Neerlandia. Jaargang 83

[p. 62]

Op de leestafel

Vlaanderen, Wallonië, en de Europese eenwording
Lesteksten V.V.L., Schemerstraat 32, 2000 Antwerpen. - 60 fr., 4 f., 40 blz.

Drie lessen uitgegeven door de Vereniging van Vlaamse Leerkrachten.

Bij de aanpak van dit drieluik werd uitgegaan van de vaststelling:

1.

dat de Europese werkelijkheid steeds dichterbij komt;

2.

dat de verhouding Vlaanderen-Wallonië in België ‘grotendeels bepaald worden door het gebrek aan voorlichting of door bewust foutieve voorlichting, zodat een goede verstandhouding, wederzijdse waardering en zin voor samenwerking moeilijk werkelijkheid worden...’ zodat ‘een degelijke, objectieve voorlichting over Wallonië aan jonge Vlamingen, en over Vlaanderen aan jonge Walen, een noodzaak is...’ (aldus de persmededeling).

Aan deze lessenreeksen werkten o.m. mee het Centre d'Animation en Langues, het Nederlands Genootschap van Leraren (Dordrecht), Prof. Dr. H. Brugmans, Dr. lur. W. Kunnen, e.a.

De lessenreeksen richten zich tot 16-jarigen en ouder.

De lestekst ‘La Wallonië’ is geheel in het Frans gesteld en veronderstelt bij de leerlingen wel een zekere kennis van het Frans. De les bestaat uit vier delen:

1.	een kort historische van het Waals met zijn Keltische oorsprong, en een historische toelichting bij de naam Wallonië;
2.	een beknopte geschiedenis van Wallonië;
3.	een overzicht van de geografische streken;
4.	een bijdrage over de literatuur, de kunsten, de folklore enz.

Oefeningen en een woordenlijst en bibliografie ronden de les tot een goed geheel af.

De les ‘Europese eenwording’ werd geschréven door Prof. Dr. H. Brugmans en L. Frateur. De les bestaat uit drie delen die elkaar aanvullen, maar elk een eigen waarde hebben m.n.

Deel A (12 blz.) bestaat uit een boeiend historisch overzicht (met commentaar) van Prof. Dr. H. Brugman;

Deel B (4 blz.) is een complementaire, zakelijke tekst met informatie over de Raad van Europa, de EG-Gemeenschappen en de Europese verkiezingen;

Deel C (8 blz.) brengt een trefwoordenlijst van de Europese Gemeenschappen. De lestekst ‘Vlaanderen’ werd geschreven door F. Van de Velde en P. van Merode en omvat vier delen:

1.	een bondige geschiedenis van Vlaanderen;
2.	een beknopt historisch overzicht van de geografische streken;
3.	een bijdrage over de Vlaamse cultuur (literatuur en schilderkunst).

De lestekst richt zich tot leerlingen vanaf het vierde jaar voortgezet onderwijs in Wallonië (en tot daarmee vergelijkbare studies in Nederland).

Deze drie lesteksten bevelen wij graag aan. De lessen worden uitgegeven bij Keesing N.V., Keesinglaan 2, 2100 Deurne, België.

Een bestelling moet slaan op minstens 10 exemplaren. De lestekst La Wallonië en Vlaanderen tellen ieder 8 blz. en kosten 15,- fr. / f1,-; de lestekst Europese Eenwording telt 24 blz. en kost 30,- fr. / f 2,-. Voor bijkomende informatie kan men terecht bij: V.V.L., Schemerstraat 32, 2000 Antwerpen.

‘Verhandeling op d'onacht der moederlyke tael in de Nederlanden’ Jan Baptist Chrysostomus Verlooy
Ing. 140 pagina's, 435 fr. Uitgeverij Martinus Nijhoff Santvoortbeeklaan 21-23, 2100 Deurne Tel. [phone]
Ingeleid en toegelicht door J. Smeyers en J. Van Den Broeck

Een bijzonder interessant boek, vooral in het licht van de viering van 1000 jaar Brussel. De ‘Verhandeling’ van Verlooy was immers de eerste strijdbare Vlaamse reactie tegen de verfransing en de ‘Onacht der moederlyke Tael’. Ze wordt dan ook algemeen beschouwd als het eerste, het oudste document in de geschiedenis van de Vlaamse Beweging. Verlooy (burgemeester van Brussel in 1795) wist waarover hij sprak. Vanuit zijn democratische en volksnationalistische overtuiging maakte hij een scherpe analyse van de mechanismen van de verfransing en stelde hij een nieuw taal- en cultuurbeleid voor. Wie de ‘Verhandeling’ leest verbaast er zich steeds opnieuw over dat vele argumenten en besluiten van Verlooy ook nu nog, 200 jaar later, hun betekenis ten volle bewaard hebben.

In het eerste deel van het boek worden de persoon, het werk en de betekenis van Verlooy toegelicht door twee Vlaamse specialisten, de professoren J. Smeyers (specialist in de Nederlandse literatuur van de 18e eeuw) en J. Van Den Broeck (rechtshistoricus, Verlooy-kenner). In het tweede deel wordt de oorspronkelijke tekst in ‘facsimile’ opgenomen, waar nodig voor: zien van tekst- en woordverklaringen. Dit fraaie boek is des te interessanter omdat de vorige uitgave van de ‘Verhandeling’ al meer dan 40 jaar oud was en reeds lang uitgeput.

Een Vlaming die de achtergronden en de historische groei van zijn huidige culturele en politieke situatie beter wil begrijpen, kan en mag aan dit boek niet voorbij gaan.

Neerlandica extra muros

Het laatste nummer van ‘Neerlandica extra muros’, nr. 31, najaar 1978, dat wij onder ogen kregen, behelst een ‘in memoriam’ van prof. dr. De Smet uit Gent naar aanleiding van het tragische overlijden van prof. dr. Jan Peter Ponten uit Kortrijk. Prof. Ponten, in 1935 in Nijmegen geboren, waar hij ook studeerde (doctoraal Dutise taal- en letterkunde). Hij werd wetenschappelijk medewerker aan de universiteit van Marburg, waar hij ook van 1964 tot 1966 het Nederlandse lectoraat waarnam. In 1966 werd hij wetenschappelijk medewerker aan de universiteit van Gro-ningen, waar hij Duitse taalgeschiedenis en middeleeuwse literatuur doceerde. Hij promoveerde in 1969. In 1970 volgde hij prof. dr. Jan Goossens op als hoogleraar Duits in Kortrijk. In 1976 werd hij tevens gewoon hoogleraar aan de universiteit van Antwerpen. In Nederland was hij o.m. lid van de examencommissie Duits M.O.(B).

Op wetenschappelijk terrein had hij ondanks zijn jonge leeftijd, een grote faam.

[p. 63]

In de kolommen van het verenigingsnieuws van de IVN wordt herinnerd aan de koninklijke onderscheidingen toegekend aan prof, dr. W. Thijs te Kontich en prof. dr. Walter Lagerwey in de Verenigde Staten. Beiden werden officier in de orde van Oranje Nassau. Uitvoerig wordt aandacht besteed aan het zevende colloquium, dat in Amsterdam wordt gehouden in de laatste dagen van augustus van dit jaar. De steunpilaren van het programma zijn: de letterkunde, de taalkunde en de didactiek. Voor de letterkunde komt de nadruk te leggen op 1979 als het Vondeljaar. Vondel overleed in 1679.

Voorts wordt het verslag ter sprake gebracht van het bestuur van de ‘Fédération Internationale des Langues et Littératures Modernes’, alsmede van het congres van de internationale federatie. De rest van het nummer is gewijd aan het nieuws over de verschillende leerstoelen, zowel in Europa als daar buiten, aan de leer- en hulpmiddelen en aan de belangrijkste publicaties van wetenschappelijke aard van de laatste tijd.

The Low Countries (1789-1940)
F.H. Kossman, Oxford University Press.

Voor het eerst is in de geschiedkundige collectie van de universiteit van Oxford een werk over de geschiedenis van de Nederlanden tussen 1789 en 1940 verschenen. De titel luidt: ‘The Low Countries - 1789-1940’. De schrijver is F.H. Kossman. In het door Oxford University Press uitgegeven werk handelt de auteur over de lotsbestemming van de twee landen, waar alles beïnvloed wordt door de tegenstelling tussen het protestantse Noorden en het katholieke Zuiden, gedomineerd door het Oostenrijks bewind en schrijft hij toch ook over de gebeurtenissen na 1940, zoals het thema Benelux.

De ‘Gazet van Antwerpen’ schrijft: ‘De gebeurtenissen in België in de negentiende eeuw, aldus de auteur, hebben in dat land een reeks van politieke schokken veroorzaakt die zich toen in geheel Europa deden gelden: oppositie tussen clericalen en liberalen, het koloniaal avontuur, de schoolkwestie, de sociale deiningen en de opstand van de intellectuelen. Voor Kossman is de omwenteling van 1830 het werk van Franse drijverijen en was er geen sprake van een spontane opstand van liberalen en katholieken, als nationalisten, tegen de Nederlandse dwingelandij noch van een arbeidersrevolte, aldus een commentaar in de ‘Observer’ die besluit: ‘Wat er ook van zij, als resultaat kwam het tot een onafhankelijk België met een Duitse prins op de troon’. In de overige Britse bladen werd het boek eveneens gunstig ontvangen.

‘Internationale macht en interne autonomie’
door dr. ir. J.J.C. Voorhoeve, publicatie W.R.R. (1978), Staatsuitgeverij (85 blz., f 9,-).

Deze studie geeft een belangrijke analyse van de vele vragen, die rijzen t.a.v.

a) de vrijheid, welke een kleine mogendheid geniet om de eigen samenleving naar goeddunken in te richten;

b) de vraag in hoeverre onze autonomie niet (te) zeer beperkt wordt door de politiek van grotere mogendheiden, multina-tionale ondernemingen en andere partijen (men denke hier ook aan de macht van (nationale) vakbonden) in het internationale machtstelsel;

c) Is Nederland een ‘kleine’ staat, die deze invloeden alleen maar over zich kan en moet laten komen en

d) door welke factoren wordt ons intern en extern gebruik van politieke macht en aanzien bepaald en begrensd.

- De analyses, in begrijpelijk taalgebruik gesteld, bieden m.i. - en dat niet alléén voor ons land - een goede ondergrond en uitgangspunt voor de ontwikkeling van gedachten over een te plannen toekomstbeieid. Voorts is de studie van eminent belang voor een verdere Europese integratie, waarbij de suggestie binnen de E.E.G. te komen tot een ‘Nadere Unie’ (als hoofdstuk in mijn publicatie: ‘De wortels van het onbehagen’ - met voorwoord van prof. dr. J. Tinbergen - uitgave Kluwer, ISBN 90-312-0048-4 (73 blz. f 17,50) een verdere stap in de goede richting kan betekenen, welke gedachte in de studie van dr. Voorhoeve impliciet steun vindt. Het is echter wel jammer, dat de samenvatting van zijn betoog alleen in het Nederlands en Engels is gepubliceerd en niet tevens in het Duits en Frans.

Het geschrift werkt blikverruimend (en waarschuwend) op te verwachten ontwikkelingen, waarbij ook aandacht wordt gevestigd op vraagstukken van centralisatie en decentralisatie. Evenzeer zijn o.m. van belang de beschouwingen gewijd aan de begrippen ‘macht’ en ‘invloed’, die in een democratie niet alleen mogen worden bepaald door de, veelal tot eenzijdigheid geneigde machtige belangen- groeperingen en meerderheidsbeslissingen, doch waarbij aan intern en extern overleg en vooral aan brede visie (‘wijsheid’) een belangrijke rol wordt toegedacht.

Over de wijze, waarop en in welke vorm deze factoren tot concrete interne en externe structuurwijzigingen kunnen en moeten leiden, laat het rapport zich terecht niet uit; dit zou een te zeer persoonlijke mening weergeven. Wel wordt gewezen op de (soms eenzijdige) rol van de media als belangrijk voorlichtingselement, mede ter overwinning van de menselijke neiging tot ‘structuurconservatisme’ (mede verduidelijkt in de reeds vermelde ‘Wortels van het onbehagen’) en ter neutralisering van te zeer geïndoctrineerde of eenzijdig ‘etisch’ bepaalde opvattingen.

Weliswaar is Nederland een klein land, doch het heeft historisch een grote goodwill opgebouwd en een naar verhouding hoog aanzien verworven op cultureel, internationaal-juridisch en economisch gebied (om enkele namen te noemen: Erasmus, Spinoza, Rembrandt, Hugo de Groot, Const. Huygens en vele anderen!)

Ook de enige-niet Italiaanse Paus was een Nederlander: Adriaan VI (1522-'23). Gezag en aanzien blijven steeds verbonden met personen, en in dit opzicht liggen er mogelijkheden en aanknopingspunten voor kleine naties, die ‘hun kracht niet kunnen of willen baseren op economische of militaire macht’. Hierbij dient ook aandacht te worden geschonken aan de betekenis van kwantitatief schijnbaar minder belangrijke minderheidsgroepen als ‘middenstand’ en ‘spaarders’ (w.o. de ten onrechte, soms zelfs als ‘zondebokken’ gedoodverfde ‘ondernemers’ en ‘kapitalisten’).

Hoewel de schrijver zich voornamelijk toespitst op de interne aspecten en zich onthoudt van concrete voorstellen als val-lende buiten zijn kader, zijn er duidelijke vingerwijzingen naar nader te formuleren visies. Uit dien hoofde is zijn geschrift

[p. 64]

mede van belang voor allen, ook al zijn velen reeds overbelast in tijd en aandacht door eigen (ambts-)plichten. Zijn studie ver-dient voorts stellig óók de aandacht van het ‘buitenland’ en van een breed publiek, waar m.i. nog altijd meer kritische instelling en ‘gezond verstand’ te verwachten is dan vaak wordt verondersteld.

LOD. S. BEURTH

Den Haag

‘Streven’ gescheiden in Noord en Zuid

Enige tijd geleden lazen wij in ‘De Standaard’ onder bovenstaande kop, ‘dat de redactie van “Streven” is gescheiden van tafel en bed’. Inmiddels is deze scheiding een feit geworden. Het 45-jarige maandblad verschijnt thans in twee edities; een Nederlandse en een Vlaamse. Uit de pool van artikelen, aldus ‘De Standaard’ zullen de Amsterdamse en Antwerpse redacties kiezen wat ze voor het eigen lezerspubliek geschikt achten. De Nederlandse editie is gestart met een oplage van 2000 exemplaren, de Vlaamse met 2500.

‘Streven’, aldus het persbericht is destijds ontstaan uit een bulletin van oud-leerlingen van het O.-L.-Vrouwcollege en in 1933 omgevormd tot een intellectueel maandblad onder leiding van Vlaamse jezuïeten. In 1947 werd een fusie aangegaan met ‘Studiën’ in Nederland. De Vlaamse redactie schreef onlangs: ‘Twee redactieteams, een in Antwerpen en een in Amsterdam, zorgden samen voor één en hetzelfde blad. Dat is nu meer dan dertig jaar zo geweest, en het was een reële bijdrage, geloven wij, tot de Vlaams-Nederlandse integratie. En meteen tot de kwaliteit en de specifieke eigenheid van het tijdschrift. Een en ander wil men behouden, aldus ‘De Standaard’, terwijl men zich meer richt tot de eigen lezersgroep die in Noord en Zuid toch wel blijkt te verschillen - vandaar de meningsverschillen in de vroegere unitaire redactie. Volgens lezerspeilingen is in Vlaanderen het bestand aanmerkelijk jonger.

Anderzijds vinden de Nederlandse jezuïeten dat er in het noorden meer dan ooit plaats is voor een blad met een expliciet katholiek karakter, en zij geven ook de voorkeur aan een rustiger aanpak. Zonder partij te kiezen voor tendensen en ontwikkelingen die zij als te extreem ervaart. Ten slotte vond de Amsterdamse redactie vele bijdragen ‘te academisch, te gespecialiseerd’.

Streven-Vlaanderen publiceerde daarna een beleidsverklaring. De Vlaamse redactie wil een groep vormen van christelijke signatuur van intellectueel geïnteresseerde men-sen. Het betekent niet dat men dé opinie van de Vlaamse jezuïeten wil vertegenwoordigen. Er wordt gesteld, dat een intellectueel, open en pluriform christendom in de eerste plaats liefde en dus aandacht voor de ander en het andere vraagt. Het program zou eigenlijk moeten zijn: van uit de actualiteit verschillende doorbraken van denk- en leefpatronen mogelijk maken en met het oog daarop elkaar informatie aanreiken die onophoudelijk uitnodigt om ze persoonlijk te verwerken. Het mikt niet op een bepaalde leeftijdsgroep, op geen enkele sociale laag, ook niet uitsluitend op christelijke of katholieke lezers en medewerkers, maar op een mentale generatie, die dwars door vele lagen, leeftijdsen ideologische groepen heen kan lopen.