Neerlandia. Jaargang 93

Leefmilieu

Oppervlaktewater

O.a. door het ‘uitlekken’ van een officieel rapport is de kwaliteit van het oppervlaktewater in Vlaanderen/België de jongste tijd erg in het nieuws. Inzake zuivering van afvalwater heeft België een achterstand van 10 jaar op Nederland. De zuiveringscapaciteit dekt maar 54% van de vervuiling en slechts 57% van de Vlaamse bevolking is aangesloten op de riolering. In Nederland is dat ruim 90%.

Nochtans heeft België zoals Nederland al sinds het begin van de jaren '70 een Wet Oppervlaktewater, die vrijwel een kopie is van de Nederlandse wet. Alleen is de wet in België 10 jaar in de la blijven liggen alvorens men er werk van heeft gemaakt. Een en ander vertelt ons De Stem (11/8/89).

De in Vlaanderen ontspringende Molenbeek schuimt in Roosendaal soms als een immense Geuze Lambiek. Daar kan bij tijd en wijle een deken schuim liggen van wel twee meter dik en twintig meter lang. Dat schrijft Max Paumen in NRC Handelsblad van 11/8/89. In de Mark, het riviertje dat via België langs Breda loopt, doet zich door een tekort aan zuurstof tenminste vier keer per jaar een massale vissterfte voor. In de Bremer, ter hoogte van Baarle Nassau en Baarle Hertog, vloeit ongezuiverd rioolwater doordat de Belgische zuiveringsinstallatie nauwelijks werkt. In het riviertje de Dommel komt bezuiden Valkenswaard jaarlijks nog altijd duizend kilo zwaar giftig cadmium uit België Nederland binnen. Op de bodem van de Dommel ligt naar schatting tussen de 20 en 30 ton cadmium.

Dat grote rivieren als de Schelde en de Maas ecologisch gehavend Nederland binnenkomen is algemeen bekend. Maar ook met de kleine, meestal onbevaarbare riviertjes, beken en sloten in Limburg en Brabant is het droevig gesteld. De helft van de fosfaatvervuiling van het Zoommeer is, aldus ir. A.E. van Giffen van het hoogheemraadschap West-Brabant in Breda, afkomstig uit België. In het stroomgebied van het hoogheemraadschap alleen al komt per jaar 400 tot 600 ton fosfor uit België terecht.

Natuur-intenties Limburg

Acht gemeenten uit Nederlands en Belgisch Limburg hebben besloten een intentieverklaring te ondertekenen over het behoud van grensoverschrijdende natuurgebieden en landschappen. Het akkoord slaat op ruim 8.500 ha waardevol natuurschoon en zeldzame fauna en flora.

Benegora versus Ossendrecht

De grensoverschrijdende milieugroepering Benegora kantte zich eind juni tegen de plannen voor een logistiek centrum (bedrijventerrein) bij Ossendrecht. Het belangrijkste bezwaar van Benegora is dat het Ossendrechtse polderlandschap, een belangrijke buffer tussen de verschillende natuurgebieden, grotendeels dreigt te verdwijnen. Benego-woordvoerder Schoonen: ‘Eerst de Zoomweg, dan het distributiecentrum, dan de TGV en ten slotte ook nog een race-circuit. Er blijft niks over’.

Luchtvervuiling

Enige tijd geleden verscheen het rapport Burengelucht over de houding van de Nederlandse en Belgische politici en bestuurders tegenover de luchtverontreiniging vanuit het Antwerpse haven- en industriegebied. De auteurs, een aantal studenten milieukunde in Deventer, hebben gedurende twee maanden onderzocht welk beleid op gemeentelijk, provinciaal en rijksniveau wordt gevoerd om de luchtverontreiniging aan banden te leggen. Een der conclusies is dat de Nederlandse beleidsmensen zich over de luchtvervuiling heel wat meer zorgen maken dan hun Belgische collega's.

‘Bij deze beschouwingen mag men evenmin uit het oog verliezen, dat Nederland en Vlaanderen dragers zijn van vrijwel gelijkaardige culturele elementen. Het Europa zonder grenzen zou voor hen, na 4 eeuwen van scheiding, de herwonnen natuurlijke begrenzing kunnen betekenen. Ik weet wel, die scheiding is intens geweest en men kan zelfs stellen dat wij nog voor een flink stuk gescheiden zijn door “eenzelfde taal”. Toch groeit het besef dat men gezamenlijk moet opkomen voor gemeenschappelijke belangen. Familiegevoel, zoals de Walen dit voor de Fransen voelen, is er voorzeker nog niet bij, maar toch kunnen wij elkaar blijkbaar niet missen.
We praten elkaar in de verdrukking of we zwijgen elkaar dood, maar in Sjanghai bijvoorbeeld leerden we dat men aldaar Rotterdam en Antwerpen aanziet als één gebied. Straks zullen we wellicht spreken over vormen van geïntegreerde samenwerking binnen het gouden deltagebied, wanneer we tot het besluit zullen gekomen zijn dat dit ons gemeenschappelijk belang is ten overstaan van andere concurrerende gebieden elders in Europa. Zo groeit ook meer en meer een gemeenschappelijk cultureel besef. Het NOS-kijken in Vlaanderen en het weekendbezoek van Nederlanders aan Antwerpen werken zulks mede in de hand.
Zo komen we wellicht langzaam maar zeker tot wat men zou kunnen noemen een Nederlandstalig gemenebest. Met dit ideeëngoed zouden wij dan ook gezamenlijk meer naar buiten moeten treden, de wijde wereld in. Zo zouden wij bijvoorbeeld moeten trachten leerstoelen “Lowland culture” in te stellen aan Amerikaanse, Japanse en andere universiteiten als een bijdrage tot het Europees wordingsproces. Dit alles groeit dus langzaam, maar zeker. Daar werken we aan, ook hier in Antwerpen. Spoedig hopen wij overigens ook in een vriendschappelijke sfeer en in een geest van wederzijds en gemeenschappelijk belang, onze hangende problemen met Nederland op te lossen.’
Bob COOLS, burgemeester van Antwerpen, toespraak op 11 juli 1989.

[p. 220]

Scheldebekken is ecologisch rampgebied

De Nederlandse milieustichting Reinwater en de Vlaamse Bond Beter Leefmilieu publiceerden begin juli de resultaten van een in 1987 gehouden meetonderzoek in het Scheldebekken. Reinwater, dat zich vooral bezighoudt met grensoverschrijdende vervuiling, noemt het Scheldebekken ronduit een ecologisch rampgebied.

Per vervuilend bedrijf worden de analyseresultaten gegeven van het afvalwateronderzoek. De Schelde, Vlaamse delta, ecologisch rampgebied, gezamenlijk onderzoeksrapport van Bond Beter Leefmilieu en Stichting Reinwater, is verkrijgbaar bij de Bond Beter Leefmilieu, Luxemburgstraat 20, 1040 Brussel of Stichting Reinwater, Vossiusstraat 20, 1071 AD Amsterdam.

Zwin

In zijn antwoord op een parlementaire vraag van volksvertegenwoordiger Desutter bevestigde gemeenschapsminister Kelchtermans begin augustus dat de recreatie vanuit Nederland een bedreiging vormt voor het Zwin. De gemeenschapsminister voegde daar evenwel aan toe dat hijzelf maar weinig aan de toestand kan veranderen omdat het natuurgebied een niet erkend particulier reservaat is, waarvan het beheer niet onder de bevoegdheid van de overheid valt.

Burgemeester Lippens van Knokke verklaarde op een persconferentie (18 september) dat in elk geval wordt afgezien van de plannen om aan Vlaamse kant in de nabijheid van 't Zwin een golfterrein aan te leggen.

Ondertussen werd ook beslist dat de werken om de verandering van het Zwin tegen te gaan, deze winter zullen worden uitgevoerd.

Nederlandse mest in Lommel

De gemeentelijke overheid van Lommel heeft becijferd dat Nederlandse boeren in de eerste vier maanden van dit jaar op een legale manier meer dan 17.000 ton mest gestort hebben in Lommel. Hierdoor dreigt het nitraatgehalte in het grond- en drinkwater de toegestane norm ver te overschrijden. Ook Kinrooi en Bilsen kampen met enorme mestoverschotten.

Schelde onderzocht

De Argus, het meest gesofisticeerde onderzoeksvaartuig van de Nederlandse Rijkswaterstaat, onderzocht vanaf 4 september gedurende veertien dagen de Scheldewaterkwaliteit van de Nederlandse grens tot in Wetteren. Een en ander is een gezamenlijk project van de Vlaamse Maatschappij voor Waterzuivering (VMZ) en Rijkswaterstaat. Het hoofddoel is de vervuiling door zware metalen en micropoluenten in kaart te brengen. Deze gegevens zullen o.a. van belang zijn bij de onderhandelingen over de waterverdragen.

De waterstalen, genomen bij een 80-tal lozingspunten, zullen geanalyseerd worden door het Provinciaal Instituut voor Hygiëne in Antwerpen. Het hele project wordt wetenschappelijk ondersteund door het Internationaal Center of Water Studies in Amsterdam. I.s.m. de Nederlandse Rijkswaterstaat hing de V.M.Z. deze zomer in Baasrode, Appels, Melle en Asper korven met zoetwatermosselen. Aangezien deze mosselen allerlei schadelijke stoffen opnemen, vormen zij een uitstekend meetinstrument voor de waterkwaliteit. Na twee weken waren de mosselen echter alle dood. De Schelde is m.a.w. ‘onmeetbaar vuil’.

Grindwinning

Eind juli stelde gemeenschapsminister van Ruimtelijke Ordening Waltniel de Vlaamse regering voor het Maaslandse gewestplan te

[p. 221]

wijzigen, zodat er ruim 600 ha ontgrindingsgebied zouden bijkomen. Volgens de minister zal de grindproduktie zo tot in 2020 verzekerd blijven. De Maaslandse Milieuactie (MAMA) kantte zich tegen het voorstel-Waltniel, en verweet de - overwegend Nederlandse - grindboeren dat ze vertekende cijfers hanteren om verder te kunnen baggeren. Door de geplande rem op de grindwinning in Nederlands Limburg, oefenen de grindmaatschappijen nu grote druk uit op Belgisch Limburg. Ondertussen worden ook plannen gesmeed om in de Maas te Lixhe, een deelgemeente van Wezet/Visé een grindput te graven. Tegelijk wil men zo'n 25 ha afgraven van de rechteroever van de Maas. Aangezien de Maas op deze plaats de grens vormt tussen België en Nederland, heeft Nederland ook inspraak in het dossier. Rijkswaterstaat zou de zaak graag besproken zien in de technische Maascommissie, die echter al een paar jaren niet meer bijeenkwam.

Vervuiling Maas

Eind augustus heeft de Nederlandse regering België verzocht met spoed een meetsysteem uit te bouwen dat de kwaliteit van het Maaswater peilt. Op basis van een dergelijk systeem wil Nederland door België tijdig gewaarschuwd worden over grensoverschrijdende, milieugevaarlijke stoffen in de Maas. Directe aanleiding voor deze stap vormde het aantreffen van de radioactieve stoffen kobalt-58 en -60 in het Maasslib bij Eijsden in het zuiden van Nederlands Limburg.

Studiedag Zwin

Water-Energie-Leefmilieu (W.E.L.) organiseert op 1 december in het Zeestation te Zeebrugge een studiedag over de verzanding van 't Zwin.

Informatie: W.E.L., Kipdorp 11, 2000 Antwerpen, tel. [phone].

Salmonella in zee

Uit metingen die in juli waren verricht, was gebleken dat het zeewater voor de Vlaamse badplaatsen Nieuwpoort, Koksijde en De Panne ernstig vervuild was met salmonella-bacteriën. Deze bacteriën kunnen onder meer buikgriep en tyfus veroorzaken. De Belgische autoriteiten waarschuwden eind juli het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid voor mogelijk grensoverschrijdend besmettingsgevaar. Volgens een woordvoerder van Rijkswaterstaat, dat begin augustus monsters nam in de Zeeuwse wateren, bereikten de in België gemeten salmonella-concentraties Nederland niet. Oorzaak van de vervuiling was de lozing van rioolwater in Nieuwpoort.

Kust bedreigd

N.a.v. de nota Kustverdediging na 1990 van Neelie Smit-Kroes had de Financieel-Economische Tijd (31/5/89) een gesprek met B. Voskuil, woordvoerder van Verkeer en Waterstaat.

Daaruit bleek dat er tussen Nederland en België/Vlaanderen geen overleg is inzake de kustverdediging. ‘Wij beschermen onze duinen. Wat met de duinen bij Knokke gebeurt, is onze taak niet’, aldus Voskuil, die zegt niet te begrijpen ‘waarom dat zou moeten’. Nochtans erkent hij dat werken aan de Nederlandse kust gevolgen kunnen hebben voor de Vlaamse kust en omgekeerd.

Westerschelde-Slib

Het Zeeuwse lid van Provinciale Staten C. van Waterschoot verklaarde eind september sterk gekant te zijn tegen de aanleg door Zeeland van een depot voor de berging van vervuild slib uit de Westerschelde. Van Waterschoot is van mening dat België het vervuilde slib moet terugnemen, onder het motto ‘de vervuiler betaalt/ruimt op’. Gedeputeerde voor milieu G. de Vries-Hommes daarentegen wees erop dat in de Westerschelde ook heel wat Nederlands vervuild slib belandt. De provincie Zeeland zit met 6 tot 8 miljoen kubieke meter vervuild slib opgescheept.

Eerste milieubeurs

Van 10 tot 14 oktober had in Flanders Expo te Gent de eerste editie plaats van IFEST, de internationale vakbeurs voor milieutechnologie en arbeidsomstandigheden. Aan de beurs namen 140 exposanten deel uit diverse Euopese landen.

De jaarlijkse beurs wordt afwisselend in Nederland en Vlaanderen georganiseerd.