Neerlandia. Jaargang 93

Varia

62ste IJzerbedevaart

De IJzerbedevaart 1989 vindt plaats op zondag 27 augustus onder het motto ‘Vlaanderen: een oud verhaal, een nieuw begin’.

Op 16 maart verkoos de raad van beheer van het IJzerbedevaartcomité ondertussen een nieuwe voorzitter, in opvolging van wijlen Paul Daels. Het werd Lionel Vandenberghe, 45 jaar en directeur van de dienst Studieadvies en begeleiding van de UFSIA.

Ballet van Vlaanderen in Nederland

Het Koninklijk Ballet van Vlaanderen bracht in de loop van januari jl. drie voorstellingen van Don Quichote in het Danstheater aan 't Spui in Den Haag. Op 21 februari voerde het Ballet



er de musical ‘Me and my girl’ op, en op 31 maart ‘My fair lady’. Dezer dagen is het klassieke ballet ‘La Sylphide’ aan de beurt. In juni wordt de reeks afgesloten met ‘Evita’ in het Congresgebouw in Den Haag. Een en ander werd mogelijk dank zij de samenwerking tussen het Danstheater aan 't Spui en het Koninklijk Ballet van Vlaanderen.

15de spektakelbeurs voor de Nederlanden

Op vrijdag 3 en zaterdag 4 maart vond in congrescentrum Het Turfschip te Breda voor de vijftiende keer de Spektakelbeurs voor de Nederlanden plaats. Deze beurs brengt makers van theaterprogramma's uit Nederland en België met mogelijke opdrachtgevers in contact. De deelnemers aan de beurs zijn professionele en semi-professionele groepen en artiesten, onder meer op het gebied van toneel, muziek, dans, mime, jeugdtheater, straattheater, cabaret, variété...

Een groot aantal van hen verzorgde tevens een optreden op één van de twee podia. Ook waren er facilitaire bedrijven aanwezig op het gebied van geluid, belichting, kleding,...

Ook de tentoonstelling ‘100 Jaar Amusement in Nederland’ was te bezichtigen. Op 100 panelen waren de spectaculaire en ontroerende momenten uit de geschiedenis van 100 jaar amusement tentoongesteld.

De Spektakelbeurs wordt vooral bezocht door programmeurs van grote en kleine theaters, organisatoren, onderwijs, welzijnswerk, gezondheidszorg, zaalhouders, middenstandsverenigingen, pretparken, enz.

52ste zangfeest

Op 23 april vond in het Antwerps Sportpaleis het 52ste Vlaams Nationaal Zangfeest plaats, georganiseerd door het Algemeen Nederlands Zangverbond (ANZ). Het motto luidde: ‘Eén met uw volk’.

Nijmeegse dansmaand

De derde dansmaand van Nijmegen stond in het teken van de Belgische dansprodukties. Van 8 tot en met 29 januari waren zowel belangwekkende vernieuwende choreografen als gevestigde groepen van de partij.

Cultuurbeleid

In Open Forum, vaste rubriek in De Volkskrant, van 29 oktober 1988 stelde prof. dr. P.F. Maas, hoogleraar te Nijmegen, onlangs dat Nederland en België een cultureel ‘Deltaplan’ zouden moeten opstellen om de eigen cultuur in een verenigd Europa te beschermen.

In het kader van Europa 1992 ontstaat ongerustheid over de gevolgen die de Europese integratie zou kunnen hebben voor de Nederlandse cultuur.

Maas spreekt van één Nederlandse natie, welke verdeeld is over twee landen en herenigd moet worden. Een staatkundige hereniging zal vooralsnog een onbegaanbare weg blijven, ofschoon hij deze hereniging wel als ideaal koestert. De taaleenheid vormt een voldoende voorwaarde, aldus Maas. In november jl. reageerde J.F. Heldring, commentator van NRC Handelsblad, op Maas' Deltaplan.

Over het Deltaplan van Maas zijn volgens Heldring de meningen verdeeld. Wanneer een Deltaplan voor behoud en expansie van de Nederlandse cultuur noodzakelijk is, veronderstelt dit dat zij bedreigd wordt. Deze bedreiging wordt ontkend.

Professor Maas pleit evenwel voor een intra-Europees verbond waarin zowel naar binnen als naar buiten ruimte geschapen wordt voor een Groot-Nederlandse cultuurpolitiek.

Naast Heldring reageerde ook P. Beugels, adviseur van de Nederlandse Omroepstichting, op het Deltaplan van Maas. Hij twijfelt aan de intra-Europese connecties die van doorslaggevende betekenis zouden zijn voor de positie van de Nederlandse cultuur in Europa. Bovendien vormt het aan de hereniging juist ten grondslag liggende uitgangspunt, de taalverbondenheid, een obstakel, wanneer taal en cultuur tot één begrip vervloeien. Dan wordt ernstig tekort gedaan aan alle andere stromen die deel uitmaken van onze cultuur.

Beugels plaatst Maas' pleidooi voor een Deltaplan voor behoud en expansie van de Nederlandse cultuur in breder verband. In plaats van een nieuwe organisatorische oplossing geeft Beugels de voorkeur aan het vitaliseren en dynamiseren van bestaande samenwerkingsvormen, zoals de Nederlandse Taalunie en een hernieuwd cultureel akkoord tussen Nederland en een gefederaliseerd België. Het sluiten van een cultureel verdrag tussen Nederland en Vlaanderen, hetgeen na de staatshervorming in België eenvoudig gerealiseerd kan worden, biedt hier de oplossing.

[p. 104]

De federale staat België geeft de drie gemeenschappen (de Vlaamse, de Waalse en de Duitse) zelfstandigheid op het terrein van onder andere cultuur, onderwijs en internationale culturele samenwerking. Het Taalunieverdrag kan als basis dienen voor een cultureel verdrag Nederland-Vlaanderen, waarin de taal als bindend element in internationale culturele samenwerking fungeert. Het lopende Belgisch-Nederlands cultureel akkoord van 1946 dat versleten is, kan hiermee beëindigd worden. Tijdens de Algemene Conferentie van de Nederlandse Taal en Letteren te Amsterdam, vond dit idee van Beugels zijn neerslag in een aanbeveling aan beide regeringen. De betreffende resolutie vermeldt: ‘Een cultureel verdrag geeft Nederland en Vlaanderen in Europa en daarbuiten een krachtig instrument om hun culturele eigenheid in de toekomst te verzekeren en te versterken’.

Hedwig MOLIER

Nederlandse gastvoorstellingen in Antwerpse KNS

Op 23 en 24 januari jl. werd in de Antwerpse KNS het muzikale blijspel ‘Oude nieuwe vrienden’ van Jos Brink opgevoerd door een aantal oudere Nederlandse theatervedetten. Het stuk werd op het lijf geschreven van actrice Georgette Hagedoorn, ter gelegenheid van haar 60-jarig toneeljubileum. Het toneelstuk speelt in een bejaardentehuis, waar de bewoners bedreigd worden door bezuinigingen, en met acties en demonstraties voor hun rechten opkomen.

Maastrichtse straat naar Belgisch ontwerp

Het stadsbestuur van Maastricht heeft een ontwerp van de Belgische architect Charles Vandenhove gekozen voor een voetgangersstraat op het Veldekeplein. Het plan van Vandenhove heeft de voorkeur gekregen boven dat van de Amsterdamse architect Herman Hertzberger.

15% à 20% analfabeet

Vijf procent van de EG-burgers is analfabeet. Tegen het jaar 2000 zullen dat er 15 tot 20 procent zijn. Tot dit besluit kwam de commissie Jeugd van het Europees Parlement.

Men maakt tegenwoordig een onderscheid tussen het klassieke analfabetisme, mensen die nooit hebben leren lezen en schrijven, en het functioneel analfabetisme, mensen die het wel leerden, doch hun kennis verloren. De Vlaamse christendemocraat Pol Marck, verslaggever voor de EP-commissie, merkt op dat het onderwijs een zeer belangrijke plaats bekleedt.

Nederlandse typograaf te gast in Vlaanderen

In februari en maart had in de bibliotheek van de UFSIA te Antwerpen een tentoonstelling plaats over het werk van Karel F. Treebus, één van Nederlands beste typografische vormgevers. Met deze tentoonstelling wilde men tevens een groter publiek bewust maken van het vakmanschap dat vereist is voor een verzorgde uitvoering van boeken en andere publikaties.

Vondelprijs voor Frans Baudouin

De Joost van den Vondelprijs 1989 werd toegekend aan de 69-jarige ereconservator Frans Baudouin te Antwerpen. De jury, bestaande uit Nederlanders, Vlamingen en Duitsers, vermeldt in zijn verslag hiermee de man te eren die meer dan 30 jaar de Antwerpse kunsthistorische musea leidde en daarbij vooral als Rubenskenner internationale faam wist te verwerven. De prijs, 20.000 DM of ruim 400.000,- BF, zal in november a.s. in Münster worden uitgereikt. De Joost van den Vondelprijs werd in 1960 ingesteld door de Hamburgse mecenas Alfred Toepher, en is bestemd voor uitmuntende culturele prestaties in het Nederlandse en Nederduitse taalgebied. Hij wordt beurtelings uitgereikt aan een Nederlander, een Duitser en een Vlaming.

Vluchten voor de ‘groote oorlog’

In de loop der eeuwen is een groot aantal oorlogen uitgevochten op het grondgebied van de huidige staat België. Maar niet één heeft zoveel littekens in de herinnering van de inwoners achtergelaten als de Eerste Wereldoorlog. Het is daaraan te wijten dat de oudere generatie in Vlaanderen het heeft over de ‘Groote Oorlog’ als over deze afschuwelijke en weerzinwekkende slachtpartij de gesprekken gaan. Vandaag worden we via het medium televisie bijna dagelijks geconfronteerd met de ellende waarmee een oorlog gepaard gaat; telkens weer blijkt dat het vooral de burgerbevolking is, die het kind van de rekening wordt. Vaak probeert men zich door een overhaaste vlucht in veiligheid te stellen; met name komt men tot die beslissing als de geruchtenmachine van vermeende of werkelijke door de vijand gepleegde wreedheden op gang is gekomen. Die was er ook de oorzaak van dat in het najaar van 1914 die grote stroom mensen in beweging kwam om een toevluchtsoord te vinden in het vrije Nederland. De door de Duitsers begane wreedheden o.a. in Luik en Leuven hadden de weerloze burgers uit (met name) het Antwerpse ertoe aangezet heil te zoeken in de vlucht. In het raam van de herdenkingen (het is dit jaar driekwart eeuw geleden dat deze gruwelijke oorlog uitbrak) is onlangs een boek verschenen over het reilen en zeilen van de Belgische vluchtelingen in Nederland. Hoewel al enkele weken na de val van Antwerpen het overgrote deel van de meer dan één miljoen gevluchte burgers terugkeerde, hebben toch ruim honderdduizend de volle periode van de duur van deze oorlog in Nederland doorgebracht, deels inwonend bij particulieren, deels gehuisvest in vluchtelingenkampen. In dit boek wordt zowel met fotomateriaal als beschrijvende teksten een schets gegeven van de levensomstandigheden van deze ballingen. Voor het tekstgedeelte heeft de eindredactie een beroep kunnen doen op een aantal deskundigen. Zo is de situatieschets van het ‘Europa aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog’ verzorgd door prof. dr. R. van Eenoo en wordt het relaas van de Belgisch-Nederlandse verhoudingen in de jaren die deze oorlog afgrenzen beschreven door mevr. drs. M. de Waele. Terecht heeft ze boven het hoofdstuk dat betrekking heeft op 1918 het woord ‘Nasleep’ gezet. Daarin doet ze verslag aan de Belgische eisen met betrekking tot de herziening van het Verdrag van 1839. Inhoudelijk kwamen deze eisen erop neer dat Nederland

[p. 105]

afstand moest doen van zijn delen van Limburg en Vlaanderen. Gedurende het interbellum hebben deze eisen een normalisering van de betrekkingen tussen beide landen in de weg gestaan. Als gevolg daarvan kon het ‘Belgenmonument’ bij Amersfoort (dit aspect wordt beschreven door drs. M. Cramer) eerst in 1938 officieel ‘onthuld’ worden. Duidelijk stelt mevr. De Waele dat het met name bepaalde Fransgezinde kringen in Brussel waren die dienst deden als bron van agitatie. In Vlaanderen wilde men van deze aanspraken niets weten; echter als gevolg van de hoogoplopende repressiegevolgen had dit gewest nauwelijks een stem in het kapittel. Het verhaal van de eigenlijke ballingschap is van de hand van mevr. drs. Hendrickx- Van der Avert (haar tekst heeft betrekking op de burgervluchtelingen) en drs. Laporte (hij houdt zich vooral bezig met de geïnterneerde Belgische soldaten). Niet alleen de sociale aspecten krijgen aandacht, ook de meer politiek-getinte worden doorgelicht. Het is met name de Waals-Vlaamse tegenstelling die hier dienst doet als voedingsbodem; vooral blijkt dat het geval te zijn in de kampen waar de militairen zijn ondergebracht. Tot de verenigingen die zich in dit verband het ongenoegen van de Belgische regeringskringen op de hals halen, behoort ook het Algemeen Nederlands Verbond; op een gegeven ogenblik wordt het een ‘onuitstaanbare houding’ verweten, beschuldigd als het werd van flamingantisme. Het is een goede zaak dat dit boek als een blijvende herinnering aan deze bewogen jaren is verschenen. Deze uitgave zal er ongetwijfeld toe kunnen bijdragen dat er over en weer begrip groeit voor aan de ene kant de bijna onmogelijke opgave waarvoor men zich in Nederland in oktober 1914 geplaatst zag en aan de andere kant de problematiek van het samenleven van twee totaal verschillende gemeenschappen binnen één staatsverband.

Marten HEIDA

N.a.v. Vluchten voor de Groote Oorlog Belgen in Nederland 1914-1918 80 blz. f 29,90 / 580 BF.
Uitg. De Bataafsche Leeuw, Amsterdam