Spiegel Noord-Nederland
Een bominslag in omroepland
Het Nederlandse omroepwereldje heeft op zijn grondvesten geschud. Wat is er gebeurd? De rechter in Groningen heeft beslist, dat kranten in het vervolg precies zo uitvoerig over radio- en televisieprogramma's mogen schrijven als ze zelf nodig achten. Er is echter een voorwaarde aan verbonden; de kranten mogen de programmagegevens niet betrekken van de omroepen zelf. In dat geval zou er sprake zijn van de schending van het auteursrecht. Nu is die moeilijkheid voor de redacties van de kranten op een gemakkelijke wijze te omzeilen. Men betrekt de gegevens uit Vlaanderen, de zg. Vlaamse variant. Wat zich nu voor de rechtbank in Groningen heeft afgespeeld - het ‘Nieuwsblad van het Noorden’, een groot provinciaal dagblad dat in Groningen verschijnt bond de kat de bel aan - is een ontwrichting van het monopoliesysteem.
Het is overigens niet de eerste aanslag op het systeem. Ongeveer twintig jaar geleden kwam het blad ‘Televizier’ uit met de programma's. De gegevens waren ook toen niet officieel bij de omroepen te verkrijgen, het moest op een illegale wijze gebeuren, volgens de vrije nieuwsgaring zoals dat werd betiteld. Later kocht de AVRO het blad Televizier op en werd daardoor de grootste omroep. Want het lidmaatschap van een omroep wordt niet bepaald door een beoordeling van programma's of een zich gebonden weten met de doeleinden van die omroeporganisaties, maar door de keuze van het omroepblad.
De Neerlandse Dagblad Pers verbrak onlangs het contract met de NOS, waarin het verbod is opgenomen.
Nederland kent een omroepsysteem dat men nergens in de rest van de wereld aantreft. Het is een typisch uitvloeisel van de Nederlandse verhoudingen, die gekenmerkt worden door een grote verscheidenheid in geestelijke en politieke stromingen en daarop berustende organisaties en instellingen. Een dergelijk beeld wordt nog verscherpt en komt derhalve duidelijker tot uitdrukking wanneer de groepsvorming een gevolg is van een emancipatiestreven.
Welnu, dat streven was in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog een onmiskenbaar element van het omroepbeleid over de gehele linie. Bij de ene omroepvereniging misschien iets duidelijker dan bij de andere.
De KRO stond in dienst van de emancipatie van het katholieke volksdeel, de VARA (Vereniging van Arbeiders Radio, Amateurs) in die van de socialistische arbeidersbeweging. De NCRV verkondigde de stem van de orthodoxe protestantse groepen, de VPRO van de vrijzinnige protestanten. De AVRO kwam op voor het libertijnse denken en gebruikte het etiket ‘neutraal’. Na 1945 kwam daarin een verandering. De oorlog en de bezetting hadden de grenzen wat vervaagd en er gingen stemmen op om een Nationale Omroep te stichten. Het pakte geheel anders uit. De oude omroeporganisaties namen hun plaatsen weer in. Hoogstens was men geneigd de medewerking te geven aan materiële samenwerking, zoals een gemeenschappelijk gebruik van studio's of dure reportage-wagens. Daarvoor werd de NRU gesticht, later gevolgd door de NTS en uiteindelijk samengevoegd tot de NOS, maar dan met een eigen programma. Er kwamen na 1945 zelfs nieuwe verenigingen bij. De EO als een afsplitsing van de NCRV, de TROS als een afscheiding misschien van de AVRO en de omroepvereniging VERONICA, als een eertijds illegale club die het tot legaal bracht.
De leden van de omroepverenigingen waren destijds principiële leden. De VARA is met dubbeltjes opgebouwd. De KRO niet minder met offers, evenals de NCRV. Men bekende zich tot zijn omroep als tot zijn principiële dagblad. Vandaar de benaming van ‘zuilen’; maar via de aether tot Japan, Los Angeles en Djakarta één stem uit Nederland: de Wereldomroep.
Wanneer op dit moment het lidmaatschap van een omroep ontkoppeld werd van het abonnement op een omroepgids en men alleen zou kunnen terugvallen op een principiële keuze, zouden sommige grote omroeporganisaties van nu spoedig tot de kleinsten behoren.
Het is begrijpelijk dat de omroepverenigingen van de uitslag van het kortgeding van de president van de arrondissemenis-rechtbank in Groningen in hoger beroep zullen gaan. Of dat resultaat zal opleveren staat nog te bezien.
Auteursrechtelijk beschermd
