Neerlandia. Jaargang 80

[p. 157]

‘Benelux in Europees perspectief’

Voor de Belgisch-Luxemburgse Kamer van Koophandel voor Nederland hield de Nederlandse staatssecretaris van buitenlandse zaken, mr. L.J. Brinkhorst op 20 oktober een tafelrede over de ontwikkeling van de Benelux in Europees perspektief. Zijn bedenkingen en waarschuwingen worden in het volgend artikel samengevat.

De situatie in de Europese Gemeenschappen is zorgwekkend, het gevaar van de desintegratie dreigt. Nu het herstel van de wereldeconomie zich slechts aarzelend inzet, blijft het risico bestaan, dat de partners nationale oplossingen verkiezen, ten detrimente van de Europese integratie. Maatregelen in Italië zijn slechts een voorbeeld. Ook op monetair terrein is de samenwerking aan spanningen onderhevig. Op de landbouwmarkt treffen wij compenserende heffingen aan, die een prijsverschil van 35 procent moeten opheffen.

Voor de drie Benelux landen is er alle aanleiding om de situatie zoveel mogelijk gezamenlijk het hoofd te bieden. Dit is vereist, omdat de Benelux van oudsher de gangmaker van Europa is. Van de Beneluxlanden wordt verwacht, dat zij op de bres staan voor handhaving van het verworvene en uitbouwen van de integratie. Het blijft ook van economisch belang, dat de Beneluxianden gemeenschappelijk zoeken naar het antwoord op de problemen. De Beneluxlanden, met hun kleine open economieën, zijn voor hun welvaart immers in belangrijke mate afhankelijk van de in- en uitvoer. Dit maakt hen kwetsbaar en heeft hen voorbestemd steeds de voorvechter te zijn van economische integratie en een open wereldeconomie.

Er zijn ook politieke redenen waarom de Beneluxlanden gezamenlijk naar het antwoord moeten zoeken. Als kleinere landen moeten wij ons staande houden in het concert van de grotere, in economisch maar mogelijk ook in politiek opzicht.

Uiteraard moet de Benelux aktie in de Europese Gemeenschappen niet het karakter krijgen van blokvorming, integendeel, één van de doeleinden moet juist zijn de mogelijke neiging tot blokvorming van grotere landen te bestrijden. De Benelux-landen zijn tegen afspraken, die door een klein aantal grote landen worden gemaakt buiten



de Europese Gemeenschappen om i.p.v. in de bestaande fora in aanwezigheid van de Europese Gemeenschappen.

Terecht heeft Eerste Minister Tindemans op 4 juli gesteld, dat de situatie zowel in de Europese Gemeenschappen als in de Benelux onbevredigend is. In dit verband kan met waardering worden gesproken over de inspanningen, die Eerste Minister Tindemans zich heeft getroost bij de totstandkoming van het Rapport over de Europese Unie en de follow-up daarvan. M.b.t. de Benelux is er reden tot tevredenheid, dat de organisatorische voorzieningen binnen de Benelux zijn verbeterd, o.a. door de instelling van het college van secretarissen-generaal met een initiatiefnemende en adviserende functie. Dit alles is echter niet voldoende.

Een gezamenlijke inspanning van de Benelux-landen vergt een bezinning op de vraag waar onze gemeentelijke belangen liggen. Strukturen die van bovenaf worden opgelegd, kunnen in de huidige fase niet voldoen. Wij moeten nagaan waar de punten van verschil en van overeenstemming liggen in onze systemen, in de benadering van de problematiek en ook aan de basis, in filosofie, geestesgesteldheid en normstelling van de onderdanen van de Benelux-landen zelf. Wij moeten dit doen in het bewustzijn dat bepaaalde verschillen niet moeten worden overbrugd, als daartoe niet de noodzaak bestaat. Anderzijds is er zeker op vele punten uitzicht op overeenstemming. Dit moet nader worden uitgediept. Ons perspektief moet zijn, dat wij alle kansen aangrijpen om de samenwerking te verdiepen, ook als het gaat om deelgebieden, die op het eerste oog voor de grote politiek van geringer belang lijken. Het zijn de alledaagse problemen van de burger, die een gemeenschappelijke inspiratiebron kunnen blijken.

Voorbeelden van thema's voor de toekomst:

De slechting van de grenzen

De tijd is nu werkelijk gekomen, dat de laatste formaliteiten aan de binnengrenzen, verbandhoudend met de BTW, worden opgeheven. Dit is psychologisch-politiek van grote betekenis.

De groeiende economische penetratie

In het verleden heeft de intrahandel zich sterk ontwikkeld, als gevolg van de totstandkoming van de Economische Unie. Het relatieve belang van deze aanwas van het handelsverkeer is echter afgenomen, mede als gevolg van de toename van de handel met andere Europese landen. Toch vormt de BLEU nog altijd de tweede handelspartner van Nederland en Nederland de derde van de BLEU.

Opmerkelijk is echter, dat de samenwerking tussen het bedrijfsleven van de Benelux-landen niet in alle sektoren gelijke tred lijkt te houden met de tendens in ruimer internationaal verband tot toenemende vervlechting van het bedrijfsleven. De vraag doet zich voor welke mogelijkheden het bedrijfsleven zelf, met name de kleinere en middengrote bedrijven, zien in het bijzonder waar het gemeenschappelijke aktiviteiten betreft in andere werelddelen.

Nauwere coördinatie van de economische politiek

Ook de nauwere coordinatie van de economische politiek kan meer succes hebben, indien in detail met grote zorgvuldigheid de instrumenten van de nationale economische politiek worden bezien. Een vergelijking van modellen, die de nationale planbureaus bezigen, vindt thans op initiatief van de secretaris-generaal plaats.

[p. 158]

Samenwerking tot een ‘schone unie’

De regeringsconferentie heeft bijzondere aandacht besteed aan mogelijkheden tot samenwerking op het gebied van ruimtelijke ordening en leefmilieu. Het komt mij voor, dat onze opvattingen t.a.v. een verbetering van het leefmilieu naar elkaar toegroeien. Wij hebben bovendien een gemeenschappelijk belang om in gebieden, waar industriële aktiviteiten een grensoverschrijdend effekt hebben, gezamenlijke akties te ondernemen en in elk geval te verhinderen, dat de een van de ander hinder ondervindt of schade lijdt. Het gaat hier ook om samenwerking, die het leefmilieu van het Benelux-gebied als geheel betreft.

Ken uw partner

De basis van onze samenwerking zou ook kunnen worden verdiept, indien de informatie over elkaar wordt verbeterd. Hierbij zouden ook de publiciteitsmedia een rol kunnen spelen.

Het zou mij niet verwonderen, indien een nauwkeuriger onderzoek naar het realiteitsgehalte van de belangengemeenschap der drie landen tot een opmerkelijk positief resultaat zou leiden. Het politieke stelsel van de drie landen is gebaseerd op een parlementaire democratie, een constitutionele monarchie en een partijenstruktuur, die gelijkenis vertoont.

De wezenskenmerken van onze cultuur stemmen veel meer overeen dan sommigen binnen hun beperkte dagelijkse horizon denken. Gedrieën streven zij naar een open wereldeconomie.

De huidige economische situatie wijst uit, dat we op gelijke wijze de gevolgen van de zich traag herstellende wereldconjunctuur hebben te dragen. Werkeloosheid en met name jeugdwerkeloosheid en inflatie worden in de drie partnerlanden tot de grootste binnenlandse problemen gerekend. Ook onze filosofie t.a.v. de nijpende armoede in de derde wereld lijkt steeds meer naar elkaar toe te groeien. Gezamenlijk hebben onze landen zich t.a.v. UNCTAD opgesteld ten gunste van een gemeenschappelijk grondstoffenfonds. Gezamenlijk proberen wij aan een nieuwe internationale economische orde gestalte te geven, o.a. in de onderhandelingen, die de Europese Gemeenschappen voeren in de Conferentie over Internationale Economische Samenwerking.

De verstrengeling van de economieën van de Benelux landen moge geringer zijn dan 25 jaar geleden werd gedacht, vast staat, dat onze belangengemeenschap in feite in het licht van de grote problemen, waarvoor de drie landen zich gesteld zien, veel groter is dan velen thans vermoeden. Wij moeten ons realiseren, dat afzonderlijk optreden de facto vaak neerkomt op verlies van inbreng. Alleen gezamenlijk optreden kan recht doen aan onze aspiraties.