Neerlandia. Jaargang 80

[p. 159]

Op de leestafel

R. van Elslande
Europa's toekomst
De Nederlandse boekhandel, Antwerpen / Amsterdam, 1975, 175 blz.

In zijn voorwoord schrijft L. Tindemans, eerste minister, terecht: ‘Het gebeurt niet zo vaak dat een minister in funktie, en vooral niet een Minister van Buitenlandse Zaken, reflecterend schrijft en publiceert over zijn eigen arbeidsveld. Deze extra ministeriële activiteit houdt volgens sommigen gevaren in. Maar er zijn ook grote voordelen aan verbonden vermits het de bewindsman verplicht zijn gedachten helder en scherp te formuleren en men aldus boven en buiten het wel eens wisselend steekspel van een parlementair debat een dieper inzicht krijgt in de motieven en overtuigingen van een belangrijk lid van de regering’.

Het boek is om meer redenen interessant te noemen. De auteur schetst op een soms indringende wijze de ‘formele’ en ‘nietformele’ problemen waarmee de voorstanders van de Europese gedachte geconfronteerd worden. De problemen worden hierbij met een open en realistische kijk benaderd. (‘Wat momenteel de Europese burger aanspreekt zijn niet zozeer de aloude traditionele politieke problemen, maar veeleer de sociaal-economische imperatieven waarmee hij in zijn dagelijks leven heeft af te rekenen... Het is de hoogste tijd dat de politieke partijen deze optie zullen formuleren...’ (blz. 79). ‘Er is geen Europees beleid mogelijk zonder het formuleren van Europese beleidsobjectieven; er zijn geen Europese beleidsmotieven te realiseren zonder democratisch en efficiënt werkende Europese instellingen. Het lijkt de evidentie zelf te zijn. En toch is dit de vicieuze cirkel waarin de “Europese Gemeenschap” sedert ettelijke jaren is opgesloten’ (blz. 107, enz).

Het hoofdstuk over ‘Geen Europees beleid zonder democratische en efficiënte instellingen’ is omwille van zijn actualiteit bijzonder interessant en niet te vergeten het ‘Besluit’ van de auteur. Alhoewel Van Elslande geenszins als een pessimist van de Europese gedachte mag beschouwd worden is zijn laatste zin een duidelijke waarschuwing: ‘Ik wil de zaken niet dramatiseren, maar men moet in Europa goed weten dat men geen volgende tweede kwart-eeuw meer ten geschenke zal krijgen’.

Vier interessante bijlagen besluiten het boek m.n.:

- Verklaring Europese Top-conferentie te Parijs, oktober 1972;

- Brief van Sicco Mansholt over het ‘Testament’ van de Europese Gemeenschap (feb. 1972) en het antwoord van commissielid R. Barre op de brief van S. Mansholt;

- Verklaring over de ‘Europese identiteit’, Europese Topconferentie te Kopenhagen, (dec. 1973);

- Verklaring Europese Top-conferentie te Parijs (dec. 1974).

Het boek bevelen wij graag aan.

Kunstboek over E. Vansteenkiste
Drukkerij Goekint, Industrieterrein Autosnelweg, Oostende.

Kunstenaar Eugeen Vansteenkiste (Wevelgem 1896 - leper 1983): romanticus bij uitstek, geniaal schilder van droom en verbeelding, maar te weinig bekend door zijn bescheidenheid en zijn beminnelijke eenvoud.

Over de romantische schilder Eugeen Vansteenkiste verscheen een precieus kunstboek. Het werd samengesteld door Erik Verstraete, journalist en vriend van de familie Vansteenkiste - die in Gazet van Antwerpen reeds twee bijdragen aan de kunstenaar wijdde - en Dorothea Vansteenkiste-Reidt, weduwe van de schilder, die jarenlang het werk en de boodschap van haar man bekend maakte met haar talrijke dia-voordrachten.

Naast tweeëntwintig prachtige vierkleurenreprodukties van de voornaamste werken, die opgekleefd zijn, omvat het boek een vijftigtal zwart-wit afdrukken van andere schilderijen en een tiental tekeningen. Het boek is gebonden in een donkerblauwe, vollinnen band met een gravure in goudopdruk van de ‘Blauwe Bloem’.

Het boek kost 1400 fr (93 gulden). De portkosten bedragen 60 fr (4 gulden). Het boek kan aangevraagd worden op volgende adressen: Erik Verstraete, Koude Beekstraat 10, 2100 Deurne (bij Antwerpen), tel. [phone]; Mevr. Dorothea Vansteenkiste-Reidt, De Haernestraat 8, 8900 leper, tel. [phone]. Bedrag overschrijven op rekeningnummer 001-0383282-14 van de Alge-mene Spaar- en Lijfrentekas op naam van Mevrouw D. Vansteenkiste.

Nico Scheepmaker
B.F. Eilers
Con Mönnich
‘Nederland toen en nu’,
Elsevier, Amsterdam-Brussel, 1976, 136 blz.

Elsevier stuurt ons ter bespreking een paar kijkboeken die niet zo direct bij elkaar horen maar die alle het woord ‘Nederland’ in hun titel voeren.

‘Nederland toen en nu’ is een klein leugentje. Hooguit een paar uitzonderingen immers komen de regel bevestigen, en die is dat alleen Amsterdam in de kijker komt. Plaatjes van vroeger en nu. Plaatjes van B.F. Eilers en van Con Mönnich. Het geheel komt eerder somber over. Ligt het bij de druk of bij de kwaliteit van het papier? Amsterdam, laat staan Nederland, komen niet erg uit de verf. Het boek mist sfeer, en dat is toch wat men van een fotoboek dat het gezocht heeft in contrastrijk materiaal, zou mogen verwachten? De teksten van Nico Scheepmaker zijn soms leuk, soms een ietsje te belerend.

Tom Bouws
‘Kijk op Nederland’
Elsevier, Amsterdam-Brussel, 1976, 11 dln.

‘Kijk op Nederland’ is de verzameltitel voor telkens een fotoalbum per Nederlandse provincie. Eigenlijk toeristische folders in boekvorm, en dat is de precieze verdienste van de reeks.

In tegenstelling tot het gesofistikeerde ‘Nederland toen en nu’ dat nauwelijks uit de duisternis komt, krijgen we hier een kijk op Nederland in felle postkaartkleuren met onwezenlijke blauwe hemels, groene weiden, rodig-roze huisjes en dies meer, maar je krijgt een goed overzichtelijk beeld en als zodanig waar voor je geld. Voor Zuid-Nederlanders bv. een heel voortreffelijke gids, al blijkt uit bv. ‘Kijk op Noordholland’ nauwelijks dat deze provincie in het water ligt. De fotografen zijn nogal vaak te dicht tegen de details en de fraaie huisjes aan gaan kijken, zodat je door de bomen het bos 'n beetje mist. Zo mis je een aantal brede landschappen die het eigen karakter van een streek zo duidelijk kunnen onderstrepen. De reeks roept ook 'n paar vraagjes op: moest men zich nu echt gaan beperken tot alleen de Noordnederlandse provincies? En waarom zou Elsevier Amsterdam-Brussel niet eens denken aan een

[p. 160]

reeks prentenboeken over ‘Vlaanderen’, ‘Brabant’ en ‘Limburg’ zoals die er aan weerszijden van onze gemeenschappelijke grens uitzien. In eik geval stof voor een boeiende originele reeks.

Nederlands werk in vertaling

Als septembernummer 1975 van Forum der Letteren, tijdschrift voor taal- en letterkunde, is uitgebracht door Uitg. Smits, Den Haag, ‘Geesteswetenschappelijk onderzoekbeleid’. Door een 13-tal deskundigen op dit terrein wordt in een serie artikelen het onderwerp benaderd op basis van persoonlijke stellingname vanuit het gezichtspunt van de verschillende instanties die zich hiermee bezig houden. Hierbij kwam de aandacht vooral te liggen bij de filosofie, de theologie, de geschiedenis en een bijzondere nadruk wordt gelegd op de Nederlandse taal- en letterkunde.

Een Engelstalige uitgave zal door de Voorlichtingsdienst van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in het buitenland worden verspreid.

Dit boek is in de boekhandel verkrijgbaar. ‘Ethno-Linguistic Cleavage in Belgium’, door Maurits van Haegendoren, in de serie Case Studies on human rights and fundamental freedoms - a wold survey.

Uitgegeven door Martinus Nijhoff, Den Haag, gepubl. voor ‘the foundation for the studies of plural societies’. Het artikel is in de vorm van een brochure uitgegeven.

‘Lament for Agnes’ (Klaaglied om Agnes), door Marnix Gijsen, in het Engels vertaald door mw. W. James-Gerth; uitgegeven door Twayne Publishers, Inc., Boston, Ver. St. ‘The deeps of deliverance’ (Van de koele meren des doods), door Frederik van Eeden, vertaald in het Engels door Margaret Robinson; uitgegeven door Twayne Publishers, Inc., Boston, Ver. St.

Hieruit blijkt dat er ook naar minder recente Nederlandse werken vraag is in het buitenland.

Bij Twayne Publishers, Inc. te Boston, Ver. Staten is weer een vertaling van een Nederlands boek uitgegeven:

‘A posthumous confession’ (‘Een nagelaten bekentenis’) van Marcellus Emants. Het boek is in het Engels vertaald door J.M. Coetzee. Het verschijnt in de serie: International Studies and Translations Series.

F. Boogaard
Dwarsliggers in Vlaanderen
Uitgegeven door Hiram, 237 blz., 225 fr.

Of men voor of tegen alle of sommige behandelde ‘dwarsliggers’ is, men leest het boek onmiddellijk uit.

Het boek werd uitgegeven door HIRAM, een analysecomité opgericht door twee befaamde Vlaamse dwarsliggers m.n. Ir. A. Mertens en Ir. P. Demaegt. Zoals de uitgever schrijft werd het comité oorspronkelijk genoemd naar de architect die de tempel van Solomon bouwde. Tegenwoordig wordt ‘Hiram’ ook wel aangeduid als het ‘Hoger Instituut voor de revelatie van ambtelijke misbruiken’.

Het boek is te plaatsen in de reeks van werken die, vooral in het buitenland, handelen over de corruptie ‘in de politiek en bedrijven, het stille geweld van de commerciële oorlogsvoering en de dubieuze rol van de wetenschap in de commercie’.

In een goede inleiding zegt Nelly Maes (volksvertegenwoordigster) over de dwarsliggers dat zij bewustmakers zijn die binnen de democratie onmisbaar zijn ‘al was het maar om aan te tonen dat de democratie in de praktijk vaak faalt’. Sommige lezers zullen echter opmerken, en m.i. terecht, dat enkele dwarsliggers soms weinig democratische methodes hebben gebruikt of een grote sympathie hadden voor weinig democratische, buitenlandse politieke regimes. Dit is enerzijds juist, maar anderzijds geeft dit aan dit boek een verrassende verruiming. ‘Linkse’ en ‘rechtse’ dwarsliggers worden naast elkaar geplaatst waardoor iemand die enigszins thuis is in de achtergronden, in de feiten en gebeurtenissen, méér dan met een andere aanpak, geconfronteerd wordt met de persoonlijkheid van de dwarsligger tegen de achtergrond van het totale maatschappelijk bestel. De volgende dwarsliggers worden behandeld: Dr. H. Le Compte, Ir. A. Mertens, Drs. M. De Wilde, Ir. P. Demaegt, de zgn. rode dokters van Hoboken, Prof. Dr. E. Mandel, de dokters van Merelbeke, Prof. Dr. S. de Batselier, Dr. M. Meganck, F. Grammens, Dr. M. Brauns, R. Spinnewyn en W. Hermans.

In het bestek van deze korte bespreking kunnen wij niet ingaan op al deze ‘dwarsliggers’. Sommige ‘portretten’ zijn uitermate raak getekend, andere zijn m.i. minder juist, soms tendentieus. Maar kom, ook het laatste moet als een louter subjectieve beoordeling geïnterpreteerd worden.

De Nederlandse journalist Frans Boogaard heeft met het schrijven van dit boek een goed werkstuk afgeleverd. Wij hopen dat het niet bij dit ene boek blijft maar dat ook andere dwarsliggers in de toekomst zullen geportretteerd worden. Vlamingen zullen dit boek met belangstelling lezen, voor Nederlanders is het wellicht een aanduiding dat er in Vlaanderen méér aan de hand is dan datgene wat de Nederlandse televisie en pers soms weet te vertellen. Vooral dat feiten en personen, wil men eerlijk zijn, moeten gesitueerd worden. Dàt is misschien de grote verdienste van de auteur.

Het boek is te bestellen bij A. Mertens, Coppietersdreef 11, 8200 Brugge en dit door overschrijving van 225 fr. op gironummer 000-0441315-62 van voormelde naam.

C.A. van Peursen
Cultuur in stroomversnelling
Elsevier, Amsterdam-Brussel, 1975, 231 blz., foto's, afbeeldingen. (Elsevier informatief) 370 fr. (ingen.)

Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de W.P.-encyclopedie, verscheen in 1970 het boek ‘Strategie van de cultuur’. De auteur schreef over dit boek dat het de bedoeling was een soort landkaart te geven van het onoverzichtelijk landschap waarin wij ons bevinden: de moderne cultuur. Om diverse redenen werd van voornoemd boek een vereenvoudigde uitgave gepubliceerd m.n. ‘Cultuur in stroomversnelling’. Dit boek ligt thans voor mij met dezelfde 141 illustraties als in ‘Strategie van de cultuur’. In vergelijking met het ‘moederboek’ ontbreken thans het zakenregister en de literatuuropgave, maar werd het boek aangevuld met ‘aanwijzingen voor het gebruik van dit boek’.

De ontwikkeling van de cultuur wordt in die stadia ondergebracht m.n. de mens die inspeelt op de hem omringende wereld (het mythische stadium), de mens die afstand neemt van de natuur en van zichzelf (het ontologische stadium) en de mens die relatie ziet in de hem voorgelegde gegevens (het functioneel stadium).

Het centraal uitgangspunt van het boek is: cultuur is geen naamwoord maar een werkwoord. Cultuur is het eigen werk dat resulteert in één groot leerproces. Een boek dat met nadruk wordt aanbevolen.