Neerlandia. Jaargang 94

[p. 95]

Commentaar op ‘Lijst van landnamen’

Aan de secretaris van de Werkgroep Buitenlandse Aardrijkskundige Namen.

Den Haag, 26 oktober 1989, nr. 2001/89.

Namens het bestuur bied ik u hiermede in bijlage het ANV-commentaar op de ‘Lijst van Landnamen’ aan die op verzoek van de Nederlandse Taalunie werd opgesteld door de werkgroep Buitenlandse Aardrijkskundige Namen.

Het bestuur is van mening dat de werkgroep een ongelukkig uitgangspunt heeft gekozen. Het gehanteerde ‘donorprincipe’ doet geen recht aan de Nederlandse taal, noch aan de Nederlandstalige burger.

Daar dit principe in de praktijk niet consequent gevolgd kan worden, leidt het bovendien tot ettelijke uitzonderingen, waardoor een sterk inconsequente lijst is ontstaan. Het bestuur verwacht op het gebied van spelling en overige taalaangelegenheden dat het belang, de gaafheid en het aanzien van de Nederlandse taal en cultuur als richtsnoer dienen.

Hoogachtend,

J.L.M. Kits Nieuwenkamp
algemeen secretaris

Met het onderstaande reageert het bestuur van het Algemeen-Nederlands Verbond op de inhoud van de ‘Lijst van Landnamen’, opgesteld door de Werkgroep Buitenlandse Aardrijkskundige Namen in opdracht van de Nederlandse Taalunie en verschenen in juni 1989 te Antwerpen.

Het commentaar van het ANV heeft geen wetenschappelijke pretentie. Het ANV poogt nuchter en praktijkgericht te reageren. Uitgangspunt hierbij is de gaafheid van de Nederlandse taal, gebaseerd op de huidige spellingsregels en het belang van de Nederlandstalige burger met betrekking tot communicatie, alsmede het belang van een zo sterk mogelijke positie van de Nederlandse taal en cultuur in ‘het Europa van na 1992.’

Het komt het bestuur voor dat deze uitgangspunten, te weten

-	gaafheid van de Nederlandse taal
-	belang van de Nederlandstalige burger

als criteria moeten worden genomen om de in het Nederlands te gebruiken spelling van buitenlandse namen vast te stellen.

Het komt het bestuur voor dat de werkgroep axioma's heeft gehanteerd die hiermede in strijd en onverdedigbaar zijn.

In de inleiding tot de lijst wordt zonder bewijsvoering gesteld dat de geschreven vorm van buitenlandse aardrijkskundige namen altijd en overal gelijk moet zijn, onafhankelijk o.a. van de taal van de gebruiker. ‘Het is daarom (?) ondoelmatig de schrijfwijze van een aardrijkskundige naam aan te passen aan de taal van iedere toevallige gebruiker.’

Hier worden 21 miljoen Nederlandstaligen in Nederland en Vlaanderen, het verdragsgebied van de Nederlandse Taalunie, gekwalificeerd als ‘iedere toevallige gebruiker’. Dit betekent een ontkenning van de doelgroep, zonder welke de actie zinloos is. Hieruit spreekt bovendien geringschatting tegenover de Nederlandstalige burger.

De consequentie van deze houding, nl. het niet aanpassen van vormen van spelling ‘die alleen ten doel hebben de Nederlandstalige uitspraak te dienen’, leidt andermaal tot zelfontkenning, nu van de Nederlandse taal.

Het door de werkgroep zonder motivering gekozen internationalistische uitgangspunt (resoluties vijfde VN-conferentie standaardisatie aardrijkskundige namen 1987) staat lijnrecht tegenover de belangen van de Nederlandstalige gebruiker en de Nederlandse taal, zowel principieel als feitelijk.

1. De belangen van de Nederlandstalige gebruiker worden geschaad door:

a. het gebruik van letters met een in Nederlandse ogen en oren andere klank dan bedoeld:

als Cameroen in Cameroun Cameroen heet met de oe-klank van bijv. ‘doen’, schrijf dan ook Cameroen. De werkgroep doet dat elders ook, bijvoorbeeld Oekraine of Joegoslavië, maar weer niet bij Uruguay of Uganda. En als de ‘u’ als ‘oe’ moet worden uitgesproken, hoe zit het dan met de ‘u’ in Tunesië of Suriname? Met andere woorden, de Nederlandstalige wordt geconfronteerd met twee verschillende uitspraken van de letter ‘u’, terwijl ook nog ‘oe’ gebruikt wordt.

b. het gebruik van een vreemd woordbeeld (nl. zo buitenlands mogelijk), waardoor de gebruiker, ondanks horen van de ‘goede’ uitspraak op radio en televisie, door het gekozen buitenlandse woordbeeld steeds geneigd is een foute uitspraak te bezigen: Malaysia, Moçambique, Tchad.

Menigeen zal uitspraak en schrijfwijze verhaspelen.

Het resultaat van een ‘vreemde’ schrijfwijze en, in Nederlandse ogen, vreemd woordbeeld zal een ratjetoe aan uitspraakvormen opleveren, waarmee niemand gediend is, noch binnen Nederland, noch in het internationale verkeer.

2. De belangen van de Nederlandse taal worden geschaad door:

a. het moedwillig verschil scheppen tussen klank en normale Nederlandse schrijfwijze: een oe-klank als ‘u’ schrijven e.d. Dit sluit niet aan bij de officiële Nederlandse spelling, die de werkgroep zegt te eerbiedigen.

b. het invoeren van een vreemd woord, nl. een vreemd geschreven woord, in een Nederlandstalige

[p. 96]

tekst: Saint Vincent en de Grenadines (waarom wèl ‘en de’?), Saint Christopher ‘en’ Nevis, Solomon Islands.

We schrijven toch ook niet plotseling in een Nederlandse zin ‘Ik reis deze week naar London en Paris en volgende week naar Danmark’?

Dit stelt ook de werkgroep gelukkig niet voor, maar waarom dan wel bij Saint Vincent e.a.? Dan worden er sub-criteria gebruikt en wijkt men toch af van de eigen hoofddoelstelling eenvormigheid, nl. op basis van de buitenlandse schrijfwijze.

Ook hier luidt de conclusie dat in een Nederlandse context alle het criterium ongeschondenheid der Nederlandse taal naar schrijfwijze en gehoor eenvormigheid bij de weergave van buitenlandse aardrijkskundige namen geeft.

De integriteit van de Nederlandse taal behoort voorop te staan bij de keuze en vaststelling van de spelling in een in het Nederlands gestelde tekst.

De werkgroep accepteert de zgn. exoniemen, namen die zodanig in een Nederlandse vorm zijn ingeburgerd, dat ook hier weer uitzonderingen op de eigen uitgangspunten gemaakt moeten worden: dus wel ‘de Verenigde Staten’ en zelfs ‘de Maagdeneilanden’, maar toch weer niet ‘Peking’ maar ‘Beijing’.

3. Conclusie

Het bestuur van het ANV is van mening dat de werkgroep om praktische en principiële redenen het verkeerde uitgangspunt heeft gekozen. Uitgaan van de officiële lokale naam levert zoveel uitzonderingen op, dat in de gepubliceerde lijst slechts een enkele naam inderdaad authentiek wordt geschreven.

Het resultaat is een ratjetoe aan namen waarvan de schrijfwijze steeds aan de hand van een ander criterium tot stand is gekomen. Dit leidt tot de conclusie dat de werkgroep haar doel verre voorbij is geschoten. Het kiezen van de Nederlandse taal in woord en geschrift als uitgangspunt zou een veel consequentere weergave hebben opgeleverd.

Naast deze praktische overwegingen moet ook de meer principiële bedenking worden genoemd: de absolute wenselijkheid van de integriteit van de Nederlandse taal.

Met het oog op de totstandkoming van de interne markt en het toekomstige geïntegreerde Europa dient de Nederlandse taal zoveel mogelijk gesteund en versterkt te worden. Een onnodig en onpraktisch internationalistisch uitgangspunt als het ‘donorprincipe’ (buitenlandse lokale schrijfwijze als uitgangspunt nemen) berokkent de Nederlandse taal en daarmee de Nederlandstalige alleen maar schade en verzwakt de positie van het Nederlands en het aanzien van de Nederlanden.