Neerlandia. Jaargang 94

[p. 167]

Algemeen-Nederlandse Kroniek

Taal en letteren

Europese instellingen en de talen

Het gebruik van de officiëel erkende talen in de Europese instellingen blijft de gemoederen bezig houden. De officiële regeling garandeert geen vanzelfsprekende toepassing. Zo komt er van het gebruiken van het Nederlands als werktaal weinig terecht. ‘Zowel in Brussel, in Luxemburg als in Straatsburg is de voertaal Frans. Het Europese informatiebureau voor België verspreidt eentalig Franse dokumenten in Vlaanderen. De opdrukken van de briefomslagen zijn eentalig Frans en dat bezorgt mij in Vlaanderen heel wat last. Bovendien neemt het bij het publiek heel wat sympatie voor de Europese Gemeenschap weg’, aldus Jaak Vandemeulebroucke, Vlaams Europarlementslid.

Maar ook de Franse president Mitterand is ontevreden. Hij schreef een brief aan de voorzitter van de Europese Commissie Jacques Delors om aan te dringen op een rigoureus respekt voor de Franse taal. Mitterand ergert zich er aan dat sommige circulaires in de Europese administratie alleen in het Engels worden opgesteld. Hij noemt deze praktijken ‘ontoelaatbaar’, en schrijft dreigend dat Frankrijk zich zal blijven verzetten tegen zulke toestanden.

Nu het Engels ook in de Europese instellingen duidelijk in opmars is, zou de aloude wedijver tussen Frans en Nederlands zich wel eens tot een zekere belangengemeenschap kunnen ontwikkelen. Jaak Vandemeulebroucke feliciteerde in ieder geval president Mitterand met zijn initiatief een dergelijke brief te schrijven.

Naast de categorie ‘officiëel erkende talen’ doet sinds juni jl. een nieuwe groep haar intrede, die van gebruikte taal. Het Europees parlement heeft het Catalaans als eerste niet-officiële taal van een lidstaat tot ‘gebruikte taal’ in de instellingen van de Europese Gemeenschap verklaard. Deze verklaring is verbonden met de aanbeveling aan de Europese raad en de Commissie er voor zorg te dragen dat de verdragen en de belangrijkste documenten van de Europese Gemeenschap ook in de Catalaanse taal verkrijgbaar zijn. Catalaans wordt thans ook in het programma van de Gemeenschap voor de studie van Europese talen opgenomen en wordt voertaal in het bureau dat de Gemeenschap in Catalonië zal openen. Catalaans is overigens de grootste Westeuropese regionale taal. Als ambtelijke taal wordt het vooral in de dwergstaat Andorra gebruikt, die geen lid van de Europese Gemeenschap is.

Catalaans wordt behalve in Andorra en de Spaanse regio Catalonië (meer dan zes miljoen inwoners) in delen van Zuidwest-Frankrijk en, in licht gewijzigde vorm, op de Baleareneilanden, in de Spaanse regio Valencia en in enkele plaatsen op het Italiaanse eiland Sardinië gesproken.

Het Nederlands neemt overigens in het Europees parlement de vierde plaats in op de lijst van meest gesproken talen. Van de negen talen die in het halfrond worden gebruikt, scoren het Frans, het Engels en het Duits het hoogst. Van de stapels uitgetikte interventies, stemverklaringen e.d. is die van de 13 Vlaamse en 25 Nederlandse parlementsleden de vierde de dikste. Naar verluidt dreigen de Nederlandstaligen evenwel te worden ingehaald door de Italianen.

Neerlandistiek in de Sowjet-Unie

Op 13 mei jl. werd prof. dr. Sergej Aleksandrowitsj Mironov, ‘de vader van het Nederlands’ in de Sowjet-Unie, 80 jaar. Naar aanleiding daarvan verscheen in het Bulletin van de ambassade van de USSR in Den Haag een vraaggesprek met hem, waaraan het volgende is ontleend: De belangstelling voor de Nederlandse cultuur, literatuur en taal ontstond in ons land pas aan het einde van de zeventiende, begin achtiende eeuw en is nauw verbonden met de naam van tsaar Peter de Grote, die actief heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de handels- en culturele contacten tussen de Nederlanden en Rusland. De totstandkoming van deze contacten tussen beide landen vond plaats in de periode van de Gouden Eeuw toen er een enorme bloei was van de nationale cultuur, wetenschap, literatuur en kunst in de Nederlanden. In 1838 zagen de eerste Russische publicaties het licht die betrekking hadden op de Nederlandse literatuur. Dat waren de werken van A. Korsakov die waren gewijd aan Joost van den Vondel en Jacob Cats. Later werden in Rusland en daarna ook in de Sovjet-Unie de vertaalde werken uitgegeven van Multatuli, waaronder Max Havelaar, en andere schrijvers, waarbij gedeeltelijk vertaald werd vanuit de Franse of Duitse taal, maar minder vaak vanuit het Nederlands. Er waren in Rusland wel mensen die deze taal gebruikten in hun werk, maar ze werd niet professioneel beoefend zoals een linguïst dat doet.

Het is daarom niet verwonderlijk dat toen ik in 1937 afstudeerde aan de letterenfaculteit van de Leningradse Staatsuniversiteit, waar men de Duitse taal en haar dialecten kon studeren, een van mijn docenten, professor L.W. Stsjerba mij aanraadde de Nederlandse taal te gaan bestuderen die volgens hem in die tijd, in ons land nog als een ‘witte vlek’ werd gezien. Zo werd via de Germaanse taal en dialecten een ‘bruggetje’ geslagen naar de Nederlandse taal.

Dat was het begin, daarna volgde de oorlog die enkele correcties aanbracht in mijn plannen. Na vier jaar Nederlands te hebben gestudeerd, moest ik stoppen. Ik kwam aan het

[p. 168]

front als specialist met kennis van de Duitse taal en moest werken als vertaler. Ik werd gedemobiliseerd in de rang van onderkolonel en na de oorlog keerde ik terug naar mijn geliefde bezigheden.’

Vanaf 1953 tot de dag van vandaag is Sergej Mironov werkzaam op het Instituut voor Taalwetenschappen van de Academie van Wetenschappen van de USSR. Naast zijn grote woordenboeken, kunnen werken met de volgende titels genoemd worden: De Dialectische Stam in het Literaire Nederlands, De Vorming van het Meervoud van het Zelfstandig Naamwoord in het Midden-Nederlands, De Nederlandse Taal. Grammaticale Uiteenzettingen, Literaire Teksten met Commentaren en Woordenboek, De Geschiedenis van de Nederlandse Literaire taal in de 9^e-16^e Eeuw, enzovoorts.

Trouw aan zijn liefde voor dialecten, schrijft Mironov een reeks van werken met de titels: De Vorming van Uitzonderingen in het Morfologisch Systeem van de Boerse Taal en De Afrikaanse taal.

Alles bij elkaar heeft Sergej Mironov tijdens zijn jarenlange wetenschappelijke carrière meer dan honderd artikelen en een hele reeks van monografieën gepubliceerd. Als lid van de senaat van de internationale vereniging van germanisten, is hij goed bekend in wetenschappelijke kringen in het buitenland.

Hereniging Vlaanderen-Nederland

Nu aller aandacht wordt getrokken door de Duitse hereninging en er binnen de Nederlanden juist een herleving is van zowel Vlaams als Hollands particularisme, wordt:

zaterdag, 29 september 1990
te Sijsele

een studiedag gehouden onder de titel:

Hereniging Vlaanderen-Nederland

Historisch is Vlaanderen 400 jaren gescheiden van Nederland. Men zegt dat er een belangrijk mentaliteitsverschil is tussen Vlamingen en Nederlanders. Enkel de taal bindt ons. Is dat voldoende?

Het toekomstige Europa verschilt van de Verenigde Staten van Amerika door zijn meertaligheid. Zal dit Europa federaal zijn zoals de VSA, waar 60% van het budget centraal is (Europa der regio's), of zullen de taalgemeenschappen sterk autonome bouwstenen zijn van een Europa met een beperkt centraal budget (Europa der volkeren). In het eerste model kan Vlaanderen onafhankelijk zijn, in het tweede hereniging met Nederland, aldus de organisatoren. Er wordt beweerd dat konkrete samenwerkingsprojekten de enige zinvolle middelen zijn om toenadering tussen Vlaanderen en Nederland te bevorderen. Maar staatsverantwoordelijkheid moet door een staatsinstelling gedragen worden en staatsvorming kan alleen door politieke aktie naderbij worden gebracht.

Sprekers zijn:

H. Pauwels (R.U. Gent)

Dr. Ir. W.F.M. van Heugten (Nijmegen)

Prof. Dr. Herman van Impe (V.U. Brussel)

Prof. Dr. H. de Schepper (K.U. Nijmegen)

Paul Van Caeneghem

Prof. Dr. P.F. Maas (K.U. Nijmegen)

Prof. Dr. H. Gijsels (R.U. Gent)

Aanvang 13.30 uur in het Centrum Rijckevelde, Sijsele.

Taalverwantschap

Het Zuidafrikaanse dagblad ‘Die Burger’ schreef in een hoofdredactioneel commentaar op 10 mei jl. naar aanleiding van de bereidheid van de Nederlandse regering om president F.W. de Klerk te zijner tijd te ontvangen, het volgende:

‘Alleen op taalgebied al sou 'n verbetering van die betrekkinge vir albei belangrike voordele inhou. In die Europa van oormôre sal Nederlands 'n al hoe geringer plek inneem, veral as Brittanje daarin 'n leidende rol speel en sy taal, wat wêreldtaal geword het, daarin ook gebruikstaal word. Vir Nederlands, wat die taal is van 'n luttele 20 miljoen Europeërs - Nederlanders en Vlaminge - sou in so 'n Europa nog minder groeimoontlikheden bestaan. Maar buite Europa woon net soveel mense wat Nederlands verstaan - in voormalige Nederlandse kolonies, maar veral in Suid-Afrika, waar Afrikaans die taal van miljoene blankes en gekleurdes is. Tussen hulle en die Nederlandssprekendes van Europa behoor 'n bevrugtende en verrykende verkeer te bestaan. Hoe waardevol dit na weerskante kan wees, het die verlede al getoon; in die toekoms kan dit verder uitgebou word.

Maklik sal dit seker nie wees om ontslae te raak van die erfenis van die afgelope dekades van steeds groter verwydering nie. Die verhouding tussen Nederland en Suid-Afrika het

[p. 169]

iets weg van die verhouding tussen Brittanje en die Verenigde State, van wie al gesê is dat hulle twee lande is wat deur 'n gemeenschkaplike taal geskei word.

In die Nederlands-Suid-Afrikaanse situatie kom daarby ook 'n gemeenschaplike geneigdheid om sake op die spits te dryf. Naas die baie Nederlanders by wie nog iets van die vroeëre welwillendheid teenoor Suid-Afrika bestaan, is daar ook 'n besonder aktiewe en onversoenlike groep wat van geen toenadering tot Suid-Afrika wil weet nie. Om hul volgehoue verset te bowe te kom sal groot kundigheid en inspanning vereis.’

Roggeman in het Iers

De dichtbundel ‘De vorm van een mens’ van de Vlaamse schrijver W.M. Roggeman is in Ierse vertaling verschenen onder de titel ‘Cruth an Daonnai’. De heer Roggeman, verbonden aan het Vlaams Cultureel Centrum de Brakke Grond in Amsterdam, maakte naar aanleiding daarvan een lezingenrondreis van een week in Ierland. De Nederlandse componist Paul de Boer schrijft 15 liederen op gedichten van Roggeman, terwijl de Duitse schilderes Kathrin Lübbers 15 schilderijen bij de gedichten maakt.

De rondreis zal ook in Nederland en Vlaanderen gemaakt worden.

Vlamingen in het Russisch

De Vlaamse Gemeenschap sloot met uitgeverij Raduga in Moskou een akkoord om werken van Vlaamse auteurs in het Russisch te vertalen en uit te geven. De boeken worden verspreid met 100.000 eksemplaren.

Nog dit jaar zou ‘De Vlaamse Reus’ van Hugo Raes worden gepubliceerd. In de reeks ‘Meesters van het moderne proza’ verschijnt een omnibus met werken van Hugo Claes.

Een Russische delegatie komt voor besprekingen over andere vertalingen in november naar de boekenbeurs in Antwerpen.

Op uitnodiging van de Vlaamse Gemeenschap komen een Russische en een Roemeens vertaler kennis maken met de auteurs van wie ze werken vertalen (De Standaard).