Neerlandia. Jaargang 80

[p. 16]

Venster op de wereld

[p. 17]

Suriname, balans van een kwarteeuw opbouwwerk

Suriname heeft in november jongstleden als 144e lid van de U.N.O. het forum der verenigde naties betreden en daarmee is er een einde gekomen aan meer dan drie eeuwen nederlands bewind over dit stukje Latijns-Amerika.

Met deze onafhankelijkheid in het vooruitzicht was er een hernieuwde belangstelling te bespeuren voor dit anders zo weinig bedachte Koninkrijksdeel. De toekomst stelde vele vragen, maar het verleden vergde ook verantwoording. Een serie publikaties zag het licht, waaronder wij er hier in 't bijzonder een uitpikken, nl. ‘Suriname, balans van een kwarteeuw opbouwwerk’ van de hand van F.J. Van Wel.

Suriname is een evenwaardigde partner in het Koninkrijk der Nederlanden. Nog maar sinds kort, maar deze aanduiding heeft toch twintig jaar gegolden. In die periode hebben Suriname èn Nederland, daarbij geholpen door de Europese Gemeenschappen, de schouders gezet onder de niet geringe taak gemeenschapsvoorzieningen te treffen, die de bewoners van Suriname welvaart en welzijn zou brengen. Men spreekt normalerwijs in zo'n geval van ontwikkelingssamenwerking, maar dit is nu een emotioneel geladen woord, dat bij het ontvangende land gevoelens van onbehagen te weeg brengt, zodat wij het hier, samen met de auteur, zullen vermijden te gebruiken.

Suriname maakt echter ook deel uit van het Zuid-Amerikaanse vasteland en ofschoon het veel verschilt van de overige Latijns-Amerikaanse landen, heeft het iets met hem gemeen. De bevolking bestaat er uit een zeer kleine elite met daaronder een zeer grote ongenuanceerde massa. De bevolkingsaangroei is er enorm - verdubbeling in 20 jaar - en overtreft tweemaal de aangroei van de voedselproduktie. Met het Caraibisch gebied heeft Suriname gemeen dat het ten behoeve van een plantagemonocultuur werd gekoloniseerd. Het aldus gestruktureerde platteland is dan ook nu belemmerd voor de uitbouw van een degelijke welzijnsvoorziening. Anderzijds is het land ook afhankelijk van de geindustrialiseerde landen door grootscheepse investeringen van buitenlandse herkomst. De Surinaamse samenleving is opgebouwd uit Indianen, de oudste en ook kleinste autochtone groep, de bosnegers, nakomelingen van gevluchte slaven, de Creolen, een gekleurde mengbevolking, de Hindoestand en de Javanen. Verder zijn er nog kleine maar krachtige groepen Chinezen, Libanezen en Europeanen. De kolonisatie van dit gebied gebeurde van de kust af in stroken, langs de grote rivieren naar het binnenland toe. Deze vorm van kolonisatie heeft beslist de vroege ontsluiting van dit binnenland afgeremd.

Een echte strukturele aanpak dateert slechts van het begin dezer eeuw, maar Suriname heeft nooit een hooggekwalificeerd bestuurscorps gehad zoals in Nederlands Oost-Indië. De eerste voorstellen dienaangaande worden verstrekt door de Commissie Bos in 1911. Zij omhelzen éénmaking van het taalgebruik, surinamisering van het onderwijs en substantiële verbetering van de welzijnsvoorzieningen. Vanaf 1920 doet zich een ingrijpende wijziging voor in de bevolkingsstruktuur. De homogene Creoolse samenleving wordt omgevormd tot een gesegmenteerde, met toevoeging van het Hindoestaanse en Javaanse element. Op economisch gebied valt natuurlijk de ontdekking van bauxiet te vermelden, vondst die zo diepgaand de Surinaamse economie zal domineren.

In 1937 verruimt de nieuwe Staatsregeling de vertegenwoordiging van de bevolking in de Surinaamse Staten. Vergeten wij niet dat er bijvoorbeeld in 1911 slechts 800 kiesgerechtigden waren voor een bevolking van ongeveer 100.000 zielen. In 1948 verkregen de Surinamers, in afwachting van een definitieve regeling de autonomie. Ondertussen was in 1947 het Welvaartsfonds voor Suriname bij wet opgericht. Hierdoor ontving het gebied gedurende 5 jaar acht miljoen gulden ‘ten behoeve van de economische welvaartsbronnen en de verbetering van de sociale omstandigheden’.

In 1955 werd door de Stichting Planbureau Suriname een Tienjarenplan aan de Staten voorgelegd en ook aanvaard. De totale kosten ervan werden geraamd op 127 miljoen Surinaamse Gulden. Daarbij mag dan ook het Brokopondo-projekt niet uit het oog verloren worden, dat helemaal buiten dit Tienjarenplan valt. Op cultureel terrein valt de oprichting te vermelden van de STICUSA in 1948.

Er wordt echter in de jaren na 1959 een steeds duidelijker mislukking van het opbouwwerk geconstateerd, mede omdat Suriname het eigen aandeel niet kon realiseren, waarbij dan nog komt dat de enorme toename van het aantal ambtenaren ongeveer 70% der overheidsuitgaven opslorpt. De

[p. 18]

rest wordt praktisch integraal in hogergenoemd Brokopondoprojekt geïnvesteerd. Belangrijk is wel de associatie met de E.E.G. die Suriname in 1962 bekomt, waardoor ook middelen uit het E.E.G.-fonds vrijkomen. Deze zouden dan - terecht of niet - worden beschouwd als behorend tot de eigen bijdrage van Suriname tot het Tienjarenplan. In deze optiek werd het in 1964 duidelijk dat wanneer de buitenlandse hulpverlening zou ophouden, een enorme depressie niet te vermijden is.

Het uiterlijk welvaartsbeeld van Suriname werd dus in grote mate bepaald door injekties van buitenaf. In 1965, na afsluiting van het eerste tienjarenplan werd het alras duidelijk dat bij terugbetaling van de leningen, de reeds lang negatieve betalingsbalans helemaal ineen zou storten. De situatie in de industrie is er niet op verbeterd en de aanwas van de bevolking is niet in evenwicht met het scheppen van nieuwe arbeidsplaatsen, waardoor de geregistreerde werkloosheid in 1971 stijgt tot 15%. Nieuwe Nederlandse hulp was dus vereist en in de laatste jaren voor de onafhankelijkheid worden de middelen voor de opbouw van Suriname verruimd.

Het uiterlijke beeld van Suriname is in de laatste 25 jaar sterk veranderd. Grote werken zijn tot stand gekomen. Het onderscheid tussen de stad en de districten blijft groot. Het onderwijs is van reusachtig belang, zoals iedereen onderkent, maar moet losgemaakt worden van de Nederlandse standaarden.

Met de schrijver kunnen wij dan ook besluiten: ‘De onafhankelijkheid van Suriname wordt het geboorte-uur van een land waarvan we al wisten dat het er was. Hoe dat land uitgroeit bepaalt het - net als een mensenkind - niet helemaal zelf. Maar het kan aan zichzelf bouwen. De invloeden van buiten en de wil zichzelf te zijn zullen van Suriname een lid van een landengroep in Zuid-Amerika maken, dat trekken vertoont van zijn ‘behoren tot’, maar met eigen wezenstrekken. Het is voor Nederland goed te beseffen dat het neerlandocentrische element zal verzwakken, dat van het Nederlandse taalgebruik alleen maar wat leenwoorden zullen overblijven in een Surinaamse taalgebruik, dat zich nog moet ontwikkelen (kursivering van ons, n.v.d.s.). De regering van het jonge land Suriname moge met courage en voorzichtigheid die onbekende toekomst ingaan. Als de voor-gaande periode van Nederlands bestuur èn die uit de periode van het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden daarbij de basis heeft mogen leggen voor de zekere vereiste stuurmanskunst, dan heeft Nederland een goed werk verricht. Ik wens tenslotte Suriname in de ‘vaart der volkeren’ van harte ‘behouden vaart en goede wacht’.

DRS. Y.J.D. PEETERS

Postcriptum.

15 november is voorbij, een vlag is gestreken en een andere gehesen. Suriname is nu meester over zijn eigen toekomst. Laten wij de hoop die Drs. F.J. Van Wel in zijn boek uitdrukte bijtreden maar de vrijheid nemen wat minder pessimistisch te zijn wat betreft de Nederlandse eigenheid, taal en cultuur van dit stukje Latijns-Amerika. Het Koninkrijk der Nederlanden is een Rijksdeel kwijt, de Nederlandse gemeenschap, over de hele wereld verspreid, heeft er een nieuw lid bijgekregen. Suriname heeft zijn wezenlijke bijdrage geleverd tot deze Nederlandse Cultuur, al was het maar in haar schrijvers die zij heeft voortgebracht. Moge onafhankelijkheid niet betekenen vergetelheid.

F.J. VAN WEL:

SURINAME, BALANS VAN EEN KWARTEEUW OPBOUWWERK

Den Haag, 1975 (116 pp.). Een uitgave van het Kabinet voor Surinaamse en Nederlands-Antilliaanse Zaken, Herengracht 19A, Den Haag. Reeks Schakels nr. 582. Gratis te verkrijgen op hogergenoemd adres.