Neerlandia. Jaargang 80

[p. 188]

Boeken en brieven

Drs. E. Pichal
De geschiedenis van het protestantisme in Vlaanderen
Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij, Antwerpen, Amsterdam, 1975, 233 pp., 360 fr.

Er bestaat nagenoeg geen literatuur over de geschiedenis van het protestantisme in Vlaanderen, alhoewel ons land op dat gebied een vooraanstaande rol heeft gespeeld, zowel in vroegere als recentere tijden. Daarom alleen is het boek van Drs. E. Pichal belangrijk. Het feit dat de auteur Erevoorzitter is van de Synode van de Protestantse Kerk van België is echter niet uitsluitend een referentie. Soms verduistert het wel eens een noodzakelijker brede kijk op de maatschappij. De meer dan tweehonderd uitermate compact bedrukte bladzijden bevatten desondanks veel informatie, enigszins anecdotisch gepresenteerd.

De inhoud wordt door de auteur zelf in twee delen voorgesteld. Het eerste deel, zowat de helft van het boek, beslaat de 16e eeuw, waarin heel wat figuren worden belicht, o.m. Marnix van Sint Aldegonde, Gaspard de Coligny en Willem de Zwijger. Het tweede deel vangt aan met het Toleranz-Patent van Jozef II en is nogal op het Brusselse gecentreerd. De regeringen van Napoleon, Willem I, Leopold I passeren de revue. Onze grondwet krijgt de nodige lof toegezwaaid onder de titel ‘Een pracht van een grondwet’. Na nog enkele personages op de voorgrond geplaatst te hebben (Fredericq, Domela Nieuwenhuis) eindigt de auteur met enkele beschouwingen over het heden, een poging tot situering van het protestantisme in de hedendaagse Belgische maatschappij. Het geheel vertoont een gebrek aan systematiek; Drs. Pichal noemt zijn werk tenslotte zelf ‘een geschiedenis door anecdotes’ (p. 6). Het gebrek aan voetnoten en correcte citeringen is storend. Wij vermelden in dit verband bijvoorbeeld de passages met betrekking tot Marcus van Vaernewijck (pp. 123-127) die steunen op de navorsingen van Prof. Dr. H. Van Nuffel (summier en verkeerdelijk als Van Huffel geciteerd). Spijtig is ook het ontbreken van een bibliografie. Dit alles wordt door de auteur zelf verontschuldigd met argumenten van kostprijs.

Het werk leest echter zeer vlot en zal hopelijk sommigen aansporen tot dieper wetenschappelijk onderzoek op het domein van het protestantisme in Vlaanderen.

Antoon Coolen de oudere
Helvoirt aan de Lei
Uitgeverij Hollandia - Baarn - Derde druk, 1976. 174 bladzijden

Deze Noord-Brabantse Schetsen - vrijwel alle een enkel dorp betreffend - kunnen een openbaring zijn en een aangename verrassing opleveren voor al wie thans weer van vertelkunst weet te genieten. Ofschoon tegen 1900 geschreven, ademt deze bundel heerlijke vertellingen de sfeer van nog vroeger: van kort na het midden van de negentiende eeuw bij voorbeeld. In de allereerste zin van het boek zit de verteller in de ‘oude, gele diligence’. In andere schetsen komen o.a. voor: de schutters, de oude dorpsdokter versus de jonge arts, de eenzame heibewoner, de dorpsdeugniet en de dorpsdame. De vertellingen handelen van leven en dood, maar doen dit in de anecdotische vorm van levendige dorpsgebeurtenissen.

De bundeling ervan was in voorbereiding toen de jonge auteur stierf (1905). Hij had als journalist - na het verlaten van de notarisstudie - in Noord-Brabant en Amsterdam gewerkt. Als kranteschetsen zijn de vertellingen herontdekt door Willem Hoffmann: bekender journalist dan de vergeten auteur. Hij heeft, als Naschrift, aan zijn piëteitsvolle uitgave een korte biografie meegegeven, die de figuur van Antoon Coolen de Oudere (een oom van de latere, zo bekend geworden romancier en verteller) in kloeke lijnen voor U neerzet. In deze derde druk is hieraan nog iets toegevoegd.

De verteltoon staat in levendig Algemeen Beschaafd Nederlands. De gespreksgedeelten verlopen in nog levendiger dialect, dat in deze uitgave is getoetst op echtheid. De uitgever biedt een verzorgde presentatie, met overvloedige illustraties door Adine Huygen-Van Houten.

A.E.v.P.

Nederduits

Met veel belangstelling heb ik in het jongste Neerlandia-nummer de bijdrage van drs. A.E. van Puffelen over ‘Kleefse betrekkingen met de westerbuur’ gelezen.

Naar aanleiding hiervan moest ik onvermijdelijk aan het vaak met Duitse en Oostenrijkse vrienden aangesneden thema Nederlands en Nederduits (Platduits) denken. Misschien zou dezelfde auteur op een later tijdstip in Neerlandia eens op dat onderwerp kunnen ingaan. Ook professor Goossens heeft, meen ik, een publikatie op zijn naam ‘Niederländisch und Niederdeutsch’. Vooral de wijze waarop het Nederlands zich zelfstandig heeft ontwikkeld, zou tegen een cultuur-historische achtergrond bekeken, een interessant artikel kunnen opleveren. We houden onze Duitstalige kennissen steeds voor ‘daß das Niederländische sich im Laufe des M.A. allmählich als eigene Sprache vom Niederdeutschen abgegliedert hat’. Het ‘wie’ en ‘wann’ zou hen en ook mij erg interesseren.

JAN GOVAERTS

Merksem

Onjuiste voorlichting

Om te beginnen: het is een genoegen om weer, zoals vroeger thuis, de sfeer van ‘Neerlandia’ in te ademen: idealisme op niveau!

Het volgende is wat minder prettig, maar ik geloof dat het ANV hier meer kan doen dan een particulier. Op 16 september jl. zond de West Deutsche Rundfunk een televisieprogramma uit over de 80-Jarige Oorlog. Naast veel kennis en enige onkunde werd o.m. beweerd, dat vanaf de stichting van de V.O.C. tot 1949 ons land in de handel rijk geworden was door ‘Mord, Raub und Betrug’. Nu wil ik niet ontkennen, dat een aantal Duitsers door ervaring en anderszins zeer deskundig is inzake deze onderwerpen, maar het leek me, dat de vormgeefster van dit programma kennelijk niet wist, dat voor ons de handel tussen de Middellandse Zee en Oostzee veel belangrijker was dan de handel met de Tropen, waar deze jaartallen schijnen op te slaan en dat bij de ‘hoofdhandel’ ons succes - naast nautische en commerciële bekwaamheid - voor een groot deel juist steunde op een verdiende reputatie van betrouwbaarheid (‘The Dutch struck hard bargains, but they kept them, even when they turned out to be unfavourable to them’).

Zoudt u, na eventueel de tekst opgevraagd te hebben (daar zijn ze altijd prettig vlot mee), deze dame niet vriendelijk-overtuigend kunnen uitleggen, hoe het in werkelijkheid was?

P. ENGELSMAN, arts
Hummelo (Gld)

Wij beloven U de tekst op te vragen en aan uw suggestie gehoor te geven. Het resultaat zullen we dan publiceren.