Neerlandia. Jaargang 82

Nederlandse immigranten in Australië en hun moedertaal

Nederlandse immigranten in Australië hebben hun moedertaal, in het algemeen gesproken, niet verleerd en als hier en daar hun kinderen alleen maar Engels spreken - ik heb er tallozen ontmoet -, dan is er toch volop gelegenheid hun oorspronkelijke landstaal te leren, althans in Sydney en omgeving, waar onlangs de ‘School of Community Languages’ is geopend. Deze ‘school’ wordt gehouden op de zaterdagen in schoolgebouwen, die dan niet worden gebruikt voor het normale onderwijs.

Er zijn thans vijf zulke zaterdagscholen, beter gezegd: cursussen, inclusief dus voor onderricht in de Nederlandse taal. Afgezien daarvan zijn er de gewone middelbare scholen, waar ‘immigranten-talen’ - dus ook Nederlands - worden onderwezen, mits er van de kant van de leerlingen voldoende animo bestaat om hiervoor een onderwijzer of andere leerkracht aan te stellen. Voor de ‘zaterdagscholen’ heeft de regering van de deelstaat Nieuw Zuid-Wales alleen al drie miljoen dollar uitgetrokken voor 1978.

Wie geen gelegenheid heeft de cursus van de zaterdagschool te volgen, of in een wijk woont waarvoor leerlingen van de middelbare school niet in voldoende aantal te kennen hebben gegeven, dat zij in een speciale immigrantentaal geïnteresseerd zijn, kan zijn moedertaal leren per correspondentie. Deze correspondentiecursus is een staatsonderneming die geleid wordt door het departement van onderwijs in Nieuw Zuid-Wales.

Daarenboven wordt de Nederlandse taal onderwezen door de Workers' Education Associaton, in samenwerking met de Universiteit van Sydney, overdag of 's avonds. Deze organisatie organiseert niet minder dan 14 cursussen voor verschillende talen.

Dutch-Australian Weekly

Ook op andere wijze wordt de Nederlandse taal in Australië levendig gehouden, niet alleen door de onder redactie van Alfred Schuurman geleide ‘Dutch-Australian Weekly’, die reeds de 27ste jaargang heeft bereikt, maar ook door verschillende verenigingsorganen. Want Nederlanders zouden hun karakter verteochenen als zij geen verenigingen van Nederlandse immigranten zouden hebben opgericht. En waar dit is gebeurd werd prompt een verenigingsorgaan opgericht.

De meeste van deze verenigingsorganen, die aanvankelijk alleen in de Nederlandse taal werden gestencild of gedrukt, verschijnen al jaren tweetalig, o.m. als gevolg van het feit, dat de kinderen en kleinkinderen van de oorspronkelijke Nederlandse immigranten dikwijls uitsluitend Engels spreken, maar toch, om een voorbeeld te noemen, actief lid zijn van de Nederlandse Volksdansgroep en even gemakkelijk op hun klompen dansen als een rasechte Volendammer.

Enkele van de bekendste verenigingsorganen, die zowel in het Nederlands als het Engels zijn gesteld zijn de volgende. Daarbij wordt geen aanspraak gemaakt op volledigheid.

‘Het Kompas’, gedrukt, een 4-bladig klein formaat maandelijks tijdschrift van de C.D.M.A. (Catholic Dutch Migrant Association N.S.W.) onder de redactie van de vroegere journalist Wim Siero, die verscheidene jaren als redacteur werkzaam is geweest bij de Dutch Australian Weekly.

[p. 64]

‘De Stuw’, het maandelijks orgaan van de Nederlands Australische Vereniging in ‘Illawarra. Wollongong’, en vermoedelijk het oudste Nederlandse verenigingsblad in Australië met de 24ste jaargang. Behalve de omslag en enkele advertentiepagina's die gedrukt zijn, wordt het 16 bladzijden tellende orgaan gestencild.

‘Dutch Society Courier’, maandblad van de Federatie van de Nederlandse verenigingen in Victoria. Het blad werd opgericht in 1970 en staat thans onder redactionele leiding van Joop Otterdijk. Het telt 8 bladzijden van groot formaat en wordt zwaar geïllustreerd met foto's van gebeurtenissen in de Nederlandse gemeenschap van Melbourne en de staat Victoria. Evenals in de twee eerder genoemde verenigingsorganen wordt grotendeels de Nederlandse taal gebruikt, met hier en daar een verslag in het Engels.

‘De Club-Post’, een maandelijks orgaan van de Nederlandse vereniging in Sutherland Shire. Het blad wordt gestencild met uitzondering van de omslag. Op een enkele uitzondering na wordt dit orgaan vrijwel uitsluitend in het Nederlands geredigeerd. De grondslag voor dit blad werd, onder leiding van ondergetekende, gelegd door genoemde vereniging, die de redactionele leiding aan ondergetekende opdroeg. Al sinds vele jaren wordt het echter geredigeerd door Jan Logeman, auteur van verschillende toneelstukken in het Nederlands.

Ook de Hawksbury District Dutch-Australian Society, één van de laatkomers in het verenigingsleven van Nederlandse immigranten in Australië, heeft een eigen maandblad dat wordt gestencild, omslag en advertenties worden echter gedrukt. Het is het 18 bladzijden tellende H.D.D.A.S. News, echter vrijwel in het Engels gesteld.

Voorts kent men het ‘Nederlands Kerkewerk’, een 24 bladzijden tellend maandblad van de Nederlandse gemeente Uniting Church in Australia, Dutch Parish. Hiervan verschijnen ook edities in andere deelstaten. In Nieuw Zuid-Wales schrijft ds. Uidam het hoofdartikel in het Nederlands, maar ook andere artikelen zijn uitsluitend in onze moedertaal geschreven. De heer J. Bolt is de redacteur. Als kerkelijk blad, dat - anders dan het voorgaande - voor een groot deel in het Engels uitkomt, moet het maandblad ‘Trowel and Sword’ worden genoemd, dat 22 jaar geleden werd opgericht voor de ‘Edification and Defence of the Reformed, Presbyterian Faith and Life in Australia and New Zealand’. Met 28 bladzijden per editie, in een keurig omslag, is het een van de best geredigeerde immigrantenbladen. Ds. J.F.H. van der Bom, een van de eersten die in 1952 naar Australië trok, verzorgt in dit blad een vaste bijdrage, speciaal bestemd voor hen, die nog Nederlands spreken.

In Brisbane, hoofdstad van de deelstaat Queensland, verschijnt het maandblad ‘Holland House Journal’, orgaan van de Nederlands-Australische vereniging ‘The Duch Club’. Als voorbeeld van ‘assimilatie’ van een Nederlandse groep in de Australische samenleving is dit blad, zowel als dat van Hawkesbury District Dutch Australian Society, een voorbeeld van totale integratie; de fase die onherroepelijk na assimilatie volgt. Men denke niet dat deze ver-australiste Nederlanders geen woord Nederlands meer spreken, al wil ik er niet voor instaan dat hun kinderen dit ook doen. ‘Holland House Journal’ verschijnt uitsluitend in het Engels, waarschijnlijk in de hoop dat het nageslacht van deze Nederlanders zich niet van de Nederlandse gemeenschap zal vervreemden.

Nederlands als examenvak

Nederlandse taal en letterkunde is een erkend examenvak in o.a. Nieuw Zuid-Wales voor het zo geheten Higher School Certificate, dat nodig is om tot de universiteit te worden toegelaten. Men kan echter ook een andere taal kiezen. Aan de Universiteit van Sydney worden geen colleges in de Nederlandse taal gehouden, maar dit is wel het geval aan de Universiteit van Melbourne, waar een z.g. ‘degree course’ Nederlands al in 1941 werd ingevoerd.

Op het ogenblik zijn er twee docenten aan laatstgenoemde universiteit voor onderricht van Nederlandse taal en letterkunde. Het aantal studenten, die Nederlands studeerden, met goed gevolg, steeg van 31 in 1974 tot 37 in 1977, maar hun aantal in de tussenliggende jaren schommelde van 21 tot 28. In het tweede studiejaar zijn de cijfers echter minder gunstig en in het derde jaar beslist teleurstellend (5 in 1974 en 8 in 1977. De twee docenten zijn op het ogenblik de heren B. Donaldsom en C. Zwalf.

Nederlandse boeken

Een van de belangrijkste invloeden op het behoud van de Nederlandse taal in Australië is, naar mijn mening, het feit, dat verscheidene bibliotheken in dit land een niet onbelangrijk aantal Nederlandstalige boeken ter beschikking hebben. Vele van deze boeken, die, voor zover zij geen geschenken zijn van het Algemeen Nederlands Verbond, zijn door oud-Nederlanders, die in de vijftiger jaren naar Australië kwamen, afgestaan. Zij brachten hun collecties boeken uit Nederland mee. Een goed voorbeeld daarvan is de bibliotheek van Sutherland Shire, waar de collectie Nederlandse boeken een van de grootste is in Nieuw Zuid-Wales in de bibliotheken van Shires of Munipalities in deze Staat.

JAN D. REMPT