Neerlandia. Jaargang 93

Varia

Leiden, 400 jaar stad van vluchtelingen

Van 5 juni t.e.m. 1 juli liepen er in de Hooglandse kerk te Leiden 2 historische tentoonstellingen: ‘Leiden, 400 jaar Stad van Vluchtelingen’ en ‘Vluchten uit Vlaanderen’. De tweede tentoonstelling is een Belgisch-Engelse coproduktie van de Geschied- en Familiekundige Kring Westhoek in Vlaanderen en het Engels historisch genootschap Historical Link Flanders-Kent, en kon al tijdens de voorbije Paasperiode bezocht worden te Nieuwpoort, onder de titel ‘Opstand en Uitwijking: vluchtelingen uit het Westkwartier naar Sandwich tijdens de 16de eeuw’.

Davidsfondscongres over Vlaanderen in Europa

Op 22 april organiseerde het Davidsfonds, met meer dan 70.000 aangesloten gezinnen

[p. 162]

Vlaanderens grootste culturele vereniging, zijn nationaal congres met als thema ‘Vlaanderen in Europa’.

Een nokvolle aula - 900 aanwezigen - luisterde naar het openingsreferaat van Wilfried Vandaele, algemeen secretaris van het Algemeen-Nederlands Congres. Vandaele, de jongste spreker die ooit de plenaire DF-vergadering toesprak, verving de betreurde Johan Fleerackers.

Vandaele wees op de tegengestelde krachten van schaalvergroting en schaalverkleining, die onze samenleving kenmerken en kwam zo via de groeiende zelfstandigheid van Vlaanderen en de Europese eenwording tot de kern van zijn betoog: de functie van de Lage Landen als laboratorium voor de internationale samenwerking. Dat de spreker een toch weinig populair onderwerp blijkbaar op een boeiende manier had gebracht, bleek uit het verlengde applaus. Na de plenaire openingsvergadering kon het publiek kiezen uit 5 sectievergaderingen. Ook in de sectievergaderingen kwam de algemeen-Nederlandse problematiek uitvoerig aan bod.

De Nederlander Leo van Egeraat had het over de Vlaams-Nederlandse samenwerking; Diane Verstraeten over het gezicht van Vlaanderen in Europa; Jef Pacolet over de economie; Lieven Dehandschutter over de kleine culturen in Europa; en Jozef van Ginderachter over Vlaanderen en de Europese Gemeenschap. In de namiddagzitting voerden algemeen Davidsfondssecretaris Norbert D'hulst en voorzitter Lieven van Gerven het woord. De Bob Boon Singers zorgden voor de muzikale intermezzo's en het geheel werd afgesloten door een eucharistieviering met E.H. Noyens.

Een samenvatting van Vandaeles openingstoespraak verscheen in het Davidsfonds-ledenblad Omtrent van juni 1989.

53ste zangfeest: 25 maart 1990

In tegenstelling met wat eerder is medegedeeld, zal het 53ste Vlaams Nationaal Zangfeest worden gehouden op zondag 25 maart 1990 (en niet op 6 mei).

Motto van het volgende zangfeest wordt: ‘De grenzen voorbij’.

Nederlandse en Belgische Limburgzegels

Op 30 september 1989 zal voor het eerst een nieuwe Nederlandse postzegel in voorverkoop gaan. Het betreft de Limburgzegel, die officieel op maandag 2 oktober verschijnt. De Limburgpostzegel zal op 30 september op slechts één postkantoor in Maastricht te koop

Een nokvolle aula voor het Davidsfondscongres ‘Vlaanderen in Europa’. W. Vandaele van het ANC hield het openingsreferaat.

zijn. Op die dag krijgt de zegel ook een bijzonder stempel. In België verschijnt op 2 oktober eveneens een Limburgpostzegel. Ook hier gaat de zegel op zaterdag 30 september in voorverkoop.

Het is voor het eerst dat de Nederlandse en Belgische PTT op dezelfde dag een postzegel uitgeven voor één en hetzelfde feit. Uniek is ook dat zowel de Belgische als de Nederlandse zegel dezelfde afbeelding krijgen en door dezelfde ontwerper worden gemaakt.

Bovendien zullen beide postzegels samen in een mapje worden verkocht, iets dat nog niet eerder heeft plaatsgevonden.

In België is het gebruikelijk dat nieuwe postzegels op een aantal plaatsen in voorverkoop gaan. Nederland wil daar deze keer bij wijze van uitzondering bij aansluiten.

De Nederlandse en Belgische zegels komen uit ter gelegenheid van het feit dat 150 jaar geleden het verdrag van Londen werd geratificeerd, waarin de grens tussen Nederland en België werd vastgelegd. Dat verdrag had vooral consequenties voor Limburg.

Tentoonstelling ‘Leiden, stad van vluchtelingen’

Gedurende de maand juni is in Leiden een opmerkelijke tentoonstelling te bezichtigen geweest. In het raam van het ‘Vluchtelingenproject Leiden 1989’ heeft een plaatselijke werkgroep een tentoonstelling opgezet die wilde laten zien hoe Leiden altijd een wijkplaats is geweest voor vluchtelingen. De opening vond plaats op zaterdag 3 juni j.l., in de Hooglandse Kerk.

Na een woord van welkom door de voorzitter van de werkgroep, de wethouder J.N. de la Mar, werd het woord gevoerd door de gemeente-archivaris mr. T.N. Schelhaas; hij lichtte het deel van de tentoonstelling toe dat opgezet was door het plaatselijk archief. Het is met behulp van dit onderdeel dat men de bewoners van Leiden eraan heeft willen herinneren dat in veel gevallen hun voorouders eens als vluchtelingen in deze stad aanklopten.

Vervolgens leidde de heer Ludo van Dam namens de ‘Geschied- en Familiekundige Kring Westhoek’ de in samenwerking met het Engelse historische genootschap ‘Historical Link Flanders-Kent’ gemaakte tentoonstelling ‘Vluchten uit Vlaanderen’ in. Hij stelde dat het zeker geen economische motieven waren die de mensen in de Westhoek deden besluiten de wijk te nemen naar Engeland. Het was toen een streek die zich kenmerkte door

[p. 163]

een grote bedrijvigheid op het gebied van spinnen en weven.

Het was met name in dit industriële milieu, aldus de heer Van Dam, dat in de 16de eeuw de nieuwe ideeën op godsdienstig gebied ingang vonden. Maar eerst in de jaren zestig vonden de ‘nieuwgezinden’ een gezamenlijke bedding en wel in het calvinisme, dat aan de godsdienstige hervorming een nieuwe stootkracht gaf.

Als gevolg van de al spoedig in kracht toenemende vervolgingsstroom namen velen het besluit naar Engeland over te steken. Daar kregen ze door koningin Elisabeth I het stadje Sandwich toegewezen als vestigingsplaats. Deze beslissing stoelde uitsluitend op economische motieven. De vluchtelingen, waarvan de meesten vaklui in de textielnijverheid waren, werden op deze wijze voor de taak gesteld Sandwich er economisch weer bovenop te helpen.

Het verblijf van deze vluchtelingen is inderdaad van grote betekenis geweest voor deze zuidoost-Engelse streek. Maar, zo merkte de heer Van Dam op, nog groter was de betekenis van de aanwezigheid van deze vluchtelingengemeenschap voor het calvinisme in het gebied dat ze hadden moeten verlaten. Gedurende enkele tientallen jaren was er sprake van een druk personenverkeer tussen de uitgewekenen en zij die achtergebleven waren; dit was vooral het geval zodra de vervolgingsdruk maar even afnam.

Op den duur werden deze mogelijkheden echter steeds beperkter. En toen duidelijk werd dat de uitwijking een definitief karakter ging krijgen, bleek Sandwich toch niet zo'n geweldig ‘land van belofte’ te zijn. Opnieuw namen velen het besluit te vertrekken en wel naar het vrije deel van de Nederlanden.

Leiden nam een zeer bijzondere plaats in. Zo was deze stad eens het toevluchtsoord voor menige Hondschootenaar en hebben vooraanstaande geleerden, die afkomstig waren uit de zuidelijke gewesten, les gegeven aan de jonge Leidse universiteit.

Ter gelegenheid van de door hem verrichte opening liet de Belgische ambassadeur, de heer L. Ceyssens, in dit verband weten dat studies hadden uitgewezen dat in het begin van de 17de eeuw maar liefst tweederde deel van de toenmalige Leidenaars afkomstig was uit de Zuidelijke Nederlanden. Vervolgens merkte hij ietwat ondeugend op: ‘Als daar nog de vele andere vluchtelingen aan worden toegevoegd (hij doelde onder meer op de Hugenoten, Pilgrim-fathers en Joden), dan stelt zich de vraag wat de Hollanders eigenlijk zijn.’ Na gekalligrafeerde stamreeksen aan nakomelingen van de naar Leiden gevluchte families Goddijn en Masurel te hebben overhandigd, verklaarde hij de tentoonstelling voor geopend.

Marten HEIDA

Zelfkennis

‘Vlaanderen en Nederland zijn, van toen het Noorden een eigen staatkundig leven ging leiden, van elkaar vervreemd. (...)

De flaminganten die van Groot-Nederland droomden, vonden geen gehoor in Den Haag dat enkel België kende. De Hollanders stonden huiverig tegenover een Vlaamse ontvoogdingsbeweging die geen staatkundige poot had om op te staan.

De jongste tijd valt daarin een kentering te bespeuren. Den Haag ziet een Vlaanderen met staatsinstellingen, door het Belgisch Parlement in het leven geroepen. Het wordt eerbaar te praten met Vlamingen die als zodanig optreden: men encanailleert zich niet met rebellen of scheurmakers. Een officieel gestructureerde samenwerking kan worden overwogen.

Toch mogen uit het Noorden geen krachtige impulsen in die richting worden verwacht. Zij zullen uit het Zuiden moeten komen. En daar is behoedzaamheid geboden. Wie mikt op de aansluiting van Vlaanderen bij Nederland kan de toenadering vergeten. België is niet in liquidatie. Men dient te vertrekken van de bestaande nationale staten, Benelux, de samenwerkingsverdragen.

Die ontwikkeling kan worden gehinderd door een ontspoord regionalisme. De uitbouw van de nieuwe instellingen met het oog op de consolidatie van Vlaanderen in België, kan verzanden in particularisme. De beginperiode van het zelfbestuur - met de Cultuurministers en de onvolprezen Raadsvoorzitter Vandekerckhove - zag Vlaanderen als een Nederlandse cultuurgemeenschap. Daarvan is afgestapt. De klemtoon verschoof van de cultuur naar de economie. Nederlands werd Vlaams. (...)

Tussen Nederland en Vlaanderen moeten meningsverschillen, allergieën, belangenconflicten worden overbrugd. Maar de 14 miljoen Nederlandstaligen boven en beneden de Moerdijk hebben argumenten te over om elkaar te vinden in de opbouw van een nieuw Europa. Een Nederlands Gemenebest kan op termijn zinvol zijn. (...)

Vlaanderen heeft Nederland niet nodig om zichzelf te zijn. Maar het dient zich te gedragen als een Nederlandse natie. Het komt erop aan dat wij ons zelf kennen, weten wat kan en wat niet kan’.

(Manu Ruys, hoofdredacteur van De Standaard, in zijn hoofdartikel van 3 mei 1989)

Zannekin-ontmoetingsdag 1989

Het organiseren van een ontmoetingsdag is één van de jaarlijkse activiteiten van de Vereniging Zannekin. Voor het jaar 1989 zal deze dag gehouden worden in de Oostfriese ‘hoofdstad’ Aurich. Dank zij de samenwerking met dr. Hajo van Lengen, directeur van de ‘Ostfriesische Landschaft’, kan met een belangwekkend programma voor de dag gekomen worden.

De eigenlijke ontmoetingsdag vindt plaats op zaterdag 14 oktober a.s., maar gezien de afstand is het mogelijk op vrijdag al af te reizen naar Aurich waar tegen een redelijke pensionprijs kan worden overnacht in het Europahuis, ook bekend onder de naam De Potterehuis. Daar zullen de gasten worden verwelkomd door de heer Van Lengen, die daarna met behulp van dia's iets zal vertellen over zijn gewest.

Tijdens de bijeenkomsten die voor zaterdag voorzien zijn, staat Oost-Friesland in het middelpunt. 's Morgens zal een uiteenzetting worden gegeven over de huidige sociaal-economische situatie. Deze bijeenkomst zal plaats vinden in de zaal van het Landschaftshaus waar de Landschaftsrat regelmatig in vergadering bijeen komt.

Na het middagmaal staat eerst een wandeling van ongeveer een uur door het oude gedeelte van Aurich op het programma. Deze wandeling zal zijn eindpunt vinden bij het Landschaftshaus, waar het gezelschap vervolgens op de hoogte gesteld zal worden van de jongste ontwikkelingen op het gebied van de Oostfriese taal en het streven dat erop gericht is te komen tot een grotere eenheid van spelling. Verder zal er ingelicht worden omtrent de stand van zaken met betrekking tot het onderwijs van het Nederlands in dit gewest.

Voor degenen die opnieuw blijven overnachten wordt een avondprogramma voorzien in het De Pottere-huis dat sterk een ontmoetingskarakter zal dragen. Zo zal er met mensen uit de streek nagepraat kunnen worden, en zullen enkele dichters en schrijvers uitgenodigd worden om voor te lezen uit eigen werk.

Voor meer informatie: Maurits Cailliau, Paddevijverstraat 2, 8900 leper (B).

Marten HEIDA