn/haar kennis van de spelling bevestigd. De certificaten en de prijzen zullen op 25 januari 1992 plechtig worden overhandigd in de Kredietbank, zaal De Gekroonde Laars, Steenstraat 38 in Brugge.

Wie aan de spellingproef wenst deel te nemen, dient voor 16 oktober 1991 het inschrijvingsbedrag van 250 frank over te maken op rekening nr. 470-0297481-06 van de V.A.N.-West-Vlaanderen in Brugge.

Verdere inlichtingen en de inschrijvingsformulieren zijn te krijgen op het secretariaat: Keizer Karelstraat 83, 8000 Brugge (tel. [phone]).

Respect voor taal

Onderzoek van de universiteit van Amsterdam heeft aangetoond dat op ruim éénderde van de pedagogische apademies in Nederland een onvoldoende voor Nederlands geen beletsel is om het onderwijzersdiploma te halen...!

De inspectie hoger onderwijs wil hieraan een eind maken en geeft daarom de opleidingen het dringende advies te eisen dat voor Nederland een voldoende wordt gehaald. Uit onderzoek dat de Universiteit van Amsterdam heeft verricht, blijkt dat derdejaars studenten aan de pedagogische academies vooral problemen hebben met spelling, zinsontleding, woordbenoeming en het geven van samenvattingen. De mondelinge taalvaardigheid levert in het algemeen weinig problemen op.

Penning voor Taal

Het bekende televisieprogramma ‘Tien voor Taal’ heeft voor de brugfunctie en de kwaliteit van zijn uitzendingen de door het Algemeen-Nederlands Congres ingestelde ANC-penning op 30 maart uitgereikt gekregen. Het was de eerste keer dat deze penning voor verdienstelijke Nederlands-Vlaamse samenwerking werd uitgereikt.

[p. 94]

Gastschrijver

De Belgische schrijfster Monika van Paemel is de nieuwe gastschrijver aan de Rijksuniversiteit Groningen. Komend najaar zal ze enkele openbarecolleges geven en tevens werkcolleges voor studenten verzorgen. Het thema van haar colleges is ‘Het voordeel van het verschil’. Van Paemel zal in haar lezingen ingaan op de verschillen tussen Noord en Zuid in de Nederlandstalige literatuur, de eigenheid van de Vlaamse literatuur en literatuur van vrouwen. Haar lezingen worden gepubliceerd door uitgeverij Meulenhoff.

Steun voor minderheidstalen

De Europese Gemeenschap steunt de kleine talen binnen haar grenzen. Zo geeft het Linguaprogramma dat voorziet in het aanlerenvan elkaars talen, voorrang aan de talen met een klein verspreidings- en gebruikersgebied. Daarnaast heeft de Europese commissie een modelproject opgezet om, door het verlenen van financiële steun aan vertalingen, een ruimere verspreiding te bevorderen van hedendaags literair werk dat representatief is voor de Europese cultuur.

Er zal steun worden toegekend aan de vertaling van werk dat representatief is voor de cultuur waarin het tot stand is gekomen en dat de belangstelling van een ruim Europees publiek kan opwekken. Het betreft in de eerste plaats literatuur die deze eeuw en bij voorkeur na 1945 voor het eerst is gepubliceerd. Vertalingen van werken die geschreven zijn in minderheidstalen zullen voorrang krijgen. De steun wordt alleen toegekend aan literaire werken waarvan de publicatie op de Europese markt zonder subsidie van de Gemeenschap niet mogelijk wordt geacht.

De verzoeken om subsidie moeten vóór 15 september 1991 worden ingediend door de uitgevers die de betreffende vertalingen willen publiceren. De aanvraagformulieren zijn verkrijgbaar bij de Afdeling Culturele Actie van de Commissie of bij het contactbureau in Nederland: Interim Stichting Nederlands Literair Produktie-Vertalingenfonds, Singel 464, 1074 AV Amsterdam.

Amsterdamse VU raakt studierichting Fries kwijt

Zoals het zich laat aanzien zal de Amsterdamse VU een studierichting armer worden. Het College van Bestuur van deze onderwijsinstelling ziet geen kans om de studierichting Fries, die is ondergebracht bij de letterenfaculteit, te behouden. In het raam van de bezuinigingen binnen de universiteit wordt voorgesteld deze studierichting, die met negen studenten en twee professoren een kostenplaatje heeft van f 250.000, te schrappen. Inmiddels is een werkgroep ingesteld, waarin de Rijksuniversiteit Groningen, de Vrije Universiteit Amsterdam, de Fryske Akademy te Leeuwarden en het provinciaal bestuur van Friesland zijn vertegenwoordigd. Het is de bedoeling dat deze werkgroep gaat onderzoeken op welke wijze aan de studie van het Fries op universitair niveau in de toekomst gestalte en inhoud moet worden gegeven.

Steeds meer Fransen leren Nederlands

Op de grote internationale talenbeurs Expolangues, die in februari te Parijs werd gehouden, stond - dank zij de steun van de Nederlandse Taalunie - dit jaar ook weer een Nederlands/Vlaamse stand, weliswaar niet zo groot en opvallend als die van de Amerikaanse, Spaanse, Duitse, Russische, Italiaanse en Engelse buren, maar toch: wij waren er en niet zonder reden. Ook al geloven wij het zelf niet, de belangstelling voor onze taal neemt in het buitenland toe. Terwijl het Frans bij ons middelbaar onderwijs nauwelijks nog aan bod komt, leren steeds meer Fransen Nederlands. Onze taal wordt nu op 18 Franse universiteiten gedoceerd en in Noord-Frankrijk zelfs op middelbare en lagere scholen. Dat de belangstelling voor het Nederlands in Frankrijk jaarlijks met 10% toeneemt, vindt zijn oorzaak hoofdzakelijk in het feit dat Nederland in Frankrijk de tweede buitenlandse investeerder is. Een pluim voor de docenten, want de bevordering van onze taal in het buitenland drijft vooralsnog hoofdzakelijk op hun enthousiasme en belangeloze inzet!

De Nederlandse ambassade stimuleert deze ontwikkelingen op kordate wijze. Onlangs verscheen de brochure ‘En route pour 1992? N'oubliez pas le Néerlandais dans vos bagages’, gefinancierd door het Nederlandse en Franse bedrijfsleven, dat door de ambassade daartoe werd aangespoord. Aan de oorspronkelijke ‘Shape’ school, gesticht toen de NAVO nog in Parijs was gevestigd, wordt thans als ‘lycée international’ aan buitenlandse leerlingen geschiedenis, aardrijkskunde en de moedertaal onderwezen van het land van herkoms De leerlingen zijn in feite tweetalig: frans-engels, frans-duits en ook frans-nederlands. Op de jaarlijkse Eurolangues werd het Nederlands in 1990 aangekondigd als: ‘Le Néerlandais, la langue de nos plus proches voisins Européens’ (gezien vanuit Parijs). Bij de beantwoording van de wel gehoorde vraag ‘Gaat het Nederlands teloor?’ moet met deze feiten rekening worden gehouden. En niet alleen in Frankrijk neemt de belangstelling voor het Nederlands toe!