Neerlandia. Jaargang 75

[p. 172]

Wetenschapsbeleid ten aanzien van de neerlandistiek

Deze bijdrage wil de noodzaak aantonen van een tot dusver ontbrekende beleidsvoering ten aanzien van de neerlandistiek. Hierbij wordt tevens een eerste poging ondernomen om de grote lijnen, de doelstelling en de vormen van dit beleid enigszins uit te stippelen. Argumenten vinden die de noodzaak van een beleidsvoering staven is in deze tijd niet zo moeilijk. De aard zelf van de aangevoerde argumenten weerspiegelt echter steeds al een optie. Wij zijn ons hiervan bewust en vertrekken daarom met opzet b.v. niet van een organigram van de beoefening van de neerlandistiek in Nederland en België, evenmin van een bestandsopname die voor het geheel en per deelgebied de bereikte resultaten zou registreren, maar van een algemene beschrijving van de huidige neerlandistische bedrijvigheid getoetst aan enkele o.i. belangrijke criteria.

De confrontatie met deze criteria brengt ons tot een vrij negatief beeld van de neerlandistiek. Dit groeide evenwel niet vanuit een gevoel van pessimisme, het stemt zelfs niet tot pessimisme. Het doet ons alleen maar met des te meer aandrang uitzien naar de invoering van een beleid als één der middelen waardoor de kwaliteit van de neerlandistiek gevoelig kan verhoogd worden.

1. Produktiviteit, wetenschappelijkheid en functionaliteit als criteria van de huidige Neerlandistiek.

Om de werkelijke betekenis van de neerlandistiek te meten, moet men niet in eerste instantie afgaan op louter uitwendige criteria als b.v. het aantal instellingen, vorsers, publikaties, enz. Wanneer men de pas nieuwe Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap erop nakijkt, staat men versteld over het groot aantal boeken en tijdschriftenbijdragen dat in één enkel jaar op het gebied van de neerlandistiek verschenen is. Het zou evenwel misleidend zijn uitsluitend de kwantiteit als criterium te hanteren. Wij moeten noodzakelijk ook andere, meer fundamentele maatstaven aanwenden.

Produktiviteit

De laatste tijd zijn belangrijke stemmen opgegaan om de noodsituatie te signaleren waarin de Neerdistiek zich bevindt wat betreft het eigenlijke materiaal waarop en de middelen waarmee men moet werken. In een in 1968 uitgesproken rede voor de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde heeft prof. dr. R.F. Lissens een soort requisitorium gehouden waaruit bleek dat zelfs de voornaamste basisinstrumenten ons ontbreken. In januari 1970 richtte de voorzitter van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, prof. dr. H.A. Gomperts, een brief aan de Nederlandse Minister voor Onderwijs en Wetenschappen waarin te lezen staat dat ‘inzake de wetenschappelijke bewerking van Nederlandse letterkundige teksten er evenzeer sprake is van een bijzonder grote achterstand. Niet alleen in vergelijking met wat op dit gebied in het buitenland gebeurt, maar ook vergeleken met overeenkomstige werkzaamheden op het gebied van de Nederlandse geschiedenis (...) slaan de beoefenaren der Nederlandse letterkunde een pover figuur.’

Niet alleen ontbreekt het ons aan vele noodzakelijke basiswerkinstrumenten en aan betrouwbaar werkmateriaal, maar tevens zijn al te weinig neerlandici werkelijk produktief in de wijze waarop met instrumenten en materiaal kan gewerkt worden. De geschiedenis van onze wetenschap toont aan dat men steeds grote aandacht heeft gehad voor de methodiek en de theorievorming in andere filologieën en aanverwante wetenschappen. We hebben de vernieuwingen dikwijls snel en adequaat geïntegreerd in het eigen onderzoek en onderricht. Maar originele ontginners van nieuwe methoden en ontwerpers van nieuwe theorieën zijn in de neerlandistiek al te zeldzaam.

Wetenschappelijkheid

Zonder de eis te stellen dat elk onderzoek van de Nederlandse taal en vooral van de letterkunde wetenschappelijk zou zijn, mag men toch vragen dat wat zich als wetenschappelijk aandient aan bepaalde grondvoorwaarden zou voldoen.

De neerlandistiek zou er reeds zeer mee gebaat zijn indien haar beoefenaren duidelijker hun inzicht zouden formuleren in het onderscheid tussen wetenschappelijk en niet-wetenschappelijk benaderen van het object, indien men zich scherper bewust zou worden van de echte mogelijkheden, maar ook van de reële beperktheden van het wetenschappelijk onderzoek, indien men het reductionistisch karakter erkende dat tegelijk de kracht en de zwakheid van elke wetenschap is. Daar waar b.v. de algemene linguistiek en de algemene literatuurstudie sterke wijzigingen ondergaan in hun wetenschapstheoretische, zelfs in hun kentheoretische grondslagen, blijft de neerlandistiek wat dit betreft betrekkelijk onberoerd. Men stelt zich te zelden de vraag: wat doe ik wanneer ik aan neerlandistiek doe?

Er bestaan natuurlijk zeer uiteenlopende opvattingen over wat wetenschap - en dus ook over wat wetenschappelijke neerlandistiek - eigenlijk is. Men kan

[p. 173]

bovendien van mening verschillen over de graad waarin de kenmerken van wat men als wetenschap aanvaardt, expliciet aanwezig en waarneembaar moeten zijn in een bepaalde studie. Men kan toegeven dat b.v. de graad van objectiviteit eerder klein en de subjectiviteit spijts alles toch erg groot mag zijn, dat de incompatibiliteit tussen dichtkunst en wetenschap in een bepaalde fase van het onderzoek onoverwinbaar is, dat de wetenschappelijke eis tot generaliseren indruist tegen de uniciteit die de kern van het kunstwerk kenmerkt, enz. Maar zelfs dan zal men moeten vaststellen dat de altijd haalbare en door zo goed als elke onderzoeker aanvaarde kenmerken van de wetenschappelijkheid in de neerlandistiek niet zo dikwijls gehaald worden.

- De omschrijving van het object - materieel en formeel - die een zo precieuze waarde heeft voor het verder verloop van het onderzoek, ontbreekt in vele belangrijke werken. Slechts één voorbeeld onder de vele mogelijke: het volstaat een steekproef te doen met een twintigtal van onze meest gereputeerde literatuurgeschiedenissen. Op een paar uitzonderingen na - het Handboek tot de Geschiedenis der Nederlandse Letterkunde door Gerard Knuvelder is er één van - verzuimt men in de inleiding een nauwkeurige beschrijving te geven van het behandelde object. Het is in dit geval niet voldoende een zelfs met redenen omklede begin- en einddatum te vermelden. Men moet - in een materie waarover zoveel verschillende opvattingen bestaan - vooraf aangeven wat men in dat bepaald werk, bij dat concreet onderzoek verstaat onder literatuur en onder geschiedenis, welke de criteria van de stofkeuze zijn, enz. Wie een bewust wetenschappelijke houding aanneemt bij het gebruik van een literatuurgeschiedenis, is er meestal toe veroordeeld deze noodzakelijke gegevens uit het geheel van het werk zelf af te leiden. Ook voor andere sectoren van de neerlandistiek is het niet moeilijk voorbeelden aan te halen van gebrek aan precieze objectomschrijving.

- Ontmoedigend is ook de vaststelling van een groot gebrek aan eenzinnigheid van de gebruikte terminologie in bijna elk van de traditionele onderzoeksdomeinen van de neerlandistiek. Toch is juist deze eenzinnigheid der termen één der grondvoorwaarden van de wetenschappelijkheid. De communicatieve waarde van de gemaakte beschouwingen, de veilige overdracht van de onderzoeksresultaten is hiervan rechtstreeks afhankelijk.

- Wij allen zouden verwonderd staan indien men systematisch zou nagaan wat het betekent wanneer een vorser zegt methodisch te werken. Blijkbaar is dit voor de enen een denkwijze, voor de anderen een

Gent: De Koninklijke Vlaamse Akademie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België.

werkwijze, voor sommigen zelfs maar een werkstramien of een soort raster dat men eenvoudig op de teksten drukt.

- Oppervlakkig gezien krijgt men de indruk dat aan de controleerbaarheid - een toch ook algemeen gestelde eis - in grote mate voldaan wordt. De meeste neerlandistische publikaties zijn inderdaad voorzien van een ruime bibliografie, ze staan vol technisch juist ingewerkte citaten en worden onderschraagd door reeksen nuttige voetnoten.

Hiermee is zeer zeker de wetenschappelijke inbedding en de betrouwbaarheid gediend. Maar de controleerbaarheid is veeleer een eigenschap van de uiteenzetting zelf: niet alleen de bronnen, maar vooral het behandelingsproces zelf moeten geverifiëerd kunnen worden.

[p. 174]

... nauwkeurige beschrijving van het behandelde object

- Wanneer men niet één enkele publikatie bekijkt, maar het geheel overschouwt van wat als neerlandistiek gepresenteerd wordt, dan merkt men het gebrek aan planmatigheid, aan systematiek in het onderzoek. De onderzoeksobjecten blijken eerder door allerlei aan de wetenschap externe dan door interne motieven te worden bepaald. Indien men de lijst wil overlopen van de hogeschoolgeschriften, zal men hiervan snel overtuigd zijn. Ook het systematische gedeelte van de Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap (1970) laat er geen twijfel over bestaan dat er enerzijds erge lacunes blijven terwijl men anderzijds nutteloos dubbelwerk doet.

- Zelfs indien voldaan zou worden aan de hier opgesomde criteria, dan nog moet men bij heel wat beoefenaren van de neerlandistiek een tekort aan perspectief vaststellen, een gebrek aan voldoende vergezicht. Het gebeurt nog al te dikwijls dat de belangstelling van de codicoloog niet verder reikt dan de codex, dat de naamkundige zijn specialiteit beoefent om haarzelf, dat de dialectoloog zijn werk betrekkelijk los laat staan van de ruimere studie van het Nederlands. Sommige literair-historische vorsers menen hun doel bereikt te hebben wanneer ze een nog ongekend gegeven hebben aangebracht en ingeordend. Specialisatie is vanzelfsprekend een noodzaak, maar specialisatie die de voortdurend grotere dreiging van isolatie der deelgebieden niet tracht te overwinnen, bereikt haar doel niet. Zulk gebrek aan perspectief brengt mee dat als resultaat wordt aangeboden wat slechts materiaal is, dat al te enge beoordelingen worden uitgesproken, zelfs dat aspecten niet bestudeerd worden die wellicht het meest relevant zijn.

Functionaliteit

De neerlandicus is er doorgaans te weinig om bekommerd de zin en de draagwijdte van zijn bedrijvigheid te verduidelijken en te verantwoorden ten overstaan van de huidige gemeenschap. De functie van de neerlandistiek in het geheel der wetenschappen en in de totale cultuur wordt al te zelden expliciet beschreven.

Niet alleen de expliciete beschrijving, maar de vervulling zelf van één of andere functie is op dit ogenblik betrekkelijk klein. Men kan b.v. moeilijk beweren dat de neerlandistiek ook maar enigszins de rol zou spelen die door de algemene taalkunde wordt vervuld.

Over de functionaliteit bestaan uiteraard evenveel verschillende opvattingen als over de wetenschappelijkheid. Maar niet in het verschil in mening ligt de moeilijkheid, wel in de te lage graad van verwezenlijking van welke functie ook.

De oorzaak hiervan ligt grotendeels in een verkeerde grondhouding: te veel neerlandici beoefenen hun wetenschap om zichzelf. Zoals sommige dialectologen zich opsluiten in de dialectologie, sommige onomastici in de onomastiek, enz., zo sluiten veel neerlandici zich vaak op in de neerlandistiek.

Door vorsers uit de succesrijke positiefwetenschappelijke sectoren wordt de neerlandicus - en met hem ook de beoefenaren van sommige andere geesteswetenschappen - dikwijls aangezien als een niet-functionele studax die hoofdzakelijk optreedt als conservator van een voorbije cultuur, of - in het beste geval - als de verzorger van ook in onze tijd niet te versmaden, weliswaar slechts algemeen menselijke en wetenschappelijk toch weinig rendabele waarden! Zonder deze mening ook maar enigszins te delen, moet men toch toegeven dat het een teken aan de wand is. Het omgekeerde, namelijk dat de neerlandicus geen waardering zou kunnen opbrengen voor wat b.v. de biochemie als wetenschap presteert, doet zich in ieder geval veel minder voor.

Niet de neerlandistiek als dusdanig is een niet-functionele aangelegenheid, maar de huidige beoefening ervan rendeert te weinig voor de andere wetenschappen en voor de gemeenschap in verhouding tot de onbetwijfelbaar grote energie die eraan verbruikt wordt. Om het hoofd te kunnen bieden aan de kritiek van buitenuit en ook aan de contestatie door (vooral) jongere vakgenoten en studenten, moet de neer-

[p. 175]

landicus dringend de vraag stellen naar de relevantie van zijn wetenschappelijke activiteit, naar de implicates van het eenvoudige maar betekenisvolle feit dat hij in deze tijd en in de gemeenschap van nu al zijn krachten besteedt aan de studie van de Nederlandse taal en letteren.

2. De invoering van een beleid in de neerlandistiek.

De voordelen van een beleid

Produktiviteit, wetenschappelijkheid en functionaliteit zijn slechts enkele van de criteria waaraan men een wetenschap kan toetsen. Ze volstaan evenwel om aan te tonen dat in casu de neerlandistiek op dit ogenblik in zo'n situatie verkeert, dat een andere aanpak zich opdringt.

Het invoeren van een beleid is natuurlijk op zichzelf geen garantie dat de kwaliteit van de neerlandistische bedrijvigheid zal worden opgedreven, maar het is in ieder geval een belangrijk hulpmiddel. Er valt niet aan te twijfelen dat het rechtstreeks nuttig kan zijn voor het verhogen van de produktiviteit. Sommige van de kenmerken der wetenschappelijkheid zullen eveneens een directe winst boeken: de planmatigheid is een organisch element van een actief beleid dat aan elke individuele vorser zijn plaats toont in het geheel, aan elke instelling haar sector(en) doet kennen, enz. Beleid kan ook meebrengen dat het perspectief van elke onderzoeker verruimd of althans gepreciseerd wordt. Zelfs de functionaliteit kan - indien men dat wenst - veel explicieter worden, zonder veel woorden maar eenvoudig door het uitzicht waaronder men naar buiten toe verschijnt.

Vooraleer meer voordelen van het beleid op te sommen, is het echter goed hier eerst de aard van dit beleid nauwkeuriger te omschrijven.

De aard van het beleid

In zijn ideale vorm bestaat elk beleid uit drie niveau's: 1. men weet wat, waarom en hoe iets moet gerealiseerd worden; 2. men stelt vast in welke graad, met welk doel en op welke wijze het reeds gerealiseerd is of wordt; 3. men schrijft voor wat er nog te doen blijft en de manier waarop dit kan gebeuren.

Deze ideale vorm van beleid is evenwel nooit haalbaar in de concrete werkelijkheid van gelijk welke wetenschappelijke bedrijvigheid, op geen enkel van de drie niveaus. Niemand kan beweren dat hij op een voldoende definitieve en algemeen aanvaardbare

... opvallend veel boek- en tijdschriftenbijdragen over de Neerlandistiek in één jaar

manier weet te beschrijven waarheen de neerlandistiek moet geleid worden en op welke afdoende wijze dit doel zou kunnen bereikt worden. Ook op het tweede niveau zal elke poging niet meer bereiken dan een erg materieel overzicht - dat niet waardeloos is - maar ook nooit waardevol genoeg om een actie op het derde niveau toe te laten. Geen enkele vorser, instantie of instelling mag zich - zelfs bij vooropstelling van een sterk geleide neerlandistiek - op dit zuiver prescriptieve standpunt plaatsen.

Dat men van deze maximale opvatting inzake beleid moet afzien, betekent nog niet dat men elke leiding, geleiding of begeleiding kan afwijzen. In de neerlandistiek - zoals in nog verscheidene andere wetenschappen - heeft sedert lang het principe gegolden dat de individuele vrijheid in het onderzoek zo onaangetast mogelijk moest blijven. Zo was de academische vrijheid van de hoogleraar - en is ze bij sommigen nog steeds - een onaanvechtbaar privilegie. Deze vrijheid heeft haar onbetwistbare voordelen, maar ze mag evenmin als een eventueel beleid absoluut zijn. Vrijheid en beleid zijn polen waartussen de beoefening van de neerlandistiek moet gespannen worden. En uit de spanning tussen beide kan een evenwichtige, realistische wetenschapspolitiek ontstaan. Beleid veronderstelt ook niet noodzakelijk een totaal-filosofie van de Nederlandse taal- en literatuurwetenschap, anderzijds kan er ook nïet gebouwd worden op louter pragmatisme. Uit de aard van de zaak zelf volgt dat er geen totaalopvatting kan bestaan waarin men aan allen en alles zijn juiste plaats zou kunnen aanwijzen. En toch is er steeds ontwerp en consensus nodig om vooruitgang te maken.

[p. 176]

Beleid veronderstelt gezag, maar mag ook geen dirigisme worden. Gezag bezit degene die iets te zeggen heeft, en in die mate zal het normaal ook aanvaard worden. Dirigisme is steeds een formalisering van het gezag op het ogenblik dat men begint minder te zeggen te hebben.

Beleid kan daarom moeilijk een kwestie zijn van enerzijds de enkelen die het uitoefenen en van anderzijds de velen die het ondergaan. Een beleid mag geen twee groepen van neerlandici tot stand brengen; het is niet zozeer een positie van sommigen als wel een mentaliteit van allen. Iedere neerlandicus kan zich - afhankelijk van de graad van zijn verworven bekwaamheid, van de aard en de stand van zijn onderzoek, enz. - in een sterkere of zwakkere beleidspositie bevinden, maar allen kunnen steeds beleidsgericht zijn.

Ten slotte zou men kunnen zeggen dat zowel de uitoefening als de aanvaarding van beleid een evenwichtiger houding veronderstelt waarvan men niet alle elementen rationeel, schematisch kan noch moet ontleden.

De strategie van het beleid

Het is wel duidelijk dat men een dergelijk beleid in de neerlandistiek niet kan invoeren door een paar maatregelen die van bovenaf genomen worden. Het is vooral een kwestie van mentaliteitsverandering, en men moet er zich van bewust zijn wat dat in werkelijkheid betekent! Men kan het een illusie noemen hierop te hopen. Men kan het er spijts alle voorspellingen op wagen. Er zijn ten andere wel voorbeelden aan te halen van geslaagde beleidsoperaties in met de neerlandistiek vergelijkbare wetenschappen, b.v. de oprichting van de Sociaal-Wetenschappelijke Raad onder de auspiciën van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Er is ook het recente verzoek van de Nederlandse Historici tot oprichting van een analoge raad met het doel het historisch onderzoek te plannen en te coördineren.

De nodige mentaliteitsverandering zal ook niet verwezenlijkt worden door een morele oproep die af en toe herhaald wordt. Er zal een geduldige strategie nodig zijn om een reëel beleid progressief te verwerkelijken. Het zou slechts een oppervlakkige aanpak betekenen indien men nu onmiddellijk een instantie zou in het leven roepen die de concrete beleidsvoering ter hand neemt. Om een veilige start te verzekeren kan men misschien een orgaan creëren, wellicht enige neerlandici samenbrengen, die alvast het probleem van het beleid in al zijn aspecten zouden stellen:

- in de eerste fase is dit liefst een reflexie-orgaan dat zich zou bezinnen op de twee componenten van het probleem: enerzijds beleid, anderzijds neerlandistiek. Die reflexie moet eigenlijk permanent zijn omdat de inhoud van de componenten met de jaren voortdurend verschuift.

- in de tweede fase - die dus niet chronologisch maar wel logisch slechts op de eerste kan volgen - gaat het om een organisatie-orgaan. Na enig beraad kan men beginnen met het inventariseren van de neerlandistische activiteiten met de bedoeling een soort organigram op te stellen dat ten minste toelaat de lacunes en de overlappingen vast te stellen. Daaruit kan een voorzichtige planning van de hele bedrijvigheid ontstaan. Deze kan meer inhouden dan alleen maar een verdeling van het te bestuderen object. Zonder zich op het gebied van de methode te begeven kan men misschien ook door moderne arbeidsanalyse, door ontleding der beheersvormen, enz. precieuze aanduidingen bezorgen aan personen en instellingen.

- in een derde fase kan er wellicht van een realisatie-orgaan gesproken worden. Hiermee is dan niet bedoeld dat dit orgaan zelf enige onderzoeks-activiteit tot zich zou trekken. In het kader van een aanvaarde beleidsvoering echter zijn er steeds centrale functies te vervullen. Wellicht kan in dit verband gedacht worden aan zo concrete dingen als het centraal adviseren van de overheid die de officiële subsidies verdeelt.

Vanzelfsprekend moet de hele strategie gedacht worden in functie van de aard van het beleid dat men uiteindelijk wenst te installeren.

De vorm van het beleid

Na de korte beschrijving van de strategie, dit is eigenlijk enigszins de inhoud van het beleid, kan toch ook reeds iets geformuleerd worden van de vorm die het zou kunnen aannemen.

Er zijn hoofdzakelijk twee aspecten: de vorm binnen de neerlandistiek, en de inkadering in het veel ruimere algemeen wetenschapsbeleid.

Binnen de neerlandistiek zou men er op de eerste plaats kunnen aan denken de vele bestaande organen (b.v. sectieraden, instituutsraden, departementsraden, enz.) een explicieter beleidsfunctie toe te kennen binnen het gebied van hun bevoegdheid. Hiermee wordt bedoeld dat het accent van hun activiteit van het dikwijls louter organisatorische of administratieve vlak zou kunnen verlegd worden naar het meer reflexieve.

Bovendien zou er een specifiek orgaan moeten opgericht worden dat de strategische opdracht zou kun-

[p. 177]

nen vervullen die hierboven werd beschreven. De Internationale Vereniging voor Neerlandistiek heeft in dit verband reeds een voorzichtig initiatief genomen door haar voorstel een Nederlands-Belgisch Centrum voor Nederlandse Literatuurwetenschap op te richten. Dit idee werd overgenomen en kritisch onderzocht door de Sectie Nederlands van de Academische Raad te Utrecht. Het bleek hoe moeilijk het in de praktijk zou zijn zelfs maar de juridische vorm te vinden voor een orgaan dat van twee verschillende nationale regeringen bevoegdheid en subsidies zou moeten kunnen ontvangen. Verder druiste ook de beperking tot de literatuurwetenschap in tegen de opzet van een algemeen neerlandistisch centrum. (Deze beperking was aangebracht wegens het reeds bestaan van een dergelijk centrum voor de Nederlandse taalkunde).

De ideale vorm van een beleidsstructuur zou wellicht een pyramide zijn van beleidsorganen die opklimmen vanaf het lokale of sectoriële vlak tot het nationale om aan de top het Nederlands-Belgisch niveau te bereiken. Het door de I.V.N. voorgestelde centrum zou kunnen gelast worden met de voorbereiding van zulke beleidsstructuur voor het geheel van de neerlandistiek. Dit centrum zou vanzelfsprekend slechts over een reflexie- en een adviesbevoegdheid beschikken. Om zich te documenteren kan het ook onmiddellijk de opdracht uitzetten tot het ontwerpen van een organigram van de neerlandistiek.

Deze beleidsstructuur van de neerlandistiek moet ook ingebouwd worden in het algemene wetenschapsbeleid. Zowel in België als in Nederland bestaan regeringsinstanties die dit beleid verzorgen. Het zwaartepunt van hun werking en het grootste deel van de subsidies gaan naar de onderzoekingen op het gebied van de positieve wetenschap. Zowel hun aandacht als hun financiële steun zou de neerlandistiek beter bereiken indien deze laatste over een sterkere structuur beschikte.

Ten slotte zou men niet mogen vergeten dat ook in het buitenland hier en daar op een belangrijke wijze bijgedragen wordt tot de neerlandistiek. Langs de I.V.N. om kan het niet zo moeilijk zijn deze extra murosactiviteiten te betrekken in het geheel, de details ervan op te nemen in het organigram en wellicht in een later stadium zelfs - opnieuw langs de I.V.N. - adviezen te verstrekken. Voor dit laatste kan men dan rekening houden met de specifieke mogelijkheden of gerichtheden, met de typische situatie van de neerlandistiek in een bepaald land. - Een voorbeeld van een werkwijze die bepaald werd door de typische situatie is deze van het Institute of Germanic Studies aan de universiteit Londen waarvan de medewerkers zich speciaal bezig houden met het onderzoek van de geëmigreerde Duitse literatoren.

Het geheel van deze bijdrage is een poging om zich te bezinnen op een mogelijke beleidsvoering in de neerlandistiek. Zowel op het beeld van de neerlandistiek waarvan hier werd uitgegaan als op de geformuleerde opvatting over beleid zal kritiek gebracht worden. Uit deze kritiek en uit voorstellen van anderen kan dan een definitiever ontwerp ontstaan. Het belangrijkste is dat allen zich zouden bewust worden van de noodzaak de neerlandistiek beter te structureren opdat de productiviteit, de wetenschappelijkheid en de functionaliteit zou vergroten. De eigenlijke drijfkracht van het neerlandistisch bedrijf moet het geloof zijn dat de huidige gemeenschap zeer sterk gediend kan worden door een effectieve beoefening van de studie der Nederlandse taal- en letterkunde. En effectief betekent in onze tijd ook altijd: geleid.

PROF. DR. CLEM NEUTJENS Antwerpen

Geboren op 9 augustus 1928. Germaanse Filologie en wijsbegeerte aan de Universiteit te Leuven. Doctoraat over Friedrich Gundolf in 1965. Hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen (Ufsia). Publiceerde:

-	De ontwikkeling van Rodenbachs levensinzicht. - Antwerpen: Standaard 1956. 78 p.
-	De techniek van de filologische arbeid. - Antwerpen: Nederlandsche Boekhandel 1967. 100 p.
-	Friedrich Gundolf. Een methodologisch onderzoek. - Hasselt: Heideland 1968. 242 p.
-	Friedrich Gundolf. Ein bio-bibliographischer Apparat. - Bonn: Bouvier 1969. 195 p.
-	Die Funktionsänderung der Dichterkreise in Deutschland. - In: Jahrbuch für internationale Germanistik 3 (1971).
-	Tekst en context als uitgangspunten van een moderne literatuurwetenschap. - In: Handelingen van de Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal-, Letterkunde en Geschiedenis 1971.

Lid van de Raad van Beheer van de Roemans-stichting,

Lid van de Werkgroep voor de studie van de achttiende eeuw,

Redacteur van de Bibliografie van de Nederlandse taal- en letterkunde,

Buitenlands waarnemer van de Sectie Nederlands van de Academische Raad in Nederland,

Voorzitter van de Commissie ter voorbereiding van de retrospectieve bibliografie van de Nederlandse taal- en letterkunde,

Bestuurslid van de Werkgroep voor Documentatie van de Nederlandse Taal- en Letterkunde,

Voorzitter van het Departement Taal- en Letterkunde in Ufsia.