Neerlandia. Jaargang 93

Waregem 1948-1988 Bevensen: veertig jaar op de bres voor bedreigde cultuur

Het jaar 1948 was én voor het Nederlandse én voor het Nederduitse taalgebied van grote betekenis. Zowel in het Westvlaamse Waregem als in het Westduitse Bevensen kwam in dat jaar een initiatief van de grond dat gericht was op versterking van cultuuruitingen die bedreigd werden in hun voortbestaan.

In Waregem werd in de zomer van 1948 onder leiding van het koppel André Demedts - Luc Verbeke het Komitee voor Frans-Vlaanderen opgericht. Het stelde zich tot taak zich in te zetten voor de Nederlandse zaak in Frans-Vlaanderen. In diezelfde zomer werd in Bevensen voor de eerste keer een congres georganiseerd dat moest bijdragen tot de verheffing van de status van het Nederduits.

Het Komitee voor Frans-Vlaanderen vond het hoog tijd geworden een daad te stellen, wilde het Nederlands zoals dat in de arrondissementen Duinkerke en Hazebroek van het Franse Noorderdepartement in een dialectvorm nog gesproken werd (en wordt), gered worden. Mede als gevolg van de nasleep van de oorlogstoestand werd deze streektaal in sterke mate bedreigd: het Franse bestuur wilde in de meest letterlijke zin van het woord ván deze taal en óver deze taal geen woord meer horen.

Tijdens het Derde Rijk had in Duitsland een soortgelijk proces plaatsgevonden ten opzichte van de positie van het Neder-

[p. 17]

duits; als gevolg van de zware druk waaraan deze taal had blootgestaan, had het aanzien zeer geleden. Bovendien kreeg men in het na-oorlogse Duitsland af te rekenen met een onmetelijk vluchtelingenprobleem; juist door de omvang heeft het een negatieve invloed gehad op de toch al zo wankele positie van het Nederduits.

Voorbeeldige medewerking

Bepaald in het oog springend is dat in beide gemeenten een bestuur zetelde dat van meet af aan de betekenis van deze initiatieven onderkende en een geheel belangloze medewerking toezegde (en tot vandaag die toezegging gestand doet). Deze voorbeeldige medewerking is van grote betekenis geweest voor de organisatoren van de culturele dagen. Een en ander gaf aan deze dagen ook een min of meer officieel karakter.

In het herdenkingsjaar is in beide plaatsen teruggeblikt. Natuurlijk is er in de loop der jaren kritiek geweest, maar men heeft zich daardoor niet al te zeer laten ontmoedigen. Het werk heeft immers duidelijk resultaten opgeleverd.

Huldeblijk

In Waregem heeft men die feiten op een unieke wijze onderstreept. Daar is de 41e Frans-Vlaamse Kultuurdag aangegrepen om de man te huldigen die al deze jaren het secretariaatswerk met grote inzet en zo mogelijk nog grotere nauwgezetheid heeft verricht: Luc Verbeke. Dit was dé gelegenheid om deze werker op de achtergrond nu eens op de voorgrond te plaatsen. Het grote ogenblik van dit huldebetoon was zonder meer de mededeling van de vertegenwoordiger van de Nederlandse ambassadeur in België dat Hare Majesteit Koningin Beatrix hem had benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Verder is een speciaal huldenummer verschenen van het driemaandelijks tijdschrift ‘KVF-Mededelingen’. Daarin zijn de teksten opgenomen van Verbekes vriendenkring, waarin het hele Nederlandse taalgebied vertegenwoordigd is. Zij leggen er getuigenis af dat het werk van Luc Verbeke (en zijn gezinsleden) en zijn grote kring van medestanders voor de Nederlandse zaak in Frans-Vlaanderen niet zinloos is geweest. Met name is dat op een vaak ontroerende wijze onder woorden gebracht door een aantal jonge Frans-Vlamingen. Het is een huldeblijk waarvan je alleen maar stil kunt worden.

Document

In Bevensen heeft men op een geheel andere wijze herdacht dat veertig jaar geleden het eerste congres voor Nederduitse dichters en wetenschappers werd belegd. In opdracht van het dagelijks bestuur heeft een Geschiedkundige Commissie een zeer opmerkelijk gedenkboek samengesteld. Men is er in geslaagd op een originele wijze de geschiedenis van deze congressen te documenteren. Voor zover het materiaal te achterhalen was, heeft men de teksten van de toespraken, de gevoerde briefwisseling en de verslagen in dag- en weekbladen van het eerste achttal congressen (1948-1955) verzameld en te boek gesteld. Voor de gang van zaken met betrekking tot het Nederduits in het na-oorlogse Duitsland is dit eerste deel van de ‘Chronik der Bevensen-Tagung’ van groot belang. Dit document laat zien langs welke lijnen de ontwikkelingen op het moeilijk begaanbare terrein van deze taal zich in de loop van de tweede helft van onze eeuw hebben voltrokken.

Wie echter verwacht in deze bundel een keur van teksten in het Nederduits onder ogen te krijgen, komt bedrogen uit. Het tragische is, dat de belangen van deze taal worden besproken in het Hoogduits; dit was in ieder geval de voertaal op de congressen die in deze ‘Chronik’ een schriftelijke vorm van samenbundeling hebben gekregen.

Dit taalgebruik toont overduidelijk de zwakke positie van het Nederduits in de Duitse samenleving aan. Voor een belangrijk deel wordt die veroorzaakt door de grote verscheidenheid zowel aan dialecten als aan schrijfwijzen. In feite kan gesteld worden, dat het min of meer noodgedwongen is dat men zich bedient van het Hoogduits; deze taal vervult tegen wil en dank de rol van algemeen-verstaanbare taal. Het is tegelijkertijd ook de taal waarin men gewend is op wetenschappelijk niveau met elkaar van gedachten te wisselen. Zolang men er niet in slaagt in het Nederduitse taalgebied enige vorm van eenheid tot stand te brengen, zal men zich moeten blijven behelpen met het Hoogduits.

Marten Heida

KVF-Mededelingen, 16e jrg. nr. ⅔. Huldenummer opgedragen aan Luc Verbeke; 96 blz. Tegen vrije bijdrage (000-1483244-17 van het Komitee voor Frans-Vlaanderen vzw, Vanderhaeghenstraat 46,8790 Waregem, België).

Chronik der Bevensen-Tagung, Teil 1, Dokumentation der 1. bis 8. Tagung 1948-1955. 303 blz. Prijs DM 29. Besteladres: Mevr. Traute Dittmann, Gartenstr. 11,2808 Syke 1 (BDR).