Neerlandia. Jaargang 74

[p. 4]

Dagbladkoncentratie in Vlaanderen!
Herman Welter

Is het koncentratieproces in Vlaamse pers geëindigd?

De laatste jaren volgen in de nationale en internationale bedrijfswereld fusies en samenwerkingen elkaar in een snel tempo op. Het is een ekonomisch tijdsverschijnsel. Ook de pers is hierbij niet ten achter gebleven. Elke uitgeverij is immers in eerste instantie een zakelijke aangelegenheid. Belangrijkste opgave blijft nog steeds het verwezenlijken van een zo gunstig mogelijk exploitatieresultaat.

Kenmerkend voor de Vlaamse pers is de ver gevorderde koncentratie. Van de veertien momenteel bestaande Vlaamse dagbladtitels worden er elf uitgegeven door vier groepen die samen nagenoeg 85 t.h. van de Nederlandstalige markt in België vertegenwoordigen. Was deze sterke dagbladkoncentratie in Vlaanderen uit ekonomisch en financieel standpunt een noodzakelijk kwaad, nog verdere versmeltingen zouden zonder meer leiden naar een monopolie van opinievorming. In een demokratisch bestel is dit zeker niet wenselijk.

Persalarm

1969 was voor de Vlaamse pers een bewogen jaar. Zoals iedereen reeds lang weet, gingen de N.V. De Vlijt te Antwerpen en de N.V. De Standaard te Brussel op 2 mei jl. over tot de oprichting van de N.V. Perexma (Persexploitatiemaatschappij) met maatschappelijke zetel te Antwerpen. Beide persgroepen hebben in de nieuwe vennootschap een gelijk aandeel. Perexma geeft sedert midden juni het weekblad ‘TV-Ekspres’ uit dat gedrukt wordt op de persen van De Vlijt. Tevens werd toen besloten het door De Vlijt uitgegeven ‘Zie Magazine’ in handen te geven van De Standaard.

Dit alles gebeurde zonder dat het personeel daarvan op de hoogte werd gebracht. Toen uiteindelijk toch een en ander over deze ‘transaktie’ in omloop kwam, luidde het personeel van De Vlijt de alarmklok. Niemand begreep

[p. 5]

waarom zonder duidelijk ekonomische noodzaak en zonder voorafgaande raadpleging noch inlichting van het personeel het weekblad ‘Zie’ uit handen werd gegeven. Zich terdege bewust dat vroeg of laat ook de door De Vlijt uitgegeven dagbladen ‘Gazet van Antwerpen’ en ‘Gazet van Mechelen’ zouden kunnen worden overgemaakt aan de machtige Standaard-groep, ging het personeel over tot de oprichting van een aktiekomitee. Men nam geen genoegen met de verklaring van de raad van beheer van de N.V. De Vlijt de zelfstandigheid van de krant en de onafhankelijkheid van het bedrijf integraal te zullen handhaven. Het aktiekomitee eiste o.m. de teruggave van ‘Zie’. Het akkoord tussen De Vlijt en De Standaard werd wel op sommige punten gewijzigd, de transaktie kon echter niet meer ongedaan gemaakt worden. ‘Zie’ mag dus van nu af beschouwd worden als een nieuwe publikatie van de Brusselse persgroep.

Socialistische kranten niet aan het feest

Met een totale oplage van circa 330.000 exemplaren is de katholieke De Standaard-groep de machtigste in Vlaanderen. Het dagblad ‘De Standaard’ is het zgn. ‘quality paper’ van dit concern. Daarnaast worden ook ‘Het Nieuwsblad’ (uitgebreide sportrubriek) en de vroeger opgeslorpte kranten ‘De Gentenaar’, ‘De Landwacht’ (Gent) en ‘Het Handelsblad’ (Antwerpen) uitgegeven.

Nummer twee is de eveneens te Brussel gevestigde Uitgeverij J. Hoste N.V. die de liberale bladen ‘Het Laatste Nieuws’ (Brussel) en ‘De Nieuwe Gazet’ (Antwerpen) op de markt brengt. De oplage van beide kranten samen ligt rond de 300.000 exemplaren.

De N.V. Drukkerij Het Volk te Gent geeft de kristen-demokratische bladen ‘Het Volk’, ‘De Nieuwe Gids’ en de ‘De Antwerpse Gids’ uit. De totale oplage schommelt tussen de 215.000 en 220.000 exemplaren. Deze kranten leunen sterk aan bij de Christelijke Volkspartij (C.V.P.).

De N.V. De Vlijt te Antwerpen, de vierde Vlaamse dagbladgroep, is uitgeefster van ‘Gazet van Antwerpen’ en ‘Gazet van Mechelen’. De oplage van beide katholieke maar onafhankelijke kranten ligt zeer dicht bij de 200.000. Op zaterdag en maandag wordt dit aantal zelfs overschreden.

De op 3 november 1891 door Jan Baptist Napolitaan Van Os gelanceerde ‘Gazet van Antwerpen’ is niet alleen het belangrijkste dagblad van Vlaanderens hoofdstad, maar wordt bovendien ook in de andere Vlaamse provincies vrij veel gelezen.

In de provincie Limburg geeft de N.V. Concentra te Hasselt de katholieke regionale krant ‘Het Belang van Limburg’ uit, die een oplage van ruim 61.000 exemplaren bereikt.

De socialistische pers gaat het echter niet voor de wind. En ‘Volksgazet’ én ‘Vooruit’ hebben een oplage bereikt op basis waarvan zij niet langer commercieel leefbaar zijn. De in Antwerpen verschijnende ‘Volksgazet’, uitgegeven door de S.M. Ontwikkeling, heeft officieel een oplage van 82.000. In werkelijkheid zouden zelfs de 40.000 niet meer gehaald worden. Voor de in Gent verschijnende ‘Vooruit’, uitgegeven door de S.M. Het Licht, is de toestand nog minder rooskleurig: officieel 34.000 maar in werkelijkheid amper 12.000. Dit alles toont aan dat het rijk van de partijbladen stilaan ten einde loopt.

[p. 6]

Publicitaire samenwerking

De verkoopprijs van de Vlaamse kranten bedraagt voor het ogenblik 3,50 fr.. Zonder publiciteit nu zou een dagbladuitgeverij deze verkoopprijs op zijn minst moeten verdubbelen om aan haar trekken te kunnen komen. En dan nog. De kosten van redaktie, drukkerij, nieuwsagentschappen, illustraties, verzending, personeel, investeringen en dgl. liggen zeer hoog en nemen nog steeds toe. De reklame-inkomsten vormen derhalve een noodzaak om een persbedrijf, geheel onafhankelijk en zonder enige vorm van subsidie van partij of staat, rendabel te kunnen maken. Sommigen zien nu in deze publiciteit een noodzakelijk kwaad die het dagblad beslist niet afhankelijk maakt. In ieder geval blijft reklame nog steeds beter dan eender welke subsidie.

Om zoveel mogelijk reklame te kunnen aantrekken, hebben de diverse dagbladgroepen - hierbij het voorbeeld van het buitenland volgend - onderlinge samenwerking gezocht. Dit leidde tot akkoorden op publicitair vlak. De eerste publicitaire overeenkomst werd gesloten in december 1967 door de groep De Standaard, de groep Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg. Op reklamegebied treden zij op als ‘Groep 1’. Het akkoord trad op 1 april 1968 in werking.

Op 19 juni 1968 werd een andere publicitaire overeenkomst gesloten die resulteerde in de oprichting van de Unie der Belgische Dagbladen. Hiervan maken deel uit de groepen Het Laatste Nieuws, Het Volk en Le Soir en een aantal afzonderlijke Waalse kranten. De totale oplage van de Unie der Belgische Dagbladen bedraagt ruim drie miljoen exemplaren per dag.

De derde publiciteitsgroep kwam begin dit jaar tot stand en omvat uitsluitend Franstalige dagbladen als o.m. La Dernière Heure, La Libre Belgique en Le Rappel. Zij treden op onder de benaming Regie Générale de Presse, die een totale dagelijkse oplage van nagenoeg 916.000 vertegenwoordigt. De socialistische dagbladen blijven nu geïsoleerd achter.

Op 8 mei jl. sloten Le Peuple (Brussel), La Wallonie (Luik), Le Journal de Charleroi, Volksgazet, Vooruit, Le Monde du Travail (Luik) en Le Travail (Verviers) op hun beurt een publicitaire overeenkomst onder de benaming Unie der Socialistische Dagbladen.

Meteen waren alle Nederlandstalige en Franstalige dagbladen in België in één van de vier publicitaire groepen ondergebracht.

Weekbladpers biedt ruime keuze

Met de weekbladpers in Vlaanderen gaat het goed. En dit niettegenstaande de zeer ruime keuze. Want naast de geïllustreerde weekbladpers verschijnt ook nog een brede waaier van weekbladen uitgaande van ondernemingen, beroepsverenigingen, partijen, ideologische groepen, drukkingsgroepen òf allerhande verenigingen. Hiertussen ligt nog een reeks weekbladen die evenmin kunnen worden beschouwd als behorend tot de geïllustreerde weekpers. Het zijn een groot aantal regionale weekbladen waarvan de grote Westvlaamse weekbladen een treffend voorbeeld zijn. West-Vlaanderen is immers de enige provincie zonder een eigen dagblad.

Verder heeft Vlaanderen een zeer populair en degelijk satirisch weekblad ‘'t Pallieterke’ dat te Antwerpen verschijnt en een oplage van meer dan 30.000 exemplaren heeft en het opinieweekblad ‘De Nieuwe’.

[p. 7]

Een definitie geven nu van het bont geheel der Vlaamse geïllustreerde weekpers is niet gemakkelijk. Er is de generatiepers, de tiener- en televisiepers, de damespers, de weekeind- en sportpers en de familiepers.

Jong geleerd....

De pers voor de allerjongsten is vrijwel volledig in handen van Nederlandse bladen. Een Vlaams initiatief is ‘Doremi’, uitgaande van De Goede Pers (Abdij van Averbode).

Voor de leerlingen der lagere scholen brengt De Goede Pers eveneens goede publikaties op de markt: ‘Zonneland’ (104.000 exemplaren) en ‘Zonnekind’ die tot de oudste jeugdbladen van Vlaanderen behoren.

Voor de iets oudere schoolgaande jeugd ontstonden vlak vóór de oorlog ‘Bravo’ - dat bij de bevrijding verdween - en ‘Robbedoes’ - ‘Spirou’, een uitgave van de firma Dupuis te Marcinelle. In 1946 brachten de Editions du Lombard het weekblad ‘Kuifje’ - ‘Tintin’ op de markt die samen voor 110.000 exemplaren zorgen. Van ‘Robbedoes’ verschijnen wekelijks ongeveer 30.000 nummers.

De kinderpers heeft steeds met een zekere konkurrentie vanwege de kosteloze bijlagen van de dagbladpers (o.m. Het Volk en De Standaard-groep) af te rekenen gehad. Nochtans publiceren sommige kranten een volwaardige aparte kinderkrant: ‘Ohee’ door Het Volk en ‘Ons Volkske’ door De Standaard.

En daar is TV-Ekspres

‘Humo’, uitgegeven door de firma Dupuis te Marcinelle, bezat tot voor kort het monopolie op de markt der Vlaamse radio- en televisiepers. Ook als tienerblad is ‘Humo’ bijzonder in trek. De huidige oplage bedraagt ongeveer 154.000 exemplaren.

Onlangs werden twee nieuwe TV-weekbladen op de markt gebracht: ‘Strip’ en ‘TV-Ekspres’. ‘Strip’ wordt uitgegeven door de N.V. Fama te Antwerpen, terwijl ‘TV-Ekspres’ een produkt is van de N.V. Perexma, een onderneming die begin dit jaar werd opgericht door de N.V. De Vlijt en de N.V. De Standaard. ‘Strip’ met een oplage van ongeveer 37.000 nummers bezit sinds kort dezelfde inhoud - uitgezonderd de titel en een viertal bladzijden - als TV-Ekspres.

Of ‘TV-Ekspres’ een voltreffer is geworden, moet nog afgewacht worden. Voor het ogenblik zou de oplage schommelen tussen 80.000 en 90.000 exemplaren. De vraag is hoeveel nummers in werkelijkheid aan de man gebracht worden.

Damesbladen konkurreren hard

Toen einde 1965 ‘Vrouw en Huis’, uitgegeven door de N.V. De Vlijt, uit de omloop verdween, bleven nog vier Nederlandstalige damesbladen over. Het voornaamste blad is ‘Het Rijk der Vrouw’ dat een oplage van ongeveer

[p. 8]

190.000 exemplaren heeft. De Franstalige tegenhanger ‘Femmes d'Aujourd' hui’ verschijnt in België op 225.000 nummers, in Frankrijk op ongeveer 1.168.000 exemplaren.

Het ‘Rijk der Vrouw’ is een geïntegreerd uitgeversbedrijf dat onder kontrole staat van de Franse groep Hachette.

Het tweede grootste blad ‘Libelle’ wordt uitgegeven (in twee talen) door de N.V. Tijdschriften Uitgevers Maatschappij, een Belgische groep die onder kontrole staat van de Nederlandse N.V. De Spaarnestad. ‘Libelle’ (Nederlands en Frans) bereikt in ons land een oplage van 173.000.

Dezelfde groep verdeelt tevens het damesblad ‘Rosita’ dat in de twee talen voor nagenoeg 278.000 nummers zorgt.

Tenslotte is er ‘Mimosa’ (het vroegere ‘De Haardvriend’) dat wordt uitgegeven door de firma Dupuis. Samen met de Franstalige tegenhanger ‘Bonne Soirée’ ligt de oplage dicht bij de 110.000.

Wat met de familiebladen?

Op het gebied van de familiale illustratie heeft men in Vlaanderen ook keuze genoeg. Een sanering op deze markt in de vorm van nauwe samenwerking of fusie zou nochtans kunnen resulteren in een illustratie die rustig met de gelijkaardige buitenlandse publikaties zou kunnen konkurreren.

Drie bladen staan buiten de dagbladpers: ‘Panorama’, behorend tot de groep Libelle en verder ‘De Post’ en ‘Ons Land - Iris’, beide uitgegeven door zelfstandige firma's te Antwerpen. ‘Panorama’ bereikt in de twee talen 156.000, ‘De Post’ circa 95.000 (niet gekontroleerd aantal) en ‘Ons Land’ ruim 188.000.

De drie andere worden uitgegeven door dagbladen. Op ‘Zie’, dat een oplage bereikt van nagenoeg 112.000, behoeven wij niet terug te komen. Verder is er ‘ABC’, op de markt gebracht door de S.M. Ontwikkeling (Volksgazet). De niet gekontroleerde oplage van ‘ABC’ bedraagt 56.000. Tenslotte is er ‘Ons Volk’ van de Standaard-groep. Als oplagecijfer wordt 146.000 gegeven.

Sensatiepers doet het goed

Sedert in 1958 Het Laatste Nieuws met het eerste sentatieblad ‘Zondagsnieuws’ op de markt kwam, is duidelijk gebleken dat Vlaanderen voor dit soort pers een suksesrijke markt was. ‘Zondagsnieuws’ zorgt wekelijks eventjes voor 310.000 nummers. In dit aantal is de verkoop in Nederland begrepen. Met een oplage van ruim 230.000 (Nederland inbegrepen) is het zusterblad ‘Kwik’ even suksesrijk. De Standaard-groep komt voor de dag met ‘Zondagmorgen’, dat met 60.000 nummers beslist geen hoogvlieger is. In 1967 startte Het Laatste Nieuws met het sportblad ‘Sport 67’ dat eveneens bij de sensatiebladen moet gerekend worden. Nu heet dit blad ‘Sport 69’. Samen met de Franstalige tegenhanger ‘Le Sportif 69’ wordt een oplage van ongeveer 136.000 nummers gehaald.

Het Volk tenslotte brengt het gewone weekeindblad ‘Ons Zondagsblad’, dat een oplage heeft van ongeveer 110.000 exemplaren.