Neerlandia. Jaargang 88

Media

Meer invloed voor minderheden bij N.O.S.

Sinds enige tijd is in Nederland de discussie over de invloed van minderheden bij de omroep actueel.

Minister Brinkman van WVC heeft reeds herhaaldelijk gesteld dat minderheden medeverantwoordelijkheid moeten krijgen bij programma's over minderheden: ‘Het moet niet alleen over hen gaan en voor hen zijn, maar het moet in toenemende mate door hen geregeld worden’, aldus de bewindsman.

De minister wordt in zijn standpunt bijgetreden door de Stichting Omroep Woonwagenbewoners en Allochtonen, een samenwerkingsverband van de zeven belangrijkste organisaties van ethnisch-culturele minderheden.

De Raad van Beheer van de NOS verzet zich vanuit het oogpunt van journalistieke onafhankelijkheid tegen deze medeverantwoordelijkheid. In plaats hiervan stelt de NOS voor om - met behulp van een positief discriminerend personeelsbeleid - meer minderheden in dienst te nemen. Deze personeelsleden zouden niet alleen kunnen werken voor minderhedenprogramma's, maar ook voor andere radio- en televisierubrieken.

Te weinig kinderprogramma's van eigen bodem

In opdracht van de Stichting voor het Kind werd in Nederland onderzocht hoe de stand van zaken is m.b.t. televisieprogramma's voor kinderen.

Uit dit onderzoek is gebleken dat slechts drie percent van de televisieprogramma's voor kinderen in Nederland gemaakt worden. De meeste producties zijn aangekocht in het buitenland en meestal ondertiteld, waarbij veelal wordt voorbij gegaan aan het feit dat kinderen niet of niet zo snel kunnen lezen.

Verder stelt het rapport vast dat er de laatste 10 jaren wel iets is gedaan aan het aanbod van kinderprogramma's, maar dat het aanbod vaak niet evenredig was met de kwaliteit of begrijpelijkheid: meer buitenlandse producties, meer ondertiteld en minder nagesynchroniseerd en vooral minder Nederlandse producties. Dit laatste wordt meestal geweten aan de hoge kosten van eigen producties. Tevens werd er op

[p. 119]

gewezen dat het veelal ontbreekt aan goede schrijvers en acteurs.

Vastgesteld werd verder dat in de gunstige kijktijd voor kinderen ('s namiddags van 4 tot 8 uur) slechts 32 percent van de programma's voor kinderen bestemd zijn.

Om deze gang van zaken tegen te gaan doen de onderzoekers in hun rapport enkele concrete voorstellen:

-	tien percent van de zendtijd moet besteed worden aan kinderprogramma's;
-	de helft van deze kinderprogramma's moeten informatief, educatief of cultureel zijn;
-	aan het in de Medianota voorgesteld Omroepcommissariaat moet een Raad voor de Kindertelevisie worden toegevoegd;
-	bij elke omroep moet er een speciale redactie voor kinderprogramma's komen;
-	instellen van een Staatsprijs voor het beste Nederlandse kinderprogramma.

Verder verzoeken de onderzoekers om richtlijnen op te stellen om het geweld uit kinderprogramma's te bannen.

Geschiedenis? Welke geschiedenis?

Honderdduizenden kijkers hebben onlangs het hunne gedacht van de tien uitzendingen over Willem van Oranje. Er is nog tijd om daar kommentaar op te geven. Niet op de filmische hoedanigheden van de reeks, maar op de historische inhoud ervan. Al kijkend hebben velen daar hun gedachten over gehad. Dikwijls in de trant van: ‘maar dat is alles zo anders dan wat wij op school hebben geleerd’. Inderdaad! Zowel in België als in Noord-Nederland hebben de leerboekjes ons een beeld gegeven dat afwijkt van wat de uitzendingen ons vertoonden. Wie had er gelijk? Laten we terstond zeggen: de filmserie!

Allereerst de persoon van de Zwijger zelf. Wanneer men hem telkens weer ‘Vader des Vaderlands’ noemt, krijgt men onvermijdelijk de idee van een brave wijze oude man die het allemaal zo goed wist en voorhad. Nu zagen wij de groei van een mens, vanaf zijn wilde jeugd. Sommigen zeggen: wij zagen daar wel wat veel van, en Gutenberg kommentarieerde in deze krant: ‘Oranje, Blanje, Bloot’...

Jawel, zo'n koncessie aan het zogenaamde ‘grote’ publiek schijnt nodig te zijn voor de verkoop. Hoofdzaak is echter dat hier een mens verscheen met zijn menselijk-misschien-al-te-menselijke kanten. Als iemand die zelfs als het zijn vierde huwelijk betreft, niet laten kan te vragen of Louise de Coligny wel aantrekkelijk is. Mag dat? Ja, dat moet zelfs! Historische gestalten staan niet ergens in een ‘Madame Tussauds’, als een stijve wassenpop de tijdeloosheid in te gluren. Ze zijn mensen tussen de mensen, juist zo meeslepend omdat ze levend zijn, met deugden en gebreken. Maar ook politiek is er leven, dus ontwikkeling, verandering. De man die tegen Granvelle opbokst is niet dezelfde als die zijn kapje oplicht en zich voorstelt als ‘Calvus et Calvinista’. Ook de tragedie die zich in deze man heeft afgespeeld toen hij als goeverneur van Antwerpen de stadspoorten sloot voor de treurige resten van het geuzenleger na de slag bij Austruweel - toen hij zich door Marnix ‘verrader’ hoorde noemen - dat heeft zich nu voor onze ogen afgespeeld. Een heel ander beeld dan dat van de oudere man die stierf als martelaar voor de nationale onafhankelijkheid! Zo namen wij terecht kennis van Oranjes tegenslagen, vergissingen, tekorten.

Nederlanden

Het is fascinerend hoe deze konservatief groeide tot revolutionair, hoe het aristokratische spel bloedige ernst werd, hoe hij de zaak der verdraagzaamheid moest kiezen ten einde de oorlog te winnen. Zo leerden wij hoe wreed en tragisch de geschiedenis speelt met idealen en hun dragers. Neen, ze is zeker geen nobel proces dat zich majesteitelijk afwikkelt, supreem geleid door geniale, onverschrokken ‘figures de proue’! Ten slotte het eindresultaat. De ‘naissance des Pays-Bas’ (om de titel van Yves Cazaux' uitstekende boek te citeren) van ‘de Nederlanden’ dus? Of die van ‘Nederland’? Het laatste is het geval geweest. Maar was dat de oorspronkelijke bedoeling?

In het Noorden heerst nog steeds de voorstelling als zou ‘het Zuiden’ zijn ‘afgevallen’ omdat het ‘te katoliek’ was, of te wispelturig, of beide. De Hollanders zouden de flinke kerels zijn geweest op wie men rekenen kon, in tegenstelling met degenen waarin men reeds ‘Belgen’ meent te herkennen. Die ontwikkeling zou er van het begin af hebben ingezeten. ‘Die Weltgeschichte ist das Weltgericht’. Het kon niet anders, of toch? Nauwelijks was de hier besproken reeks ten einde of een Nederlandse oproep voegde er een tweede, ‘Hollandse’, aan toe: ‘Republiek onder de Koninkrijken’. Ditmaal werd de BRT er niet bij betrokken en dat merkt men in de oriëntatie.

Natuurlijk, feiten blijven feiten en men doet ze geen geweld aan. Maar de groepering en de gerichtheid van die feiten werd een andere. Alles spitste zich nu toe op de Hollandse steden: Haarlem, Alkmaar, Leiden en natuurlijk Delft, zodat de Pacifikatie van Gent er een beetje zonderling bij bleef hangen. En de glorieuze intocht van Oranje in Brussel, op 23 september 1577, enkele dagen na een soortgelijke triomf in Antwerpen, kwam niet in beeld. Vandaar de suggestie: de splitsing tussen Noord en Zuid was ‘onvermijdelijk’. Potentieel zouden er toen reeds twee volken hebben bestaan, behorend tot twee religieuze kuituren. Het minste wat men van deze voorstelling kan zeggen, is dat ze niet meer eenstemmig wordt aanvaard. Pieter Geyl heeft niet voor niets gewerkt, met zijn opstellen en zijn Geschiedenis van de Nederlandse Stam. Ook Rob van Roosbroeck (die aan de eerste reeks meewerkte) heeft uitstekend werk geleverd in zijn boeken over Oranje. Beiden getuigen dat de evolutie ook anders had kunnen lopen dan ze gegaan is.

Dynamiet

Relativerende overwegingen als deze zijn dynamiet onder het traditionele geschiedenis-onderwijs. Leerlingen, vooral in de lagere klassen maar ook nog daarna, kunnen moeilijk denken dat het waarheids-type van de geschiedenisles anders is dan dat van de ‘exacte’ vakken. De stelling van Pythagoras is eenvoudig wáár. Het historische onderwijs daarentegen moet werken met de wetenschap dat er verschillende visies op het verleden mogeljik zijn. Dat het dus subjektief geladen is. Geladen met wát?

Het antwoord op die laatste vraag is duidelijk: de organizatoren van ons volksonderwijs in de vorige en deze eeuw hebben steeds het geschiedenisbegrip gezien als een voorname bijdrage tot de vorming van een ‘gezond’ nationaal bewustzijn. Van hun standpunt begrijpelijk. Terecht ook in die zin dat niemand gemeenschapsbesef kan ontwikkelen als hij meent dat de wereld met hemzelf begint. Zonder gemeenschappelijk verleden geen gemeenschap-

[p. 120]

pelijke toekomst, geen kultuur, ‘kultuur’ is kontinuïteit-in-de-verandering.

De vraag is daarbij echter welke de gemeenschap is waartoe men behoort en hoe men haar kan bepalen. De nationale wordt dan niet meer de enige en zeker niet de enig-waardevolle. Men leert staatsgrenzen te zien als wat ze zijn: grotendeels gevormd door toeval en zeker niet gegeven van eeuwigheid tot eeuwigheid.

In het geval dat ons hier bezighoudt blijkt dan, hoezeer de zogenaamde ‘Tachtigjarige Oorlog’ in het begin helemaal geen ‘oorlog’ was maar een revolutie, die pas later leidde tot de vestiging van een nieuwe soevereine staat met de kapaciteit om officieel ‘oorlog’ te voeren. Men gaat ook beseffen hoezeer de Nederlandse historie deel is van een breder Europees verband - en die erkenning komt niet voort uit de behoefte om ‘goed Europeaan’ te zijn, maar uit de reële gegevens zelf.

Historisch besef is niet te denken en niet te geven zonder zulk een ruimer inzicht, zonder een objektivering die tevens het nationale relativeert. Oranje was niet slechts een Grootnederlandse figuur, maar ook een Europese. Precies zoals de hoofdrolspelers van de hedendaagse geschiedenis slechts mundiaal te begrijpen zijn.

(De Standaard - 7 mei 1984) H. BRUGMANS