Neerlandia. Jaargang 93

Frans-Vlaams historisch drieluik

Ruim veertig jaar is er nu al door het Komitee voor Frans-Vlaanderen gewerkt aan de verbetering van de positie van het Nederlands in het Franse Noorden. Terugblikkend kan worden vastgesteld dat al die inspanningen niet voor niets zijn geweest; daarvoor spreken de teksten van een aantal Frans-Vlamingen in het Huldenummer Luc Verbeke van de KFV-Mededelingen een te duidelijke taal.

Steeds weer zijn er in de loop van de voorbije jaren mensen geweest, zowel jongeren als ouderen, die zich aangesproken voelden door de doelstellingen van het Komitee voor Frans-Vlaanderen en als gevolg daarvan besloten mee de schouders te zetten onder dit werk. Ofwel hebben ze zich in laten passen in het raam van al bestaande activiteiten ofwel zijn ze zelf initiatieven gaan ontplooien.

Van deze laatste groep maakt de Kortrijkse binnenhuisarchitect Philippe Despriet deel uit. Echter, hij heeft zich niet tot zijn vakgebied beperkt; in Frans-Vlaanderen heeft hij vooral van zich doen spreken als veldwerker, getuige de talrijke door hem en zijn kring van medewerkers verrichte opmetingen van oud bouwkundig erfgoed.

Het is langs deze weg geweest dat hij tot de ontdekking kwam dat het aan een overzicht van de geschiedenis van de Zuidelijkste Nederlanden ontbrak. Hij heeft een poging gedaan deze leemte te vullen. In deze bijdrage wil ik zowel deze ‘Geschiedenis’ als een tweetal detailstudies van zijn hand aan u voorstellen in de vorm van een drieluik.

Middenpaneel

Op het middenpaneel heeft de schrijver de geschiedenis van dit omstreden deel der Nederlanden ‘uitgebeeld’. Omstreden, want vanaf het vroegste verleden tot de eerste helft van onze eeuw is het een gebied geweest om het bezit waarvan voortdurend gevochten is. De streek werd getekend door de onafgebroken wisseling van partijen en machten. Het spreekt vanzelf dat Despriet in deze studie menig resultaat van door hem uitgevoerd oudheidkundig bodemonderzoek heeft verwerkt. Om op dit voor velen onbekende terrein de bruikbaarheid van zijn geschrift te vergroten, opent hij met een hoofdstuk met verklaringen van een aantal ‘termen en begrippen’.

Zeer belangwekkend is het hoofdstuk over de geschiedenis van de kustvlakte, met de invloed van de Duinkerkse transgressies. Nauw hierbij aan sluit het hoofdstuk over de ‘Menselijke bewoning en plaatsnamen’. Een facet dat ook belicht moest worden, was dat van de verwevenheid van de kerkelijke geschiedenis met die van dit gebied; het was immers in deze streek dat in de augustusmaand van 1566 de Beeldenstorm opstak.

De lijnen van de politieke geschiedenis beginnen vorm te krijgen vanaf het jaar 965. Ze blijken in het begin vrijwel evenwijdig te lopen aan die van het Vlaamse gravenhuis. Een zeer onevenwichtig tijdperk was dat van de Honderdiarige Oorlog tussen Frankrijk en Engeland.

Vooral de militaire geschiedenis wordt in het boek beschreven, maar die is dan ook benalend qeweest voor het uiteindelijke politiek-staatkundiae uitzicht van deze streek. En het is duidelijk de opzet van de schrijver geweest om de lijnen van dat veranderingsproces weer te geven.

Naar mijn mening is hij daarin uitstekend geslaagd. En dat zeker niet alleen met behulp van het tekstgedeelte; een minstens even grote bijdrage ligt opgesloten in de vele kaartbeelden die op enkele uitzonderinqen na door de schrijver zelf zijn getekend.

Zijpanelen

Voor wie op kleinere schaal kennis wil maken met de geschiedenis van de Franse Nederlanden geef ik in overweging een blik te werpen op de zijpanelen. Op het éne heeft Despriet een aantal onbekende schatten uitgebeeld. Het is een schets waarin zowel het historische als toeristische aspect aan bod komt. Een veertigtal zeer functionele foto's en enkele uitstekende situatiekaarten werden opgenomen. Kortom, een geschrift dat zich goed leent voor een eerste kennismaking met Frans-Vlaanderen. Dat het kan verkeren, komt duidelijk uit de verf in wat op het andere zijpaneel is ‘uitgebeeld’. Waren het eens plaatsen die onderdak boden aan de gevreesde vernietigingswapens van Nazi-Duitsland, nu bieden deze betonnen kolossen onderdak aan vleermuizenkolonies. In de jaren 1943-'44 bouwden de Duitsers in Noord-Frankrijk enkele honderden lanceerstellingen voor het afvuren van de door hen ontwikkelde V1 en V2. Van die ‘vreemde en geheimzinnige bouwsels’, zoals ze door de geallieerden werden genoemd, liggen nu nog de overblijfselen verspreid over het gebied dat wordt begrensd door de Frans-Belgische grens en de Somme.

In het kort beschrijft Despriet de ontwikkeling en de bouw van deze stellingen en de schade die door de afgevuurde tuigen is aangericht. Daarna geeft hij, toegelicht met plattegronden en foto's, een overzicht van de belangrijkste lanceerinrichtingen. Om een indruk te geven van deze Duitse activiteit heeft hij een kalender samengesteld die loopt van 1936 (het jaar van de eerste ontwerpen) tot 1946 (Von Braun legt de basis voor het Amerikaanse raketprogramma).

Marten Heida

Philippe Despriet,

De geschiedenis van Frans-Vlaanderen 216 pp.; 795 BF + 50 BF verzendkosten.

Verkrijgbaar bij de schrijver (Filips van den Elzaslaan 4, B-8500 Kortrijk) Frans-Vlaanderen, onbekende schat 48 pp.; 280 BF.

Uitg. Cartoeristiek, Motestraat 41 B-8800 Roeselare

De V1 en de V2 in Frans-Vlaanderen 40 pp.; 160 BF.

Ook een uitgave van Cartoeristiek te Roeselare.