Neerlandia. Jaargang 84

[p. 70]

Terug van Nederlands naar Vlaams?

Hoop op bezinning

De bezorgdheid wegens de voorgenomen wijziging van artikel 3 ter van de Grondwet is wijd verspreid. Waarom de huidige tekst wijzigen die onberispelijk is: ‘Art. 3 ter - België omvat drie cultuurgemeenschappen: de Nederlandse, de Franse en de Duitse.

Elke cultuurgemeenschap heeft de bevoegdheden welke haar door de Grondwet of door wetten aangenomen krachtens deze laatste worden toegekend’.

Na het debat in de Senaatscommissie zou deze tekst worden: Art. 3 ter - België omvat drie gemeenschappen: de Vlaamse gemeenschap, de Franse gemeenschap en de Duitstalige gemeenschap. Elke gemeenschap... (verder ongewijzigd)’.

De eerste rechtvaardiging was dat het hier om een ‘louter terminologische’ aanpassing ging, noodzakelijk geworden omdat, door een wijziging van art. 59 bis, de bevoegdheid van de gemeenschapsraden moest uitgebreid worden tot de persoonsgebonden materies.

Daar iedereen weet dat die persoonsgebonden materies innig verband houden met het bestaan van cultuurgemeenschappen is het om die reden volkomen onnodig art. 3 ter te wijzigen. Het volstaat de benaming van de cultuurraden in art. 59 bis aan te passen om hun bevoegdheidsuitbreiding mogelijk te maken en ze voortaan te noemen, b.v. Raad van de Nederlandse cultuurgemeenschap, enz... i.p.v. Cultuurraad van de Nederlandse cultuurgemeenschap, enz.

Dat hier trouwens meer dan een ‘terminologische’ wijziging bedoeld werd, kwam - als een aap uit de mouw - toen een tweede reden gemeld werd: verwarring moest vermeden worden met Noord-Nederland. Die verwarringsvrees is, om duistere redenen, binnenskamers ergens ontdekt, want reeds meer dan een jaar hadden wij een Ministerie van de Nederlandse Gemeenschap en bij mijn weten werd daar in het openbaar nooit tegen geprotesteerd.

Dit gevaar voor verwarring bestaat - welsprekend genoeg - niet voor onze Waalse landgenoten, want die hebben de uitdrukking ‘Franstalige gemeenschap’ in het regeringsvoorstel kordaat doen veranderen in ‘Franse gemeenschap’!

Het voorlopig resultaat, na de besprekingen in de Senaatscommissie, is nu een onooglijke grondwetstekst, waar elke bekommering om stijl, evenwicht, gelijkheid zoek is en waar het gelaat van België geschonden uit voorkomt.

Want zo krijgen we drie soorten van Belgen op drie verschillende trappen: zij die zeggen wat ze zijn: de Franse cultuurgemeenschap, zij die niet willen zeggen wat ze zijn: de Nederlandse cultuurgemeenschap, zij die niet mogen zeggen wat ze zijn: de Duitse cultuurgemeenschap.

De nieuwe Franse tekst wordt nog bonter: la communauté française, la communauté flamande et la communauté germanophone!

Het verdere debat heeft enig licht gebracht omtrent de ‘duistere’ oorzaken. Eigenlijk zou dit de overgang moeten mogelijk maken naar een Vlaamse staatsburgerschap en dus ook naar een Vlaamse staat. En leve de ‘Kleinstaaterei’!

Andere commentatoren zoeken naar mogelijke vergelijkingen in Europa en zeggen bv.: laat Vlaanderen zich opstellen tegenover Nederland zoals Oostenrijk tegenover Duitsland. Wat een eigenaardig voorbeeld! Vergeet men dat, indien men de Oostenrijkers had laten begaan, zij sedert 1920 met Duitsland zouden zijn verenigd geweest en tegen deze mogelijkheid herhaaldelijk door internationale verdragen het ‘Anschlussverbot’ is opgelegd geworden?

Het debat verleggen naar een soort internationale toekomststrategie door een scheiding voor te stellen tussen politiek en cultuur is een afleidingsmaneuver waartegen in alle duidelijkheid moet gereageerd worden.

Het gaat om de staatshervorming in België en om de herziening van de Belgische Grondwet.

In België is er een Nederlandse cultuurgemeenschap die het Vlaamse gewest en de Nederlandstalige Brusselaars omvat. Of heeft men deze laatste vergeten? Aan die Nederlandse gemeenschap moeten niet alleen de bevoegdheid voor haar eigen taal en cultuur toegekend worden maar ook de bevoegdheid om voor allen die tot die cultuurgemeenschap behoren de persoonsgebonden materies te beheren en daarover te beslissen.

En daarom is het huidige artikel 3 ter, met zijn zuivere en evenwichtige indeling van België in drie cultuurgemeenschappen: de Nederlandse, de Franse en de Duitse, nog steeds de beste tekst.

Het volstaat, om alle verdere bevoegdheidsuitbreidingen mogelijk te maken, voortaan in artikel 59 bis

[p. 71]

de term ‘Cultuurraad’ door ‘Raad’ te vervangen. Dan krijgen wij, zonder vrees voor enige denkbeeldige verwarring, een ‘Raad van de Nederlandse Cultuurgemeenschap’.

Aan de gevaren van de verschuiving van Nederlands naar Vlaams in onze Grondwet wordt een tweede bijdrage gewijd.

Enkele gevaren

De vervanging van ‘Nederlands’ door ‘Vlaams’ in onze Grondwet is niet zo maar een terminologische wijziging. Het is het begin van een strekking waartegen niet krachtig genoeg en niet vroeg genoeg kan gereageerd worden.

Is het toevallig dat zich reeds enkele opvallende voorbeelden van ‘Vlaamse vernauwing’ hebben voorgedaan?

Bij de huldiging van een onzer beste dichteressen kwam onlangs over de lippen van een gezagdrager geen enkele maal het woord ‘Nederlands’ wel ging het herhaaldelijk over Vlaamse poëzie, Vlaamse dichters, Vlaamse letterkunde. Op een colloquium liet een andere mandataris zich zelfs de uitdrukking ‘Vlaamstalig’ ontvallen.

Ik voel mij wel verplicht erop te wijzen hoe noodlottig dit voor onze verdere culturele opgang, voor onze status tegenover de Walen en de Franstalige Brusselaars en voor ons aanzien in de wereld kan worden. Wat ons taalgebruik betreft is het toch klaar dat er nog veel te doen is om tot een hechtere eenheid met Nederland te geraken. Die bereiken wij niet tenzij wij blijven hameren op wat de Fransen, voor hun taal, terecht noemen: ‘le bon usage’. Het goede taalgebruik wordt niemand in de mond gelegd, maar vereist scholing, inspanning en zorg. Slordigheid, goedgepraat als Vlaamse eigenheid, zou rampzalig worden en ons een eeuw achteruitstellen.

Valt het niet op hoe het zich vermeien in dialecten - niet in een algemene V aamse tongval die niet bestaat - maar in Westvlaams, Oostvlaams, Antwerps en Limburgs nog schering en inslag blijft bij een té groot aantal Vlamingen?

Als dit nu van hogerhand onrechtstreeks als een soort Vlaamse zelfstandigheid tegenover Nederland wordt aangeprezen, waar moet dit heen!

Het blijft onze allerdringendste plicht te zorgen dat wij in het Zuiden een taal spreken en schrijven die algemeen Nederlands is en die zonder moeite door iedereen begrepen wordt van Veurne tot Groningen, van Brussel tot Utrecht en van Hasselt tot Alkmaar. Dit kàn als wij - en ook de Noord-Nederlanders - ons houden aan het goede taalgebruik en de goede taaluitspraak.

Dit goede taalgebruik vinden wij in de beste schrijvers die samen de Nederlandse letterkunde vormen.

Het spreekt vanzelf dat er geen bezwaar is tegen deeloverzichten, zoals er bestaan voor de Vlaamse letterkunde.

Maar in de scholen, voor de vorming van de jeugd, moet het uitgesloten zijn dat men aan dergelijk particularisme zou gaan denken of dat in het onderwijs niet zou mogen gewezen worden op dialectale afwijkingen.

Ik heb hier bij mij liggen mijn oud ‘Nederlandsch Leesboek’ van M. Brants en O. van Hauwaert, dat mij begeleid heeft tijdens de hogere cyclus in de Vlaamse afdeling van het Koninklijk Atheneum te Brussel, waar wij toen slechts twee cursussen in het Nederlands konden volgen: Nederlandse Taal en Letterkunde en Geschiedenis en Aardrijkskunde.

Wij hadden het groot voordeel in de jaren 1924-1926 Brants zelf als leraar te hebben. De gouden regel gebood voor hem steeds het geheel van de Nederlandse letteren te overschouwen.

Te Brussel wordt nu een intense publiciteit voor het Nederlandstalig onderwijs gevoerd. Welke verzwakte weerklank zou dit vinden indien twijfel rees of dit onderwijs wel degelijk algemeen Nederlands gebleven is en onder de verdenking mocht komen een Vlaams dialectale opvoeding te verstrekken.

Het zou onze zaak te Brussel evenmin dienen als de Nederlandse Commissie voor de Cultuur haar naam zou moeten wijzigen.

Voor ons aanzien in de wereld is van het allergrootste belang dat aan de Engelse benaming van onze taal niet geraakt wordt.

Het eerste nadeel dat wij met een verwijzing naar een ‘Fiemish community’ in een nieuw artikel 3 ter zullen ondervinden is dat het moeizaam verworven begrip ‘Dutch speaking Flemings’ naast de ‘French speaking Walloons’ opnieuw wankel wordt en dat, in de Engelstalige pers over de hele wereld, wij de taal der Vlamingen weer tot ‘Flemish’ gedegradeerd en als verschillend van het ‘Dutch’ zullen vermeld vinden.

[p. 72]

Hoe dikwijls heb ik niet met vreemdelingen moeten argumenteren dat onze taal dezelfde is als die van Nederland, en dat die eenheid van taal bewezen wordt door het bestaan van één enkel woordenboek. Ook voor vertalingen vindt men nergens een ‘Fiemish’ woordenboek, maar alleen ‘Dutch-English’ en ‘English-Dutch’ Dictionaries.

Bovendien zijn er ontelbare verdragen - door de Belgische en Nederlandse regeringen ondertekend - die een Nederlandse en een Engelse authentieke tekst hebben - zoals b.v. de verdragen betreffende de Europese Gemeenschappen - waarin de Engelse versie naar de ‘Dutch text’ verwijst.

Maar ook tegenover Vlamingen, die een onvoldoende vertrouwdheid hebben met de Engelse taal, heb ik de benaming ‘Dutch’ af en toe moeten verdedigen. Gaarne wil ik deze bewijsvoering hier bondig herhalen.

In meertalige verdragen, die een grote verscheidenheid van internationale betrekkingen regelen, vindt men nl. het Duits, het Frans en ook het Nederlands in het Engels vermeld.

Duits is ‘German’, - t.w. de taal van de ‘Germans’ (Duitsers) en van ‘Germany’ (Duitsland), - en geldt ook voor de ‘German’ sprekende Oostenrijkers en de ‘German’ sprekende Zwitsers.

Frans is ‘French’, - t.w. de taal van de ‘French’ (Fransen) en van ‘France’ (Frankrijk) - en geldt ook voor de ‘French’ sprekende Zwitsers, de ‘French’ sprekende Canadezen en de ‘French’ sprekende Belgen.

Nederlands is ‘Dutch’, - t.w. de taal van de ‘Dutch’ (Nederlanders) en van ‘The Netherlands’ (Nederland), - en ‘Dutch’ geldt dus ook voor de ‘Dutch’ sprekende Belgen.

Voor wie hier nogmaals wegens een zogenaamde ‘verwarring’ het Engelse taaleigen wil aanvechten, moge ik opmerken dat ‘German’ en ‘French’ meer ‘verwarrend’ zijn dan ‘Dutch’, wegens de naam van het kernland ‘Germany’ en ‘France’, maar niemand in de Duitstalige en Franstalige landen denkt eraan de Engelse terminologie te betwisten.

Mag ik tenslotte onderstrepen dat ‘Dutch’ niet enkel de oeroude Engelse benaming is van onze taal, daar dat ‘Dutch’ rechtstreeks voortkomt uit ‘Diets’, de taal van Jakob van Maerlant, Boendale en Ruusbroec.

‘Nu gaat het om het edelste’

Nu gaat het om het edelste dat de Vlaamse Beweging bereikt had: de verheffing van de Vlamingen boven zichzelf, de erkenning dat onze taal geen andere is dan die van Nederland, de wil om op grond van deze eenheid van taal een gemeenschappelijke cultuur voor Vlaanderen en Nederland uit te bouwen.

Nu wil men de klok terugzetten.

Tot vreugde van al de strijdende Vlamingen was men tijdens de laatste vijftig jaar van onze ontvoogdingsstrijd erin gelukt te verwezenlijken hetgeen de pioniers honderd vijftig jaar geleden bezield had.

Jan Frans Willems: zal men hem in dit herdenkingsjaar voldoende willen eren?

Neen, men keert zijn levenswerk, de grondslag zelf van onze wedergeboorte met smaad de rug toe!

Vanaf de grote taalwetten van de dertiger jaren hebben wij met fierheid de vernederlandsing van Vlaanderen in het onderwijs, in het bestuur, in het gerecht, in het leger, in het bedrijfsleven nagestreefd.

Nu, plots, reeds vanaf de aanvang van de nieuwe aanloop tot een definitieve staatshervorming komt als allereerste punt ter bespreking de vervanging van het bijvoeglijk naamwoord Nederlands door Vlaams! Wat een verbijsterend schouwspel!

Evenals Koning Lear de diepte van zijn vertwijfeling vijfmaal herhaalde stel ik de vraag: Waarom, waarom, waarom, waarom, waarom?

Omdat - zo zegt men - ‘Nederlands’ voor het buitenland verwarrend werkt.

Precies ook voor het buitenland moet het behouden worden opdat het voor iedereen duidelijk weze dat de taal en cultuur van de Vlamingen dezelfde is als deze van Nederland.

Voelt men dan niet hoe ‘Vlaams’ ons verzwakt en ‘Nederlands’ ons versterkt in het eenwordende Europa?

Waarom dit terugvallen in een particularisme, dat we dachten te hebben overwonnen.

De laatste grondswetsherziening had de hoofdzakelijke indeling van België in twee cultuurgemeenschappen zuiver gesteld: de Nederlandse en de Franse.

Eigenaardig genoeg mag Frans blijven, maar Nederlands niet! De Franse gemeenschap vreest dus geenszins het vermeende gevaar van verwarring. U zoudt trouwens wat horen indien men ‘Frans’ door ‘Waals’ poogde te vervangen!

Ik hoop dat het niet te laat is.

Ik blijf hopen dat deze stap terug niet zal gezet worden.

Hendrik FAYAT