Neerlandia. Jaargang 85

‘Dutch Writers in Residence’ in de Verenigde Staten

‘Dutch writers in residence’ worden ook wel eens genoemd ‘Nederlandse handelsreizigers in literatuur’.

Niet helemaal onbegrijpelijk, wanneer men bedenkt, dat het hier gaat om de bevordering van de Nederlandse literatuur in het buitenland, in dit geval in de Verenigde Staten van Amerika.

Het gezegde ‘onbekend maakt onbemind’ geldt in zekere zin ook voor de Nederlandse literatuur in het buitenland. Dit betekent geenszins dat deze niet de moeite waard is om daar gelezen te worden maar doordat dit aspect van de Nederlandse cultuur nog te weinig publiciteit krijgt blijft onze literatuur nog teveel ongelezen.

Een instantie die op dit terrein belangrijk werk voor Nederland verricht is ongetwijfeld de Stichting ter Bevordering van de Vertaling van Nederlands Letterkundig Werk die sedert ca. 26 jaar op verschillende manieren bekendheid geeft aan de verschijning van vertaald Nederlands literair werk en contacten legt met buitenlandse uitgevers en daardoor veel ‘goodwill’ kweekt.

Aannemende dat de activiteiten van deze stichting de lezers van dit bulletin niet onbekend zijn, zal in dit artikel uitsluitend worden belicht waar en hoe in de Verenigde Staten ‘Dutch writers in residence’ de Nederlandse cultuur naar dat werelddeel helpen uitdragen.

In wezen is het allemaal begonnen in 1975 toen een Nederlandse auteur met een Spaanse naam, nl. Esteban Lopez, naar de Verenigde Staten reisde om daar de Nederlandse literatuur meer bekendheid te gaan geven.

Aanleiding hiertoe was in feite een uitnodiging vanuit de Verenigde Staten om deel te nemen aan het ‘International Writing Programme’ van de universiteit van Iowa, een jaarlijkse literaire workshop van enkele maanden, waar 20 tot 30 schrijvers en dichters uit alle delen van de wereld aan deelnemen.

Deelname aan zulk een internationaal literair gebeuren betekent uiteraard een belangrijke publiciteit voor de literatuur van de betreffende landen.

Eenmaal in de Verenigde Staten besloot Esteban Lopez zijn verblijf te verlengen. Hij maakte van deze gelegenheid gebruik om op de meeste van de 25 Amerikaanse universiteiten, waar Nederlands wordt gedoceerd, lezingen te geven over Nederlandse letterkunde, cultuur en geschiedenis, waardoor tegelijkertijd goede voorwaarden konden worden geschapen voor het kweken van meer algemene belangstelling voor Nederland.

Hoewel deze toernee niet direct leidde tot een grotere marktomzet van Nederlandse literatuur hadden de activiteiten van deze Nederlandse auteur in de Verenigde Staten wel tot gevolg dat de bibliotheken van Amerikaanse universiteiten meer en meer overgingen tot aanschaffing van Nederlandse literaire werken. Men begon zich te realiseren dat de literatuur van een klein land als Nederland ook voor het lezerspubliek in de Verenigde Staten van bepaalde betekenis was.

Voor de universiteiten van Iowa was dit zelfs aanleiding om een bloemlezing van Nederlandse poëzie samen te stellen.

‘Writers in residence’ programma's zijn in Europa totaal onbekend, in tegenstelling tot in een land als de Verenigde Staten,

[p. 95]

waar dergelijke programma's populair zijn en de nodige bekendheid genieten.

Behalve het propageren van de Nederlandse literatuur is het eveneens van groot belang dat er tussen de schrijvers onderling via zulke programma's contacten worden gelegd, een vorm dus van culturele uitwisseling.

Na Iowa volgde de universiteit van Minnesota (één van de grootste universiteiten van het midden-westen van de Verenigde Staten met 60.000 studenten) waar Esteban Lopez, in samenwerking met de Nederlandse cultuurbewonderaar prof. Ray Wakefield activiteiten ontplooide en cursussen over Nederlandse literatuur en de Nederlandse cultuur organiseerde.

Overtuigd zijnde van het belang van dit particulier initiatief in de Verenigde Staten besloot de Nederlandse overheid, c.q. het ministerie van CRM, in 1976 een bijdrage te geven in de kosten van dit ‘writers in residence programme’, dat wekelijks 3 lezingen omvatte over Nederlandse literatuur, informele bijeenkomsten met studenten en een uitvoerig cultureel programma onder de titel van ‘Dutch Scenes and Perspectives’. Dit cultureel programma bestond, behalve uit verschillende lezingen en gesprekken met gastsprekers en met de heer Lopez zelf, uit een literaire tentoonstelling over het leven en de werken van Frederik van Eeden (1860-1931) en een tentoonstelling over enkele Nederlandse kunstenaars. Dit programma, gesteund door overheids- en particuliere instanties, wekte grote belangstelling.

Vanwaar deze belangstelling voor Nederlandse cultuur bij de studenten van Amerikaanse universiteiten?

Het feit dat velen van hen talen studeren, zoals Nederlands en Duits of afstammelingen zijn van Nederlandse emigranten vormt wellicht een verklaring voor hun interesse in andere cultuuruitingen, zoals de Nederlandse literatuur. Het initiatief van de heer Esteban Lopez had in zekere zin een sneeuwbaleffect en heeft ertoe geleid dat successievelijk ook aan andere Amerikaanse universiteiten ‘writers in residence’ programma's zijn ontstaan, misschien in opzet en vorm van elkaar verschillend doch alle met het doel grotere bekendheid te geven aan werken van Nederlandse auteurs en aan andere Nederlandse cultuuruitingen.

Aan de volgende academische centra in de USA functioneren thans met financiële hulp van het ministerie van CRM, ‘writers in residence’ programma's:

-	Universiteit van Pennsylvania (mw. M.J.G. Reichenbach);
-	Universiteit van Iowa (Sjoerd Kuyper);
-	Universiteit van Minnesota (Henk Romijn Meyer);
-	Universiteit van Michigan, Ann Arbor (werving van een Nederlandse literaire deskundige is gaande);
-	Universiteit van Texas, Austin (dhr. H.C. ten Berge).

Wat dus in 1973 als een experiment is begonnen is uitgegroeid tot jaarlijks terugkerende culturele programma's aan een aantal Amerikaanse academische centra.

Ook de Nederlandse taal-programma's aan deze universiteiten vormen voor het uitdragen van de Nederlandse cultuur een vruchtbare voedingsbodem, vooral als deze zich uitstrekken tot het meer algemene terrein van de letterkunde, de cultuur en de geschiedenis. De Neerlandici die daar werkzaam zijn kunnen bij het realiseren van mogelijkheden in belangrijke mate behulpzaam zijn.

(Informatie Centrale Directie Internationale Betrekkingen (R.M.).