Neerlandia. Jaargang 75

[p. 33]

Voorbij de grondwetsherziening

In het Belgisch Staatsblad van 31 december 1970 werd de tekst van de herziene artikelen van de Belgische grondwet gepubliceerd. Revolutionair is deze herziening niet te noemen: niettemin zijn er enkele bepalingen die beslist een einde maken aan het unitair karakter dat het koninkrijk sinds 1830 gehad heeft: het bestaan van drie kultuurgemeenschappen wordt uitdrukkelijk erkend, de mogelijkheid tot het scheppen van regionale bestuursentiteiten - kultureel parlement, ekonomische raden, gewesten - is geschapen. Bepaald ongunstig voor de nederlandssprekenden is het feit dat met Vlaanderen en Wallonië ook Brussel als gewest wordt erkend én dat het demografisch overwicht van Vlaanderen door genuanceerde parlementaire stemprocedures wordt afgegrendeld. Helemaal niet te aanvaarden is de bepaling waardoor het mogelijk wordt de Voerstreek, die in 1963 van de provincie Luik naar het Nederlands taalgebied werd overgeheveld, weer van de provincie Limburg af te haken en rechtstreeks onder de voogdij van het centraal gezag te plaatsen.

Het zal voor de lezer die in deze kroniek jarenlang het wel en wee van de grondwetsherziening heeft kunnen volgen duidelijk zijn dat de uiteindelijke goedkeuring van haar voorstellen voor de regering een onbetwistbaar sukses is. Na de mislukking in de zomermaanden van 1970 zag het er immers naar uit dat ook deze constituante niet zou slagen. We hebben het hier evenwel reeds herhaaldelijk geschreven: de Belgische minister-president Eyskens is een man die volhoudt, zelfs als er schijnbaar geen hoop meer overblijft...

Feestroes

Niet verwonderlijk dus dat we tijdens de feestelijke eindejaarsdagen van 1970 nogal wat glunderende gezichten van gelukkige voormannen uit de regeringspartijen op de beeldbuis zagen verschijnen. De voorzitter van de Vlaamse CVP, senator Van de Kerkhove, verklaarde dat met de geslaagde grondwetsherziening eindelijk zijn oude jeugddroom van zelfbestuur voor het Vlaamse volk in vervulling ging. En de eerste-minister zelf greep echt terug naar het jargon van de oude nationalistische jeugdbeweging toen hij op een bijeenkomst van kaderleden van zijn partij zijn fiere trouw aan de Nederlandse kultuurgemeenschap kwam belijden. Overigens werd de heer Eyskens door deze vergadering uitbundig toegejuicht, terwijl er alleen kille stilte was voor de eenzame senator G. van den Daele die bezwaren formuleerde tegen de bereikte oplossing.

De feestroes die we via de TV in de huiskamer binnenkregen werd op merkwaardige wijze in de hand gewerkt door een verrassend stilzwijgen van de Vlaamse pers. De burgers die in grote onverschilligheid de eindejaarsfeesten aan het voorbereiden waren konden in hun kranten ongewoon weinig informatie vinden over de lange nachtelijke debatten waarin in het parlement over de staatshervorming werd beslist. Slechts een paar maal haalde dit debat de voorpagina's: toen de socialistische minister Louis Major de kamerleden van de VU voor ‘zwartzakken’ uitschold, en toen de CVP-fraktieleider Renaat van Elslande in een welsprekend betoog de instemming van zijn partij kwam verdedigen met opgemerkte beschouwingen over een nieuwe ‘dynamische strategie van de volwassen geworden Vlaamse Beweging’. Over de stromen amendementen die door de federalistische partijen met kracht van argumenten verdedigd werden en die een zwijgende meerderheid stuk voor stuk verwierp drong bitter weinig tot de openbare opinie door. Over dat zwijgen van de meerderheid, die het nooit tot een werkelijk debat liet komen, hebben parlementaire journalisten zich herhaaldelijk verwonderd. Vraag is of een dergelijke taktiek de door velen betreurde politieke apatie niet nog meer in de hand werkt.

Protest

Kern van de zaak is natuurlijk of de prijs die de Vlaamse politici uit de nationale partijen voor de goedkeuring van deze herziening betaald hebben niet te hoog is. Zoals reeds in de vorige kroniek vermeld hebben de Waalse parlementairen van de

V.V.B.-manifestatie Dilbeek

PVV hun positieve medewerking aan de grondwetsherziening toegezegd in ruil voor de afschaffing van de taalwetgeving voor het onderwijs te Brussel: deze zgn. vrijheid van het gezinshoofd zou op 1 september 1971 van kracht worden. In Vlaamse kringen te Brussel beschouwt men deze toegeving algemeen als een ramp voor het Nederlands onderwijs in de hoofdstad. Men vreest dat heel wat Vlaamse scholen, die slechts met een marginaal aantal leerlingen overeind bleven, nu wel eens definitief wegens gebrek aan leerlingen hun deuren zullen moeten sluiten. Het protest van de Vlaamse pressiegroepen is vrijwel unaniem: het Davidsfonds, het Overleg-centrum der Vlaamse Verenigingen en het Vlaams Comité voor Brussel publiceerden uitvoerige nota's, die vreemd genoeg in de Vlaamse kranten weggemoffeld werden.

Daartegenover stellen de Vlaamse politici uit de regeringspartijen dat de bestaande taalwetgeving toch niet efficient is gebleken: van de 80 scholen die sinds 1963 te Brussel moesten opgericht zijn kwamen er slechts 32 tot stand, waarvan er amper 7 over een nieuw gebouw beschikken.

Verfransing over hoogtepunt?

Anderzijds betogen zij - zoals de heer Van Elslande in hoger vermelde rede - dat de verfransing te Brussel over het hoogtepunt heen is en dat de leerlingen van de bestaande Nederlandse scholen nu reeds behoren tot bewust nederlandstalig gebleven gezinnen. Echo's van deze opvattingen horen we ook weerklinken in de ‘Brusselse mijmeringen’ van De Maand (december 1970): de stellers van dit stuk betogen dat de FDF-zege bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen niet alleen het klimaat heeft geschapen waarin vrijheid tot stand komt voor het Vlaams gezinshoofd dat voor zijn kinderen franstalig onderwijs zoekt maar evenzeer voor het Vlaams gezinshoofd dat naar nederlandstalig onderwijs voor zijn kinderen uitkijkt. Er moet van de verlegenheid om de elektorale zondvloed van 11 oktober gebruik worden gemaakt om een pedagogische en kulturele infra-struktuur uit te bouwen die in de eigen noden van de Vlaamse Brusselaars voorziet.

Wantrouwen

Uit deze beschouwingen moge alvast blijken dat de goedkeuring van de grondwets-

[p. 34]

herziening de kloof tussen de Vlaamse pressiegroepen en de Vlaamse politici uit de traditionele partijen nog groter heeft gemaakt. Het feit dat een aantal voormannen uit de buiten parlementaire Vlaamse Beweging in 1965 en 1968 overgestapt zijn naar de partijpolitiek en niet bepaald een doorslaggevende rol hebben kunnen spelen tijdens de beslissende debatten roept tevens vragen op in verband met de verdere strategie van deze Beweging.

Het wantrouwen van de Vlamingen werd inmiddels nog veel groter toen in januari de Gazet van Antwerpen (r.-k.) een brief publiceerde die uit het nationaal sekretariaat van de PVV aan een franstalige Brusselaar was gestuurd, met de handtekening van partijvoorzitter Descamps: Les Flandriens mettront leurs enfants dans des écoles francophones et en feront de parfaits bilingues mais les enfants de ces bilingues parleront eux uniquement le Français. Démographiquement et économiquement le carcan éclatera de lui même.’ Sneu voor hogervermelde Vlaamse politici, deze cynische onthulling van de franstalige bedoeling van de eis tot ‘liberté du perè de famille’! Vreemd dat ook over deze publikatie in de Vlaamse kranten na een paar dagen met geen woord meer werd gerept.

Touwtrekkerij

Angstwekkend snel nadert ondertussen de fatale datum van 1 september. De Vlaamse ministers bereiden met koortsige haast een wetsontwerp voor dat niet minder dan 45 Vlaamse peutertuinen in de hoofdstad zou inplanten. Minister de Saeger stelt voor te Brussel van wal te steken met zgn. ‘pluralistisch onderwijs’ voor de Vlaamse kinderen. Maar de Vlaamse krantenlezers kunnen dezer dagen hun ogen niet geloven wanneer zij moeten vaststellen dat de zo dringende uitbouw van een Vlaamse onderwijsinfrastruktuur te Brussel nu nog maar eens wordt afgeremd door een mini-uitgave van de oude schoolstrijd. Een voordien vrij onbekende ‘Kerngroep Vlaams katoliek onderwijs te Brussel’ pakte uit met een stel voorstellen voor het Nederlands onderwijs na de vrijheid van het gezinshoofd, en lanceerde een paar dagen later een heftige aanval tegen minister Vermeylen, kop van jut van de Belgische katolieke pers sinds de dag waarop hij het departement van Nationale Opvoeding binnenstapte. Uit krantenberichten vernamen we verder dat het in de kabinetsraad tot heftige meningsverschillen was gekomen tussen CVP en BSP: het heet dat socialistische kringen van de hervorming te Brussel gebruik willen maken om een hervorming voor het hele land door te drukken. De heibel over de peutertuinen lijkt des te ingewikkelder daar deze peutertuinen onder de bevoegdheid vallen van de minister van het Gezin, wat tot weer meer touwtrekkerij aanleiding geeft. Terwijl Le Soir en de overige franstalige Brusselse pers hatelijk van leer trekken tegen de bijzondere oplossingen die voor het Nederlands onderwijs in de hoofdstad voorbereid worden!

De onthutsende vaststelling dat de dringende oplossing voor het onderwijsprobleem te Brussel ook nog afgeremd wordt door ideologische twisten, leidt tot de vraag of de verrassende koerswending van de Waalse liberalen ook niet in dit licht dient bekeken. Men heeft fluisterend gevraagd of zij de ‘vrijheid van het gezinshoofd’ niet losgekregen hebben in ruil voor steun aan de katolieke eisen bij de nakende herziening van het schoolpakt.

Ontreddering

Nog andere tekenen wijzen er op dat er in het katolieke kamp verzamelen geblazen wordt. In de rangen van CVP en PSC schaart men zich de jongste weken steeds opvallender rond de unitaire partijvoorzitter Houben. De beslissende onderhandelingen over de grondwet werden trouwens door hem gevoerd, terwijl de Vlaamse voorzitter van de Kerkhove in het buitenland verbleef.

Dat terwijl de zegezekere unitaire PVV van 1968 steeds maar verder afbrokkelt: deze liberale partij slaagt er niet eens in de ontevreden middenstandsaktie tegen de BTW-reglementering te bezielen, en twee kamerleden traden uit en stichtten liefst elk een eigen partij. De socialistische leider Collard trad af als partijvoorzitter - en werd opgevolgd door het tweemanschap Leburton-Van Eynde, mede omdat de meeste Waalse socialisten nog steeds weigeren een Vlaming als partijvoorzitter te aanvaarden - terwijl zijn droom voor frontvorming van kristelijke en socialistische travaillisten maar niet van de grond komt. En na de mislukking van haar taktiek in de grondwetsdebatten vertoont ook de Volksunie onmiskenbaar tekenen van ontreddering. Men vraagt zich verder af of ook de oproep ‘tot herstel van het zedelijk klimaat’ van de Belgische kerken hiermee verband houdt. Wie in het buitenland aan krantenkiosken prentkaarten heeft gekocht of er naar de TV-programma's heeft gekeken moet wel vinden dat het met dat zedelijk klimaat bij ons nogal meevalt. Overigens dachten wij dat minister van Justitie Vranckx terzake blijk geeft van overvloed aan ijver. Het ligt dan ook voor de hand te vermoeden dat deze volgens de kranten meer dan een jaar geleden neergeschreven tekst allicht mede de bedoeling heeft een klimaat te scheppen waarin straks alle hens aan dek zal geroepen worden voor koene schoolpaktstrijders. De ook niet bijzonder gelukkige reaktie van het Humanistisch Verbond wees op die hierdoor weer aangedikte verwijdering tussen kerkelijken en onkerkelijken, én op het verschil met Nederland (waar de kerken het in een ‘kritieker’ situatie niet nodig hebben geoordeeld terzake een verklaring af te leggen.)

Universiteit

De Vlaamse Beweging heeft het nochtans altijd moeten hebben van oriëntatie naar het noorden en van eensgezindheid van gelovigen en onkerkelijken. Dit is eens te meer gebleken bij het eindelijk tot stand komen van een universiteit te Antwerpen: de kandidatuur (eerste cyclus) blijft vooralsnog gespreid: het universitair onderwijs wordt er gegeven in de katolieke St.-Ignatiusfakulteit (voor de alfa-wetenschappen) en in het Rijksuniversitair Centrum Antwerpen (voor de beta-wetenschappen). De ‘bovenbouw’ is pluralistisch en wordt bestuurd door een pluralistische beheerraad. Een politieke kommissie waakt over de naleving van dit akkoord. Het ontwerp werd in de Kamer eenparig goedgekeurd. Dit is dan ook de vreugdevolle noot waarmee wij deze niet bepaald op-wekkende ‘Spiegel’ willen afsluiten: er is een nieuwe Nederlandse universiteit!

JORIS DE DEURWAERDER

1-3-1971