Neerlandia. Jaargang 89

[p. 27]

Venster op de wereld

Nederlands extra muros

Op 15 januari 1985 organiseerde de Taalunie in ‘Het Turfschip’ te Breda een vergadering over het onderwijs Nederlands in het buitenland. Het was vooral de bedoeling een overzicht te krijgen van de verenigingen die zich met de problematiek bezighouden en van de initiatieven die terzake worden genomen.

Namens het Algemeen-Nederlands Verbond waren A.R.A. Theunissen en J.L.M. Kits Nieuwenkamp aanwezig; het Algemeen-Nederlands Congres werd vertegenwoordigd door M. Vertommen.

Belgen overzee

Van 21 maart tot 26 april houden ‘Vlamingen in de Wereld’ en de Waalse tegenhanger ‘Union francophone des Beiges à l'étranger’ een tentoonstelling rond het thema ‘Belgen overzee, 150 jaar verwezenlijkingen in de derde wereld’.

De expositie vindt plaats in het Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis, Jubelpark te Brussel.

Nederlands-Franse culturele ontmoeting

In 1985 en 1986 zal in Nederland een culturele manifestatie plaatsvinden, getiteld ‘La France aux Pays-Bas’. Door de terugdringing van het Frans op de Nederlandse scholen zijn ook de culturele relaties verzwakt, hetgeen voor de initiatiefnemers aanleiding was voor deze manifestatie. Er zullen verschillende exposities worden georganiseerd zoals ‘De Franse architectuur in Nederland en vice versa’, ‘Le Corbusier en de Nederlandse architectuur’, ‘Monet in Nederland’ met medewerking van het Van Gogh-Museum en het Gemeente-Archief van Amsterdam. Voorts zullen belangrijke films opnieuw worden vertoond, terwijl in 1986 Franse theatergroepen aan het Holland-Festival zullen deelnemen. Verder moeten nog genoemd worden een tentoonstelling ‘Descartes in Nederland’, georganiseerd door het ‘Maison Descartes’ in Nederland en de expositie ‘Verlaine in Nederland’ in de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam in 1985.

P. KRUG

Nederlandse culturele Betrekkingen met China

Het bezoek dat een Chinese culturele delegatie tien dagen lang aan Nederland heeft gebracht, heeft als voorlopig enige concrete resultaat gehqd dat volgend jaar in Peking en wellicht ook in andere Chinese steden zeven Nederlandse films zullen worden vertoond.

Een Nederlandse culturele delegatie is gevraagd volgend jaar in mei in China te komen overleggen over samenwerking en uitwisseling in het kader van het culturele verdrag tussen beide landen. Een van de plannen waarover dan verder gesproken zal worden is het mogelijke optreden van twee grote Nederlandse orkesten in China in de komende drie jaar. Het Concertgebouworkest zou een dergelijk bezoek kunnen combineren met een reis die het orkest in 1986 naar Japan maakt.

Ook op het gebied van de beeldende kunst zullen China en Nederland gaan samenwerken. De delegatie had vooral belangstelling voor schilderkunst uit de Gouden Eeuw en voor de moderne kunst, zoals het werk van Peter Struycken dat op een tentoonstelling in Groningen werd bekeken. De Rijksdienst Beeldende Kunst zal voor China een overzichtstentoonstelling van de Nederlandse schilderkunst van de zeventiende tot en met de twintigste eeuw samenstellen. Ook zal China een literatuuroverzicht krijgen waaruit het kan kiezen voor vertalingen van Nederlandse schrijvers. Het zal daarbij in de eerste plaats gaan om reeds in het Engels vertaalde boeken.

De Nederlandse films, die in China zullen worden vertoond, zijn: De Illusionist van Freek de Jonge en Jos Stelling, Rembrandt van Jos Stelling, De smaak van water van Orlow Seunke, Joao van George Sluizer, Dokter Pulder zaait papavers van Bert Haanstra, Max Havelaar van Fons Rademakers en Van de koele meren des doods van Nouchka van Brakel. Eerder kocht China al Het meisje met het rode haar van Ben Verbong.

Euregio-conferentie voor leraren Nederlands in Bocholt

Gewoontegetrouw vond ook dit jaar weer in het Europa-Institut in Bocholt een conferentie plaats voor leraren Nederlands aan Duitse volksuniversiteiten. De organisatie ging uit en lag in handen van de Mozercommissie van Euregio. Deze had in de persoon van de heren van Geffen en Gabbe, die de Nederlandse, resp. Duitse tak van Euregio vertegenwoordigden, de betreffende leerkrachten uitgenodigd. Op vrijdag 7 december om 14.00 uur kreeg als eerst het woord de Stellvertretender Bürgermeister van de stad Bocholt. Hij wees op de grote betekenis, die de stad aan het contact met het buitenland, met name met Nederland hechtte. Het kwam tot uiting in de stichting van het Europa-Institut, dat o.a. dank zij de steun van de stedelijke overheid zijn belangrijke taak kon blijven vervullen. Hij begroette de aanwezigen en sprak de hoop uit, dat zij later nog op een vruchtbaar en aangenaam verblijf zouden kunnen terugzien. Daarna gaf de heer Gabbe het woord aan dr. F. Hofmann, directeur van het ‘Schulkollegium beim Regierungspräsidenten’ in Münster. Deze gaf een schets van de mogelijkheden en de moeilijkheden, waarmee het onderwijs in het Nederlands met name in Nordrhein-Westfalen geconfronteerd wordt. Het bleek, dat op een relatief groot aantal scholen daar het Nederlands onderwezen wordt. Ondanks het ook in Duitsland teruglopende aantal leerlingen en de daaruit voortvloeiende consequentie voor het lerarenbestand wordt er gepoogd het Nederlands daarvan niet de dupe te laten worden. Zo b.v. onderzoekt men de mogelijkheden om het Nederlands ook als schoolvak op de ‘Grundschule’ geïntroduceerd te krijgen. Ook deelde hij mede, dat het Land Nordrhein-Westfalen elk jaar een zestigtal scholieren subsidieert om een talencursus hetzij in Breukelen hetzij in het Belgische Hasselt bij te wonen.

Voor het onderwijs in de Nederlandse taal was de maand november niet geheel zonder betekenis, gezien het verschijnen van de nieuwe driedelige van Dale en van de Algemene Nederlandse Spraakkunst, in de wandeling ANS genoemd. Over dit werk sprak prof. dr. M.C. van den Toorn, een der medewerkers aan de totstandkoming van deze uitgave.

Na een kort overzicht gegeven te hebben over de wordingsgeschiedenis van het werk - de eerste aanzet daartoe dateert eigenlijk al van 1960 - vertelde hij iets over de opzet en de inrichting van het werk. Het is bedoeld, zo betoogde hij, als een praktisch hulpmiddel voor de taalgebruiker, die wil weten of bepaalde vormen van het hedendaags Nederlands gramma-

[p. 28]

ticaal juist zijn of niet. Het boek wil geen grammatica zijn, geen leerboek om b.v. het ontleden te leren. Het is een hand- en leerboek voor gevorderden, b.v. voor docenten, journalisten en alle anderen, die bij hun werk met taal bezig zijn. Bij het samenstellen ervan heeft men met een oog gekeken naar de voor andere moderne talen vergelijkbare werken, zoals b.v. naar de in Duitse landen zo bekende Duden. De ANS geeft een beschrijvende inventarisatie van het Standaardnederlands, de taal, waarmee men altijd en overal in het Nederlandse taalgebied terecht kan. Wel onderscheidt het nieuwe werk onder meer regionale, groepsgebonden en archaïsche varianten, die als zodanig aangegeven worden. Het heeft niet de pretentie als norm te fungeren voor wat juist of niet juist taalgebruik is. Hij, die zich van de taal bedient moet zelf uitmaken wat hij als zodanig wil laten gelden. Uit de daarop volgende discussie kwam naar voren, dat men zeer geïnteresseerd was in het pas verschenen werk. Wel vroeg men zich af, of de hoge prijs een blijvende belemmering zou vormen voor de aanschaf ervan.

Na de aangeboden koffie werd de conferentie voortgezet met een spreekbeurt van ondergetekende over de in dit jaar afgenomen Euregio-examens Nederlands. Hieruit bleek dat in 1984 in totaal 174 kandidaten hieraan hadden deelgenomen, aan het examen basisdiploma 142, en aan het examen ‘Aufbaudiplom’ 32 kandidaten. Er waren negen plaatsen aangewezen waar men een der examens had kunnen afleggen. Voor het basisexamen was het dit jaar de achtste keer, voor het ‘Aufbaudiplom’ de vijfde keer. Spreker richtte enige woorden van dank en waardering tot de heren van Geffen en Gabbe voor hun niet aflatende inzet t.b.v. de betreffende examens. Hij verzocht dit ook over te brengen aan de Euregio-autoriteiten met de hoop, dat ze erop zouden blijven hameren dat dit belangrijke initiatief ook in de toekomst gesteund diende te worden. Na enige tips m.b.t. het afnemen en afleggen van de examens ging men omstreeks 18.00 uur aan tafel.

De goede contacten en prettige verhoudingen, die er onder de leraren Nederlands in Duitsland bestaan vinden o.a. hun oorzaak in de gezellige sfeer, die telkens 's avonds spontaan ontstaat. Daarbij is het altijd plezierig te constateren, dat de Nederlandse Ambassade in Bonn steeds weer voor deze samenkomsten belangstelling toont, nu in de personen van mevr. den Hartog en de heer Boreel. De laatste attendeert de leraren steeds weer op publicaties of manifestaties, die een indruk geven van onze Nederlandse cultuur. Op deze wijze tracht hij de kennis ervan bij de leraren te vergroten en te verdiepen.

Op een bijzondere wijze maakte het bestuur van de provincie Gelderland ook dit jaar weer duidelijk dat het werk van de leraren Nederlands in Duitsland zeer op prijs gesteld wordt. Het nodigde de deelnemers namelijk uit voor een excursie naar ‘Het Loo’ bij Apeldoorn, een van onze belangrijke bouwkundige en museale monumenten. Na een woord van dank door de heer van Geffen aan het adres van de gedeputeerde mevr. Strijd-Groenewegen kreeg het uit ca. 70 mensen bestaande gezelschap de gelegenheid om enige uren in het slot te vertoeven en van het gebodene te genieten. Daarna werd per bus teruggereden naar Bocholt, waarna het gezelschap de thuisreis aanvaardde.

Dr. H.J. LELOUX

Jeugd- en andere uitwisselingen tussen Nederlandse en Duitse zustergemeenten

Evenals vorig jaar was ook dit jaar weer in het kader van de uitwisseling van jong en oud tussen Duitse en Nederlandse zustersteden een conferentie georganiseerd. De ‘Jugendausbildungsstätte Clemenswerth’ te Sögel was van 8-11 november de gastheer van dit gebeuren. De ontmoeting, een vervolg op die van vorig jaar, droeg als titel: Deutsch-niederländischer Jugendaustausch im Rahmen von Städtepartnerschaften’. Organisator was weer de Bezirksregierung Weser-Ems, die met ideële en materiële ondersteuning van het Kultusministerium van de deelstaat Niedersachsen de ca. 20 deelnemers had uitgenodigd. Bij de begroeting in de namiddag van 8 november uitte de heer Fritz Schwöbbermeyer, onder wiens leiding het geheel stond, zijn tevredenheid over het feit, dat nu ook naast Duitse vertegenwoordigers ook die van Nederlandse steden acte de présence gaven. Als referenten kondigde hij een Nederlandse en een Duitse deskundige aan, die enige actuele jeugdproblemen zouden aansnijden. De praktijk van de uitwisseling stond als tweede punt op het programma. Zijn pogingen om een Duits en een Nederlands lid van het Europese parlement een korte spreekbeurt te laten vervullen was helaas maar ten dele geslaagd. Van de aangezochte Nederlandse leden had zich niemand vrij kunnen maken om aan zijn uitnodiging gevolg te geven. Bij de daarop volgende ‘Vorstellungsrunde’ bleken een viertal Nederlandse gemeenten met een of twee vertegenwoordigers aanwezig te zijn. In enige gevallen werden ze gesecondeerd door hun partners van Duitse zijde, een bewijs van de nauwe samenwerking van de zustergemeenten. Daarnaast stelden zich enige jeugdleiders van Duitse gemeenten of van provinciale overheden voor. De meesten waren afkomstig uit het gebied van de Euregio, welk samenwerkingsverband in de uitwisselingen zeer geïnteresseerd is. In haar voordracht deelde de Nederlandse spreekster de jeugd van nu in een viertal kategorieën in. Het door haar gehanteerde criterium was de mate waarin jongeren bereid en in staat zijn zich aan de maatschappelijke situatie aan te passen. Bij verreweg de meesten nu stuit dit niet op onoverkomelijke moeilijkheden. Een klein aantal echter blijft ongrijpbaar voor elke benadering door anderen, met name door volwassenen. Voor het jeugdbeleid liggen hier de knelpunten, waarvoor de oplossing niet zomaar voor de hand ligt. In de bijdrage van Duitse zijde werd o.a. gesteld, dat de jonge mens, althans in zijn gevoel, geen toekomst meer heeft en dat dus, zoals de spreker het uitdrukte: ‘Der Jugend die Zukunft nicht mehr gehört’. Door het ontbreken van arbeidsplaatsen kan ze, daardoor buiten de maatschappij geplaatst, daarop geen rechtstreekse invloed meer uitoefenen. De jongeren kunnen nauwelijks zelf meer richting geven aan hun eigen leven, dat ook nog onder zware druk van de milieuproblematiek en de atomaire dreiging van de totale vernietiging staat.

Het bovenstaande, dat slechts een zeer summiere weergave is van wat in beide referaten behandeld werd, zette de toehoorders aan tot nadenken. Dit kwam tot uiting in de aansluitende opmerkingen en in de reacties van die zijde. De ernst van die woorden verkeerde in luim, toen men een gezellige avond doorbracht in een gepaste sfeer en entourage.

De volgende morgen werd om 9 uur begonnen met een inventarisatie van de manieren, waarop aan de ‘Partnerschaft’ inhoud en vorm gegeven werd. Een geïnteresseerde toehoorder nu was de heer Hans Rahlfs, Ministerialrat van het Kultusministerium te Hannover. Uit het nu naar

[p. 29]

voren gebrachte kunnen we maar enkele punten aanstippen, dit bij wijze van voorbeeld voor dat, wat er allemaal op het gebied van de uitwisseling plaats vindt. Het niet noemen van bepaalde plaatsen of van de daar ontplooide activiteiten betekent dus niet, dat we ze van minder belang of betekenis achten dan de wel genoemde. Soms al jaren oud zijn de kontakten o.a. tussen Ootmarsum en Neuenhaus, tussen Hellendoorn en Wietmarschen, Venhuizen en Bardowick, Hefshuizen en Laatzen. Er vinden hier uitwisselingen plaats tussen jongeren en tussen ouderen, in de vacantietijd of in de weekenden, op het niveau van verenigingen of op dat van particuliere bezoeken. Sportverenigingen organiseren voetbal- of andere wedstrijden, brandweerkorpsen wedijveren in behendigheid, snelheid en inzetbaarheid. Jeugdgroepen ondernemen gezamenlijke fietstochten en bezichtigen daarbij steden en landstreken. Bejaarden vormen praatgroepen en gaan bij elkaar op de koffie. Vooral uit de persoonlijke kontakten kunnen vriendschappen groeien, die de motor blijken te zijn voor het behoud van wat eens besloten werd. Daardoor worden zelfs honderden kilometers overbrugd, zoals enige gevallen duidelijk maken. Als een opvallend door de partnergemeenten gezamenlijk georganiseerd evenement noemen we de jaarlijkse reis van Nederlandse en Duitse leerlingen naar Berlijn; ook Oost-Berlijn wordt dan bezocht. Voor de Nederlandse jongens en meisjes is het telkens weer een openbaring om het verschil in mentaliteit tussen West- en Oost-Duitsland aan den lijve te ondervinden. Een dergelijke ervaring deden ook volwassenen op, voor wie een gezamenlijke reis naar Oost-Duitsland georganiseerd was. Deze laatsten was het o.a. opgevallen, dat men zich met geen mogelijkheid van de groep kon verwijderen om b.v. met Oost-Duitsers in kontakt te komen. De toegewezen gids trachtte dit op een soms wat geforceerde wijze te voorkomen. De ontdekking, dat in de BRD van hogerhand bepaald geen koude oorlogsmentaliteit wordt aangekweekt was voor hen, die het nog niet wisten, toch wel een nieuw gezichtspunt!

Buiten het strikte kader van de uitwisseling tussen steden viel een Duits-Nederlands project, dat als voorbeeld door de leiding van het huis aangedragen werd. De bedoeling ervan was de mensen direkt te confronteren met de milieuproblematiek, waarop ze door deskundigen, nog zorgeloos fietsend door de vrije natuur, gewezen werden. Een beek bleek door het ingrijpen van de regulerende mens veel van zijn waarde voor plant en dier verloren te hebben. Een landbouwer vertelde van zijn pogingen om zijn eigen belangen zoveel mogelijk te laten samenvallen met die van de natuur. Bij de aanleg van een stuwdam trachtte men de schade voor het milieu zoveel mogelijk te beperken. De gevolgen van de zure regen voor de bossen werd aan fietsend jong en oud getoond. De tocht had langs het voormalige concentratiekamp ‘Börgermoor’ geleid, naar aanleiding waarvan de vraag opgeworpen werd, of er tussen Duitsers en Nederlanders al van een ‘gemeinsame Vergangenheitsbewältigung’ gesproken kon worden, met name bij de jeugd. Van Nederlandse zijde werd de mening geopperd, dat men dit laatste moest zien tegen de achtergrond van het feit, dat de jeugd aan beide kanten van de grens veel gemeenschappelijks heeft, misschien wel meer dan wat hen scheidt. De moderne media hebben hier beslist niet zonder succes hun uniformerende invloed uitgeoefend. Voor de Nederlandse jeugd, die de oorlog immers niet zelf heeft meegemaakt, lijken hier weinig problemen te liggen; hun toekomstperspectief, hun actuele situatie verschilt nauwelijks van die van hun leeftijdsgenoten van over de grens. De Duitse jeugd moge, zo merkte een der Nederlandse deelnemers enigszins cynisch op, troost putten uit het feit, dat de mensheid nog niets heeft geleerd, dat dat, wat verweten wordt, elders in de wereld dagelijkse praktijk lijkt te zijn. De gevolgen van racisme en nationalisme of ander groepsbelang verschijnen dagelijks op het beeldscherm en zijn ook bij hen te vinden, die in koloniale en andere tijden daaronder geleden hebben. Bij de oudere Nederlanders zijn de wonden over het algemeen geheeld, hun rancune zijn ze nu wel kwijt. De wetenschap dat de zure regen en al die andere bevuilers van het leefmilieu zich aan landsgrenzen niets gelegen laten liggen, verplicht de mensen wel om te vergeven en te vergeten.

In de voorbereiding op de spreekbeurt van dr. Hans Pöttinger, het Duitse CDU-lid van het Europese Parlement - de Nederlanders hadden, zoals reeds gezegd werd, verstek laten gaan - werd het onderwerp ‘Verenigd Europa’ ter sprake gebracht. Dat het samengaan van de Europese landen een ‘must’ was, bleek voor iedere deelnemer vanzelfsprekend te zijn. Het lag ten grondslag aan alles, wat men ook aan vrije tijd in de ‘Partnerschaften’ investeerde, het was het einddoel van ieders doen en laten in dat verband. Een kritische stellingname met betrekking tot de uitvoerende en besturende organen van de Europese Gemeenschap kwam tot uiting in de aan de spreker van de volgende dag te stellen vraag: Hoe komt het toch, dat men over Europa alleen hoort als er weer eens verkiezingen voor het parlement voor de deur staan? In zijn met enthousiasme en kennis van zaken gehouden betoog wees deze erop, dat de Europese eenheid een noodzaak was. Naast de reeds bekende economische en politieke motieven vestigde hij speciaal de aandacht op de problematiek van de ‘Umweltschutz’. Als hier niet spoedig iets gebeurde, zouden de te nemen maatregelen wel eens te laat kunnen komen. In dit verband wees hij erop, dat er zonder de Europese Gemeenschap geen Noordzeeconferentie geweest zou zijn. Hij pleitte voor meer zeggingschap van het Europese Parlement, met name in zaken van het milieu, die door aanbevelingen alleen geen oplossingen zouden kunnen vinden. Al is er dan nog een lange weg af te leggen, het in-gesprek-zijn-en-blijven is de enige mogelijkheid om uit de huidige impasse te geraken. Bij de beantwoording van de boven geformuleerde vraag werd toegegeven, dat de plaatselijke comité's van de Europese Unie best wat meer aan de weg kunnen timmeren. De geringe belangstelling voor Europa werd daarnaast toegeschreven aan de houding van de pers, die te weinig oog heeft voor de positieve resultaten van het werk van de Europese parlementariërs. Het is wel vaak weinig sensationeels wat bereikt wordt en is, maar daarom niet minder belangrijk, zeer zeker op de lange duur.

Na de woorden van de heer Pöttinger vond er een korte evaluatie plaats van de activiteiten van de konferentie. Op de direkte vraag wat er nu, vergeleken bij vorig jaar, meer bereikt was, werd geantwoord, dat alleen het deelnemersveld al groter en anders van samenstelling was dan vorig jaar. Hierdoor was nieuwe waardevolle informatie beschikbaar gekomen, er waren nieuwe impulsen gegeven. Er zijn zeker nieuwe wegen van samenwerking ontsloten. Er kwamen nieuwe groepen van potentiële belangstellenden in het zicht van de deelnemers. Zo werd de mogelijkheid geopperd om ook tussen jeugd-Rode-Kruisgroepen en jeugd-brandweerkorpsen vormen van grensoverschrijdende samenwerking aan te vatten.

[p. 30]

Wellicht zou het aanbevelingg verdienen om buiten het bestek van de ‘Partnerschaften’ vooral de jeugduitwisselingen via diverse activiteiten te stimuleren. Mogelijk zou men in het jaar 1985, het internationale van de jeugd, hiertoe een eerste aanzet kun. nen geven. Morele en materiële steun werd erevraa d voor een in Lingen in dat jaar te organiseren internationaal tentenkamp.

Het versterken van de samenwerking tussen Nederlandse en Duitse jeugdleiders zou een eerste stap ook hiervoor kunnen betekenen. Om de mogelijkheden van samenwerking nader te onderzoeken en er vaste vorm aan te geven werd een commissie in het leven groepen, bestaande uit Duitsers en Nederlanders. Deze dient bij diverse overheden en autoriteiten als lobby op te treden om dat te doen uitvoeren, wat door de deelnemers als nuttig en noodzakelijk geoordeeld werd.

De heer J.G. Snoek uit Venhuizen vertolkte de gevoelens van de Nederlandse deelnemers. Hij was vol lof zowel voor het inhoudelijke aspekt van de conferentie als voor de wijze, waarop het een en ander georganiseerd was. De openheid waarmee de problemen behandeld werden en de bereidheid om ook naar mogelijkheid de financiële middelen ter beschikking te stellen waardeerde hij uitermate. Voor de toekomst van de uitwisselingen en met het buurland bestond er dan ook geen reden tot pessimisme.

Dr. H.J. LELOUX

Benoeming dr. W. Weisglas

Dr. M. Weisglas is vanwege de Europese culturele stichting Amsterdam benoemd tot bijzonder hoogleraar in de Europese studies aan de Universiteit van Amsterdam. Minister Deetman (onderwijs) heeft de Europese studies, waarmee de Universiteit van Amsterdam verleden jaar als proef is begonnen, goedgekeurd. De studierichting is in het bijzonder bedoeld om studenten in de talen van de Europese gemeenschap en die in de geschiedenis de mogelijkheid te geven hun opleiding te verbreden.

Max Weisglas is geboren in 1921 in Den Haag en heeft in Rotterdam en Genève gestudeerd. Hij vluchtte in 1942 naar Engeland en keerde als soldaat terug. Achtereenvolgens werkte hij bij Economische Zaken, het Verbond van Nederlandsche werkgevers, de stichting Vertegenwoording van de Nederlandse industrie en Unilever.

Weisglas is in 1949 in Rotterdam gepromoveerd op het proefschrift Benelux: van nabuurstaten tot uniepartners. Hij was betrokken bij de eerste activiteiten tot Europese samenwerking en heeft tal van adviezen opp het gebied van de Europese eenwording voorbereid.