Neerlandia. Jaargang 86

[p. 155]

Op de leestafel

‘Ons Erfdeel’ in het zilver

N.a.v. ONS ERFDEEL, Algemeen-Nederlands tijdschrift, 25e jrg., nr. 1 (Jaarabonnement omvat vijf nummers; totaal 800 biz.; f 58,-)

Redactie-adres: Stichting Ons Erfdeel, Murissonstraat 160, 8530 Rekkem (België)

Een cultureel tijdschrift is binnen de grenzen van ons taalgebied doorgaans geen lang leven beschoren. Vol geestdrift wordt eraan begonnen om zo gestalte te geven aan de formule die dienst moet doen als drijvende kracht. Maar alle ijver die eraan besteed wordt, kan niet voorkomen dat met enkele jaargangen (soms al met enkele nummers) de redactie het bijltje er bij neer moet leggen. Daarmee is dan het voortijdig einde aangebroken van het zoveelste tijdschrift.

Aan deze ‘vanzelfsprekendheid’ is het tijdschrift ‘ONS ERFDEEL’ ontkomen. Dat komt omdat men de kinderziekelijke moeilijkheden uit de beginperiode heeft weten te overleven als gevolg van het feit dat tijdig bakens verzet werden en de horizon werd verruimd. Begonnen in 1957 met als belangrijkste kenmerk een jongerenblad te willen zijn dat zich voornamelijk op Frans-Vlaanderen richtte en de met deze streek samenhangende problematiek. Het is aan het inzicht én de inzet van de man Jozef Deleu (en niet te vergeten die van zijn vrouw Annemarie) te danken dat op het juiste ogenblik werd overgeschakeld naar een veel breder terrein, n.l. het hele gebied van de Nederlanden.

Telde de oplage van het eerste nummer ‘maar’ 250 exemplaren, als gevolg van de gunstige ontwikkeling tot algemeen-Nederlands tijdschrift wordt nu elk nummer afgedrukt op 10.000 stuks. Deze twee grens-getallen illustreren het duidelijkst dat ONS ERFDEEL niet mag worden ingedeeld bij de orde van de eendagsvlinders.

De redactie is erin geslaagd er een inhoud aan te geven die binnen ons taalgebied als gezaghebbend mag worden bestempeld. In het juryverslag van de Jan Campertstichting stond met betrekking tot de toekenning van de G.H. 's-Gravesandeprijs aan Jozef Deleu de volgende samenvatting van de betekenis van ONS ERFDEEL te lezen: ‘op een hoog kwalitatief niveau, onpartijdig, voortreffelijk gedocumenteerd, de best denkbare propagandist en informateur van heel het terrein van de Nederlandse cultuur en literatuur’.

Dat de redactie er al die jaren in geslaagd is dit hoge peil te handhaven is mee te danken zowel aan het honderdtal vaste medewerkers als aan de vele gelegenheidsmedewerkers. Het is dit arsenaal dat borg staat voor de kwaliteit van het jaarlijkse vijftal afleveringen. Deze verscheidenheid aan medewerkers zorgt er ook voor dat de inhoud van elk nummer opvalt door de grote gevarieerdheid. Bijdragen over wat zich aandient op het brede terrein van literatuur, beeldende kunst, toneel, muziek en film worden afgewisseld met artikelen over de meest uiteenlopende maatschappelijke verschijnselen in Nederland en Vlaanderen.

Natuurlijk ontbreken ook kritische geluiden niet. Sommige komen erop neer dat de inhoud van het tijdschrift te wetenschappelijk zou zijn en daardoor te weinig rekening houdt met de belangstelling van de gewone man. Ik ben echter met de redactie bang, dat wanneer men het tot dusver gevoerde beleid zou gaan wijzigen door de ‘toonzetting’ populairder te maken, het blad aan gezag zal gaan inboeten. Dat wil niet zeggen dat er niet onafgebroken naar gestreefd moet worden het blad te verbeteren wanneer dat werkelijk nodig blijkt te zijn, maar dan wel zonder dat afbreuk wordt gedaan aan het karakter van deze uitgave.

In het eerste nummer van deze zilveren jaargang illustreert Dr. C. Tamse in zijn artikel over de ‘Historische beeldvorming in de Belgisch-Nederlandse betrekkingen’ het feit dat in beide landen in de vorige eeuw totaal verschillende opvattingen over elkaar bestonden. In een andere bijdrage tekent Wam de Moor een profielschets van de Nederlandse polemist Jeroen Brouwers; hij laat duidelijk uitkomen dat zijn schrijversschap zijn grond vindt in de tragiek van zijn leven. In het artikel ‘Het gekrulde ik’ brengt Hugo Brems een aantal bezwaren tegen de hedendaagse dichtkunst onder woorden; hij pleit niet voor een gemakkelijke, wel voor een zinvolle poëzie; de taak van de dichter is op een eigen wijze in taal werkelijkheidservaringen vast te leggen om daardoor de lezer te verrijken.

Naar de mening van Jan Kassies, verwoord in zijn artikel ‘Overheid en kunst in Nederland’, is het duidelijk dat politieke bemoeienis met kunst vragen oproept, waarop nooit voor lange tijd een afdoend antwoord gegeven kan worden. Ook de schrijver Maarten 't Hart krijgt een beurt. In een licht-spottend artikel ontleedt Aldert Walrecht hem als bestseller-fenomeen. Hij komt tot de niet erg vleiende slotsom dat 't Hart niet veel meer is dan een slappeverhaaltjes-verteller. Verder is in dit nummer een bijdrage opgenomen van Gaby Gijselen over de Vlaamse schilder Godfried Vervisch en hangt Dr. Carolina de Maegd een beeld op van de wijze waarop de Russische kunstenaar Anton Tsjechow in België wordt ontvangen.

Dat het aantal dagbladen in Nederland terugloopt is een bekend gegeven; toch houdt dit naar de mening van Frans Oudejans niet in dat dit met een verschraling van de opinievorming gepaard gaat. Het laatste artikel is gewijd aan de situatie van het ‘Nederlandstalig onderwijs te Brussel’; daar doet zich het opmerkelijke verschijnsel voor dat het steeds aantrekkelijker wordt in de ogen van Franstaligen en gastarbeiders.

Gewoontegetrouw wordt het nummer afgesloten met een veertigtal bladzijden met besprekingen van onlangs verschenen letterkundige uitgaven, beeldende kunst, muziek, toneel en film met als afronding een kroniekmatige weergave van een aantal taal- en cultuurpolitieke aangelegenheden.

Een unieke museumgids voor het land van Maas en Rijn

Euregio Maas-Rijn Museumgids

208 blz.; f 20,- / Bfrs. 300

Verkrijgbaar bij: Euregio Maas Rijn,

Bureau Maastricht

Bouillonstr. 3

6211 LH Maastricht

Eén van de Euregio-gebieden wordt gevormd door Belgisch en het zuidelijk deel van Nederlands Limburg, de streek rond Aken en de provincie Luik. Dit land dat doorsneden wordt door staatsgrenzen en juist daarom ‘land zonder grenzen’ wil zijn, heeft een lang en boeiend gemeenschappelijk verleden. De weerspiegeling daarvan is voor een deel zichtbaar gemaakt in de vele musea die dit stukje Europa rijk is. Om daaraan grotere bekendheid te geven is onlangs opnieuw een gids uitgebracht, waarin 95 van deze verzamelingen onder de aandacht van de bezoekers worden gebracht. Naar aanleiding van het verschijnen van dit ruim 200 bladzijden tellende boekwerk merkt Dr. Franz-Josef Antwerpes in zijn functie van voorzitter van de Euregio Maas-Rijn in het ‘Voorwoord’

[p. 156]

op: ‘Deze museumgids moet de bewoners van dit gebied tot leidraad dienen bij het bezoek aan deze musea en moet hen - over de huidige cultuur- en landsgrenzen heen - op deze wijze bewust maken van het gemeenschappelijke cultureel-historisch verleden van dit gebied.

Bondige informatie

Op een bijzonder overzichtelijke en bondige manier wordt de gebruiker ingelicht over wat elk museum te bieden heeft. De punten die in dat patroon telkens weer aan de orde gesteld worden, zijn: een kort historisch overzicht en een in enkele woorden samengevatte karakteristiek van de verzameling; zo mogelijk wordt afsluitend meegedeeld of een catalogus verkrijgbaar is.

Ook over de ligging van elk museum laat deze gids niemand in het onzekere. Bij elke beschrijving is een kaartje van het hele Euregio-gebied opgenomen, waarop door middel van een groen gekleurde stip is aangegeven waar het te vinden is.

Elke beschrijving wordt afgesloten met een aantal pictogrammen. Zo wordt met behulp van deze tekens mededeling gedaan over onder meer de bereikbaarheid met het openbaar vervoer, de openingstijden en de toegangsprijs. Wil men weten of er rondleidingen verzorgd worden of dat er vooraf informatie verstrekt wordt met behulp van dia's en/of film, dan volstaat het de pictogrammen te overlopen. Hetzelfde geldt voor de mate van toegankelijkheid van het gebouw voor lichamelijk gehandicapten.

Viertalig

Was de tekst van de vorige gids, die alleen maar informeerde over de musea in de beide Limburgen en het aangrenzende Duitse gebied, gesteld in het Nederlands en Duits, nu het Luikerland ook is ‘opgenomen’ kon natuurlijk niet aan een Franse vertaling voorbijgegaan worden. En om de internationale reikwijdte nog extra te vergroten, is ook een Engelse versie van de tekst opgenomen.

De volgorde van de vier stukken tekst wordt niet bepaald door de ‘belangrijkheid’ van de taal, maar door de gemaakte afspraken. Daarbij ligt het voor de hand dat de rij geopend wordt met het stuk tekst in de taal van het gebied dat ‘behandeld’ wordt. Zo heeft men voor het Luikerland de volgorde Frans, Duits, Nederlands, Engels gekozen en voor de regio Aken Duits, Nederlands, Frans, Engels.

De ‘aanhechting’ van de provincie Luik heeft een grote verrijking van het museumaanbod betekend. Worden uit West-Limburg vijftien musea besproken en zijn de regio Aken en Oost-Limburg ieder vertegenwoordigd met negentien, het Luikse spant de kroon met een aanbod van 42 instellingen.

Marten HEIDA

Philips van Bourgondie 1465 - 1524 als protagonist van de renaissance

door dr. J. Sterk

364 pagina's, gebonden, geïllustreerd;

formaat 16 × 24,8 cm.

Prijs f 59,50.

Philips de Goede's jongste bastaardzoon raakte als edelman van Bourgondischen bloede al vroeg in de politiek, het krijgsbedrijf, het beheer van landgoederen en het hof leven verstrikt. Rond 1500 was zijn ster op die gebieden hoog gestegen: hij was toen behalve ridder van het Gulden Vlies en admiraal van de Bourgondisch-Habsburgse vloot ‘grant et premier maistre d'hotel’ van Philips de Schone.

Vermoedelijk door zijn connecties in kringen van de Leuvense universiteit kreeg Philips gaandeweg een diepgaande belangstelling voor de klassieke oudheid. Tijdens een diplomatieke missie naar de paus in Rome kwam hij in Italië onder de indruk van de intellectualistische renaissancehofhoudingen waaraan geleerden en kunstenaars verbonden waren. Na zijn terugkeer in de Nederlanden trachtte hij voor zichzelf een renaissancehofhouding samen te stellen op zijn slot Souburg in Zeeland, dat weldra een ontmoetingsplaats werd voor kunstenaars als Jan Gossaert en De'Barbari en geleerden als Paludanus en Erasmus.

Min of meer onvrijwillig nam Philips eind 1516 het zware ambt van geestelijk leider van het diocees Utrecht en van landsheer van het Sticht op zich. Naar de geest van Erasmus' adagium ‘Dulce bellum inexpertis’ betoonde hij als landsheer een duidelijke afkeer van oorlog, voerde hij een open politiek in overleg met de bestaande Statencolleges en trachtte hij conflicten en andere moeilijkheden steeds langs juridische weg op te lossen.

Zijn residentie, kasteel Duurstede, verkreeg zowel buiten als binnen een representatief aanzien en werd versterkt met een voor de Noordelijke Nederlanden toen zeer moderne fortificatie. Dit alles blijkt vooral uit de interessante boedelbeschrijving van het slot uit 1529, die in extenso in het boek wordt afgedrukt. De laatste levensjaren van de vredelievende bisschop werden vertroebeld door de oorlog die hij gedwongen was te voeren met het afvallige Zwolle en Karel van Gelre.

Deze biografie van Philips van Bourgondië (tweede deel in de reeks Walburg Biografieën) geeft een boeiend beeld van een actief maecenas van de kunst en de ‘bonae literae’ en bevat tal van (kunst) historisch belangrijke nieuwe gegevens.

Verkrijgbaar in de boekhandel of rechtstreeks bij uitgeverij De Walburg Pers, Postbus 222, 7200 AE Zutphen. Tel. [phone]; postgiro 2069668.

Errata

In het artikel ‘Verwant Grensland: Bentheim en Munster’ van Prof. Prakke in ‘Neerlandia’ 1982, nr 4, zijn de volgende fouten geslopen:

p. 97, kol. 2, par. 4: ‘glorie’ lees gebied; ‘Erasten’ lees Wassenaar; biz. 99, kol. 1, par. 1, na ‘hier’, lees ‘door’, ‘volvoerde’ i.p.v. ‘vervoerde’; kol. 2, par. 1: na Nederlanders: ‘twee jaartallen met Munster’, en bij de illustratie: ‘bewuste’ i.p.v. ‘beruchte’; p. 102, kol. 1, par. 3, lees: den Niederlanden, voorlaatste regel: ‘im’ i.p.v. ‘in’, en kol 2 voorlaatste par.: lees: ‘door Nederlandse Cultuur’.