Neerlandia. Jaargang 80

[p. 45]

Kritische verbondenheid met Zuid-Afrika

Of men het nu prettig vindt of niet: er bestaat een Zuid-Afrikaans volk. Door stormen van de tijd heen groeit dit volk tot een eigen natie.

Twee van de hoofdtalen van dit volk - ook hier heeft men keiharde feiten - zijn het Zuid-Afrikaans en het Engels. De Engelse periode van Zuid-Afrika kan men nu eenmaal niet overslaan. Geschiedenis is werkelijkheid en het Engels wingewest geweest zijn van Zuid-Afrika vlakt niemand meer uit.

Het Zuid-Afrikaans spreekt als taal het Nederlandse volk sterk aan. Hetgeen Boeren en Bruinmensen kultureel ten slotte tot stand hebben gebracht kan niemand over het hoofd zien. De eigen taal van Zuid-Afrika duidt duidelijk op de invloed van Nederlanders, Duitsers, Hugenoten en Bruinmensen. Het Engels, tot andere eigen taal geworden, bewaart een band met een stuk Engels verleden.

Een Nederlander die geen verbondenheid met Zuid-Afrika gevoelt faalt Nederlands-nationaal gesproken.

Een Nederlander die alleen maar let op Zuid-Afrikaanse fouten, hetzij van het oorspronkelijk Nederlandse, hetzij van het oorspronkelijk Engelse, deel, of de fouten van de Bruinmensen alleen maar telt, of die van de kleurlingen en van de Bantoes slechts breed weet uit te meten faalt eveneens. De farizeïsche trek van de Nederlanders, alles en anderen en van anderen alles te kritiseren leidt tot een volkomen vals beeld van Zuid-Afrika. Tekorten van dat zuidelijke Afrika, trouwens van geheel Afrika, worden eenzijdig samengetrokken op Zuid-Afrika en door mateloze - ook wel volkomen onjuiste en valse - kritiek en berichtgeving tot één anti-Zuid-Afrika houding van regering, kerken en partijen herleid.

Zodra de moeilijkheden waarmede Zuid-Afrika worstelt duidelijk doen blijken waarin Zuid-Afrika zo dikwijls tekort komt, faalt en zich fout gedraagt in bijvoorbeeld Nederland, nog wel in zakformaat, aan de orde komen blijken wij in Nederland minstens zo te falen en ons fout te gedragen als de Zuid-Afrikanen en Zuid-Afrika.

Wie in Rotterdam het - het is hier zeer toepasselijk - woord Afrikaander-plein laat vallen ziet Nederlands farizeïsme en Nederlands kortzichtigheid en Nederlands falen ten voeten uit. Hetgeen zich rond het opvangen van de Surinamers heeft afgespeeld en afspeelt laat duidelijk zien dat Zuid-Afrikaanse zonden en tekorten evenzeer op de bodem van het Nederlandse hart liggen.

Hetgeen Nederland ten aanzien van de Zuid-Molukse soldaten (KNIL.) heeft gedaan blijft hemelschreiend. Zelfs vandaag nog drijft 's-Gravenhage in de richting van een zeker Haags centralisme als het gaat over de Zuid-Molukkers.

Voor mij zijn evenwijdig lopende lijnen te trekken tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika. Het Vlaamse volk is van 1830 af Brussels-Waals centraliserend geknecht. Eerst zwak dan sterker, gelukkig niet zonder goed gevolg, heeft Vlaanderen gevochten en zijn eigen kultuur en taal weten te behouden. Het volk van Vlaanderen is, zeker na de tweede wereldoorlog, heropgestaan.

Niemand zal beweren, dat Vlaanderen in de achter ons liggende jaren geen fouten heeft gemaakt. Niemand zal kunnen volhouden dat Vlaanderen jegens Wallonië en de Walen nimmer onbillijk is geweest.

[p. 46]

Niemand kan echter beweren, dat (Noord-)Nederland de (Zuid-Nederlandse) Vlaamse delen zo krachtig heeft bijgestaan. Want hooghartig in eigen tot ontwikkeling gevoerde kultuur gedoken heeft Noord-Nederland Vlaanderen en de Vlaamse sprake vrij lang, vrij diep en vrij verwaand, verwaarloosd. De Vlaamse broeders kregen nauwelijks een goedkeurende blik uit het noorden. Laat staan enige steun tot krachtige hulp. Elk volk, dat verdrukt of achteruit gesteld wordt, dat zijn nationale waarden bedreigd weet zal zich verweren. In dat verweer zal het ook wel ontsporen op bepaalde punten.

Vlaanderen heeft in zijn harde en bittere nood, om een sterk sprekend voorbeeld te noemen, het vraagstuk van de hulp aan Vlaanderen door de vijanden van België moeten oplossen. In 1940-1944 hebben belangrijke delen van het Vlaamse verzet gefaald. Het zuivere Vlaams-nationalisme werd verward in



nationaal-socialistisch garen. Delen en personen van Vlaanderen hebben met het hitlerregime samengewerkt en zonen van Vlaanderen stonden geheel vrijwillig aan het Russische front.

Alvorens wij, Nederlanders, daar een hard oordeel over uitspreken, doen wij goed eerst eens de hand in eigen (Noord-) Nederlandse boezem te steken. Stonden er geen Nederlandse SS-ers in Duitse dienst? Zijn er geen Nederlandse jongens naar Oostelijk Europa getrokken? Opdat Nazi-Duitsland zou winnen op alle fronten.

De schuld van het vrije Nederland is duidelijk zwaarder dan van Vlaanderen. Nederlanders hebben hun eigen vrije gemeenschap verraden en dienden, als SS-ers, de belager van al hetgeen Nederlands was. Wij kennen zelfs delen die de aansluiting van Nederland, als westelijk Duitsland, bij Groot-Duitsland bepleit hebben.

Vlaanderen vocht zijn strijd om het nationale behoud. Vlaanderen wist hoe weinig het te hopen had van de Belgische Staat van 1940. Vlaanderen was jaren achtereen noodzakelijkerwijze gericht geworden op het nationale vraagstuk. Even logisch zag Vlaanderen mede hierdoor wat scheel. Vlaanderen kende, heel begrijpelijk, een zekere eenzijdigheid. Nederland, het vrije Nederland, dat oorlog noch verdrukking gekend had, kon zich de zekere weelde veroorloven breed internationaal te zien. Onze overzeese gebieden, onze handel, onze relaties, onze zelfstandigheid konden alleen maar leiden tot breed internationaal gevoel. Op zichzelf uitnemend. Doch Nederland en de Nederlanders kwamen ook tot het onderschatten van de waarde van volk, vaderland, vlag, volkslied, taal, geschiedenis.

Het zijn waarlijk niet de uitsluitende verdiensten van het Nederlandse volk, dat het kwam tot verzet tegen de fascisering van Nederland en tegen het doorvoeren van nationaal-socialistische beginselen en praktijken. Nederland stond voor andere verhoudingen, betere verhoudingen, dan het Vlaamse volk.

Wil deze redenering nu zeggen, dat ik van oordeel ben dat Nederlanders licht moeten tillen aan samenwerking van bepaalde Vlamingen met de nazi-overweldiger? Allerminst! Hier keur ik af. Hier keur ik principieel en onomwonden af. Doch daarom laat ik Vlaanderen nog niet los. Daarom werp ik niet met vuil naar Vlaanderen. Daarom zal ik niet oproepen beurse tomaten of appelen te werpen op de kaart van Vlaanderen. Integendeel. Ik wil het gesprek met de Vla-

[p. 47]

mingen blijven voeren. Allereerst en allermeest met die Vlamingen die het samenwerken met de nationaalsocialisten principieel en praktisch hebben verworpen. Deze Vlamingen zal ik door het veralgemenen van de toestand niet van mij afstoten. Duidelijk, vastberaden en algeheel zal ik de samenwerking met de fascisten en de nationaal-socialisten verwerpen. Juist omdat ik Vlaanderen, als deel van de Nederlanden, hartelijk liefheb zal ik wel kritiseren doch niet schelden. In mijn verwijt moeten de Vlamingen niet alleen teleurstelling en kritiek proeven. Zij moeten gevoelen, dat hier een (Noord-) Nederlander aan het woord is die betreurt en verwerpt en toch Vlaanderen eert en hooghoudt.

De kans dat Vlamingen naar mij luisteren zal zodoende groter zijn, dan wanneer ik geld uittrek om een buitenlandse vorm van verzet te steunen waarbij deze helpers niet Vlaanderen bedoelen doch hun eigen macht najagen en hun eigen tyrannie later aan de geholpenen zullen opleggen. Zoals in geheel Afrika, van onderscheidene kanten, geschied is en geschiedt.

In een eerlijk, open en rustig gesprek moeten de Zuid-Afrikaanssprekende Zuid-Afrikanen en de Engelssprekende Zuid-Afrikanen intens kunnen gevoelen: hier spreekt geen vijand, hier getuigt geen hater van ons volk en onze staat, neen hier spreekt een warme vriend. Iemand die het eerlijk met ons meent. Die de wijze van ons apart leven niet kan goedkeuren. Iemand die gelooft dat het Evangelie zich niet verdraagt met gescheiden ingangen voor blanken en gekleurden. Die wel naast de Bantoe in de trein en in de bus wil zitten. Die gemeenschappelijk gaan naar de kerk als de zuiverste konsekwentie van het Evangelie beschouwt. Dan moet die Zuid-Afrikaan, van welke taal en van welke kleur ook, gevoelen: hier spreekt niet iemand die steun wil verlenen aan die machten die een bepaalde diktatuur aan ons gehele volk willen en zullen opleggen. Die zowel blanken als kleurlingen van de regen van de apartheid in de drup van de diktatuur zullen brengen. Die niet zien (soms niet willen zien) hoe de mogendheden met een veto (in de internationale lichamen) eenvoudig gebruik maken van Zuid-afrikaanse gespletenheid en fouten en tekorten en zonden teneinde hun imperialistisch - kapitalistische of kommunistische - belangen te dienen.

Nederland moet zich niet willen bevinden onder de kritici die in eigen land allerlei wantoestanden laten bestaan ten aanzien van de gekleurde volkeren en delen van volkeren en een grote mond opzetten tegen Zuid-Afrika. Hoe lang ligt het achter ons dat Australië geen Indische Nederlanders toeliet vanwege hun gemengde bloed? Hoeveel komen de negers in de Verenigde Staten tekort? Hoe wreed handelt Rusland met zijn Europese kolonies? Hoe kollaboreert in de Sowjet-Unie - zakelijk heel begrijpelijk - meer dan één kerk?

Als de Christenheid, als de staten in alle eerlijkheid eerst de was van eigen gezin doen en dan broederlijk en zusterlijk zich wenden tot de Republiek Zuid-Afrika en onder het belijden van eigen mateloze schuld de Republiek voorhouden dat de zuiver Evangelische weg toch is het loslaten van de apartheid, bestaat de kans dat de kerken van Zuid-Afrika zullen luisteren, dat de boodschap van de kerken door de Zuid-Afrikaanse leden van de kerken zal worden verstaan en dat de staat beïnvloed en bewerkt zal worden door de kracht van het gesproken getuigenis.

Zuid-Afrika moet in de kritische woorden kunnen beluisteren: hier zijn vrienden aan het woord. Hier zijn geen scheldkanonnades - er bestaan ook diplomatieke en politieke kanonnades - tot ontbranding gebracht. Hier spreekt een volk, dat de Surinamers met grote gastvrijheid en openheid en hartelijkheid en bereidwilligheid opvangt, voor de mensen wat opschuift en zo een stralend voorbeeld geeft aan Zuid-Afrika hoe het kan. Derhalve ook hoe het moet.

Een en ander houdt ook in dat men de vraagstukken die Zuid-Afrika beroeren bestudeert. Dan zal men vanzelf wel komen tot de vaststelling van de feitelijkheid dat over Zuid-Afrika en de aldaar heersende toestanden ook wel sterk overdreven en gelogen wordt. Mijnentwege legt iemand vast: over en weer!

Willen wij de waarheid over Zuid-Afrika aan de weet komen dan is objektieve voorlichting - zo objektief als door subjektieve mensen te geven is - nodig. Gedragen door kennis van het verleden, gedragen door kennis van het heden zal een oordeel kracht inhouden. Mits de liefde tot Zuid-Afrika ook in het scherpste oordeel over bepaalde toestanden door de Zuid-Afrikanen zonder meer kan worden onderkend en als sympathie jegens Zuid-Afrika kan worden ervaren.

J.H. SCHEPS