Neerlandia. Jaargang 72

[p. 360]

Van alles wat

Noord

De Herman Boerhaveherdenking door de Leidse universiteit vond plaats op 15 en 16 november. Driehonderd jaren geleden werd de scheikundige, botanicus, medicus, natuurkundige en publicist in de pastorie van Voorhout geboren.

Een bezoek werd gebracht aan het geboortehuis en aan het kerkje, waar zijn vader heeft gepreekt en waar ds. Roskam van Voorhout een korte toespraak hield. Op Boerhave's graf in de Leidse Pieterskerk werd een krans gelegd. In de Leidse stadsgehoorzaal heeft prof. dr. F.L.R. Sassen, oud-hoogleraar in de wijsbegeerte aan de Leidse universiteit, ‘Het geestelijk klimaat te Leiden ten tijde van Boerhave’ belicht en prof. dr. J. Dankmeyer heeft een antwoord gegeven op de vraag of Boerhave's faam wel gerechtvaardigd was.

Onder voorzitterschap van prof. dr. C.A. Lindeboom, hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, werd in het Boerhavekwartier een zuiver wetenschappelijk symposium gehouden. Prof. Lindeboom, die een openingsrede hield over ‘Boerhave's impact on medicine’, zal ook een uitvoerige biografie over Boerhave publiceren.

Talloze sprekers uit vele landen hebben de betekenis van Boerhave op velerlei terrein van alle zijden belicht.

Sinds medio juni is in het rijksmuseum voor de geschiedenis der natuurwetenschappen een tentoonstelling, aan Boerhave gewijd, ingericht.

Deze tentoonstelling is tot 1 december a.s. te bezichtigen tussen 10 en 4 uur, 's zondags van 1 tot 4 uur.

Boerhave's woon- en sterfhuis vindt men op Rapenburg 31; het kasteel Oud-Poelgeest bewoonde hij 's zomers; in een naar hem genoemde laan staat zijn stand beeld, dat uitziet op het ook naar hem genoemde Boerhave-kwartier.

Een tentoonstelling onder de naam ‘Portret van een Eeuw 1800-1900’ is opengesteld van 17 oktober tot en met 29 december in Willet-Holthuyzen-museum, Herengracht 605 te Amsterdam.

Het Nederlandse geschilderde portret van de 19de eeuw dus.

Niet minder dan 44 schilders treffen we daar met totaal 63 werken. Werken uit het Amsterdams en Rotterdams Historisch museum.

De catalogus is samengesteld door de heer F.E. van Erpers Reyaards, met een woord vooraf van Godfried Bomans.

Meubels, voorwerpen en enkele costuums uit die tijd accentueren de sfeer van deze unieke expositie.

[p. 361]

De Nederlandse auteur Simon Vestdijk is op 17 oktober zeventig jaar geworden.

De pers wijdde uitvoerige beschouwingen aan zijn persoon en aan zijn oeuvre.

Simon Vestdijk, schrijft Pierre Dubois in ‘Het Vaderland’, is een der meest overtuigende bewijzen, dat de Nederlandse letteren iets te bieden hebben, dat de moeite waard is.

De Boekenmarkt in de Rai te Amsterdam, die tot 21 oktober werd gehouden, bevatte niet minder dan 40.000 titels, uitgestald door tachtig uitgevers, onder wie tien Vlaamse.

Op uitnodiging van ‘De Telegraaf’ hebben de Nederlandse middelbare scholen over het gehele land 11 leerlingen, zes meisjes en vijf jongens uit de hoogste klassen, afgevaardigd.

Favoriete schrijvers waren voor hen: Hella Haasse, Hubert Lampe, Louis Couperus, Clare Lennart, Harry Mulisch, S. Vestdijk, voorts Nooteboom, Aafjes, Belcampo, Claus, Lucebert, Bordewijk, Piet Paaltjes, Heyermans, Beets en Van Lennep. Gekocht werden werken van Belcampo, Marnix Gijsen, Hella Haasse, W.F. Hermans en S. Vestdijk. Vrij conventioneel dus. Van het Réve, Vinkenoog, Schierbeek, Jan Cremer, Frenkel Frank stonden niet op de lijst.

Elke scholier motiveerde op weloverdachte gronden zijn keus.

Het gouden jubileum van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in Den Haag werd 25 september jl. op sobere wijze herdacht door een ontvangst in de Ridderzaal. Minister Veringa sprak een kort herdenkingswoord uit.

Aan minister en staatssecretaris werd door secretaris-generaal Vinck ‘Het gouden prentenboek van O. en W.’ overhandigd.

Zuid

De dr. Philipsenprijs, groot 20.000 fr., voor een Vlaams verhalend prozawerk, is toegewezen aan Roger van de Velde, die al twee maal behoorde tot de laureaten van de literatuurprijzen van Hilvarenbeek en wiens radioverhalen ook enkele keren werden bekroond.

De dr. Philipsenprijs kreeg hij voor zijn verhalenbundel: ‘De slaapkamer’.

Blijkens het tijdschrift ‘Beelden uit Zuid-Afrika’ duikt de Belgische immigrant in Zuid-Afrika al heel gauw onder in de Zuidafrikaanse gemeenschap, daarbij geholpen door het gemak van de taalgemeenschap. Maar enkelen vindt men terug in een vereniging van Nederlandse immigranten, of in de Alliance Française.

Sedert 1962, het jaar, waarin bij de Zuidafrikaanse ambassade in Brussel een immigratiedienst werd ingericht, zijn 2.225 Belgen naar Zuid-Afrika geimmigreerd, geen cijfer dat imponeert. Vijfenzestig ten honderd zijn Nederlandstalig.

Het Willemsfonds herdacht op 7 november de 175ste verjaardag van de geboorte van de Vlaamse voorvechter Jan Frans Willem, de vader der Vlaamse Beweging, verdediger van de gekrenkte rechten der Vlamingen.

Aan de voet van het in zijn geboorteplaats Boechout opgerichte standbeeld werden bloemen gelegd. Later op de dag werd in de Arenberg-schouwburg te Antwerpen een huldekondiging gegeven.

Professor Verhulst, algemeen voorzitter van het Willemsfonds en Herman Vanderpoorten, gewezen minister van binnenl. zaken, voerden daar het woord. Solisten van het Belgisch kamerorkest gaven een passende muzikale omlijsting.

Een adviescommissie voor het Nederlands cultuurleven te Brussel is blijkens een mededeling in het staatsblad van 19 oktober opgericht.

De commissie zal als opdracht hebben de minister tot wiens bevoegdheid de ontwikkeling van de Nederlandse cultuur behoort, van advies te dienen over alle vraagstukken m.b.t. de bevordering van het Nederlandstalig cultuurleven in het arrondissement hoofdstad-Brussel en de gemeenten die aan het hoofdstedelijk gebied grenzen. In het bijzonder wordt de commissie gelast maatregelen te onderzoeken en voor te stellen voor de bevordering van Nederlandstalige cultuurmanifestaties en de lektuurspreiding, alsmede voor een meer doeltreffende werking van het Nederlandstalige verenigingsleven van volwassenen en jongeren. De commissie kan uit eigen beweging adviezen verstrekken aan de bevoegde minister betreffende vraagstukken en aangelegenheden waarvan zij oordeelt dat ze aktueel zijn of van belang voor het handhaven, ontwikkelen en steunen van de vorengenoemde aktiviteiten, zowel uitgaande van de overheid als van partikulieren.

[p. 362]

De Vlaamse rijksmuziekakademie te Schaerbeek werd zaterdag 26 oktober plechtig ingehuldigd in aanwezigheid van een grote schare van bekende Vlaamse prominenten, onder leiding van minister F. van Mechelen, die daar het woord voerde, evenals de voorzitter van de commissie van toezicht, mr. Paul De Kerpel en de directeur Jozef Sluyt.

Een en ander werd muzikaal omlijst door het Belgisch klavierkwartet met de heer H. de Caluwé aan de vleugel. De heer Caluwé is leraar aan de pas geopende akademie.

De Franstaligen in Schaerbeek (Brussel) hebben de plannen voor een Vlaamse muziekakademie in hùn midden met schele ogen aangezien en gehoopt, dat de toeloop gering zou zijn. Maar de nieuwe akademie telt niet minder dan 500 cursisten. Voor de Brusselse Vlamingen was 26 oktober een grote dag!

In de maand november werden de ‘Antwerpse Muziekdagen’ gehouden.

Men wil zich bewust distanciëren van elke vorm van ‘muziekfestival’. Het is geenszins de bedoeling van de ‘Antwerpse Muziekdagen’ om, b.v. door het engageren van internationale ‘vedetten’ met wereldfaam of door het hernemen, voor de zoveelste keer, van steeds terugkerende repertoirestukken, concurrentie te doen aan de bestaande concertverenigingen. De ‘Antwerpse Muziekdagen’ streven ernaar om, door een beroep te doen op zoveel mogelijk eigen Vlaamse aktieve instrumentalisten en vocalisten, minder gekende of - ten onrechte - veronachtzaamde muzikale meesterwerken ten gehore te brengen die slechts zelden kunnen beluisterd worden, tenzij langs de weg van de mechanische reproduktie.

Zij willen, door middel van stilistisch verantwoorde vertolkingen, de muziekliefhebber in de gelegenheid stellen kennis te maken mét en hem te laten genieten ván een reeks oude en ook hedendaagse muzikale werken van componisten waarvan in meerdere gevallen ten onzent nauwelijks de namen bekend zijn.

Ditmaal was er, evenals voorheen, een boeiend programma.

De 32ste Boekenbeurs voor Vlaanderen vond plaats van 1 tot 11 november in de stedelijke feestzaal Meir te Antwerpen. Aan de beurs is, als in andere jaren, een thema verbonden en wel ‘Het boek en de vrijetijdsbesteding’.

Niet minder dan 25 lezingen en voordrachten, filmvertoningen en dia-projecties werden tijdens de beurs gehouden, resp. vertoond.

De Bond van Grote en van Jonge Gezinnen in België heeft zijn 300.000ste lid ingeschreven, zo werd medegedeeld op het in de feesthallen van Wieze gehouden congres, waar niet minder dan zes ministers hun belangstelling toonden, naast oud-ministers, gouverneurs, burgemeesters, talrijke senatoren en kamerleden, vertegenwoordigers van nationale organisaties, ook uit Wallonië en het buitenland.

De t.v.-prijs Leo Roels voor het programma ‘Verantwoord ouderschap’ werd uitgereikt aan Paula Semer.

De volgende eisen werden o.a. gesteld: verhoging kinderbijslag voor zelfstandigen, een sociaal pedagogische toelage voor de thuiswerkende huisvrouw, betere huisvesting voor de jonge gezinnen.

Niet minder dan 405 culturele centra voor Vlaanderen acht minister Van Mechelen nodig willen de gemeenten niet alleen een administratieve, maar ook een culturele eenheid worden.

Hij wil 5 grote streekcentra, een per provincie (niet noodzakelijk in de hoofdplaats), 120 gewestelijke en 280 locale centra, te bouwen in een periode van tien jaren, met een jaarlijkse rijksuitgave van 250 miljoen francs.

Indien een gemeente, na daartoe een aanvraag te hebben ingediend, na een gedegen socio-cultureel onderzoek, een cultureel centrum mag bouwen, kan zij rekenen op vergoeding van 60% van de onkosten.

In het Paleis voor Schone Kunsten, te Brussel, werd onlangs op een persconferentie een reeks nieuwe filmopnamen onder auspiciën van ‘Ontdek de Wereld’, voorgesteld.

Op het programma staan een viertal kleurfilms van uitstekende kwaliteit, die door Vlamingen werden gemaakt, en die door henzelf in verschillende steden en gemeenten van het Vlaamse land worden ingeleid en gecommentarieerd.

[p. 363]

Niet minder dan vier werelddelen komen tijdens het seizoen 1968-1969 aan bod: Nieuwe Wereld met ‘Mexico, Tierra y Libertad’ door de Bruggeling Jaak Dewaele, Azië met ‘Het Verste Oosten’ door Bernard Henry, uit Ruisbroek-Sauvegarde, Europa met ‘Portugal, Randland van Europa’, door Maurits Bossuyt uit Blankenberge, en Afrika met ‘One Man Safari’ door Marc Sleen uit Hoeilaart.

Te Brussel zullen de voorstellingen van de volledige reeks, met de heren Bossuyt, Dewaele, Henry en Sleen, in het Paleis voor Schone Kunsten plaats hebben.

Personen, verenigingen of scholen die op eigen initiatief een vertoning willen organiseren, of wensen te weten waar in hun omgeving voorstellingen worden gegeven, kunnen zich wenden tot de dienst ‘Ontdek de Wereld’, Paleis voor Schone Kunsten, Koningsstraat 10, te Brussel I.

Een volkshogeschool onder de benaming Europese Fakulteit voor Mens en Gemeenschap zal 14 december a.s. te Turnhout door minister Van Mechelen officieel worden geïnstalleerd.

Een eerste vormingscursus over Europese problemen begint 10 januari 1969 met medewerkiing van de Europese Commissie en het Europacollege. De heer Jean Rey, voorzitter van de Europese Commissie, zal bij de slotzitting van deze eerste cyclus een toespraak houden. Op 14 december zal officieel mededeling worden gedaan van alle andere vormingscycli, die in 1969 zullen plaats hebben.

Nederlandse Antillen en Suriname

Blijkens een overzicht van het onderwijs in de Antillen, uitgebracht door het departement van Onderwijs op Curaçao bezoekt 30 t.h. van de bevolking de school; het onderwijs eist een vierde van de jaarlijkse begroting op.

Op 1 januari 1968 waren er 80 kleuterscholen, 126 lagere scholen, 33 scholen voor ulo, 4 middelbare scholen en 25 technische scholen, in totaal 268, waarvan 162 op Curaçao, 75 op Aruba en 31 op de andere eilanden.

Het aantal leerlingen bedroeg 66.753, o.a. 43.017 bij het lager onderwijs, 2.189 middelbaar en 4.543 bij het technisch onderwijs.

Als hoogleraar in de bedrijfshuishoudkunde aanvaardde de in Suriname geboren dr. Paul A.M. van Philips zijn ambt aan de universiteit van Amsterdam met het uitspreken van een rede getiteld: ‘Grepen uit de evolutie van het winstbegrip’. Dr. Paul van Philips promoveerde in 1957 cum laude tot doctor in de economische wetenschappen op een proefschrift over ‘Public Finance and Less Developed Economy’.

De Surinaamse schilder en beeldhouwer Erwin de Vries hield in zijn atelier aan de Utrechtsedwarsstraat te Amsterdam een tentoonstelling van eigen recent werk. De expositie werd geopend op 4 oktober door de gevolm. minister van Suriname, mr. W. Lim A Po, die de kunstenaar een goed ambassadeur van zijn land noemde. De heer de Vries zal binnenkort een reis maken naar Puerto Rico, Venezuela en Suriname.

Een Antillen-weekeind-bijeenkomst werd 26 en 27 oktober gehouden in het Oude Hof, georganiseerd door de Volkshogeschool Bergen in samenwerking met het internationale secretariaat van de Vereniging voor Volkshogeschoolwerk en met de Sticusa.

De bedoeling was meer bekendheid te geven aan en belangstelling te vragen voor de cultuur van de Nederlandse Antillen. Een kleine tentoonstelling van reeds elders in Nederland geëxposeerde werken van een twaalftal Antilliaanse kunstenaars was ook daar te bezichtigen. Drs. Romer, onlangs belast met het opstellen van een spelling voor het Papiamentu, sprak over ‘Bevolking en cultuur van de Antillen’.

's Zondagsmiddags hield drs. M.D. Thijs, secretaris van de Sticusa, een inleiding over ‘Wat kan de Sticusa bijdragen aan de culturele samenwerking?’.

Een afsluitend gesprek over hetgeen een volkshogeschool in de Antillen zou kunnen bijdragen aan de sociaal-culturele ontwikkeling was het slot van deze bijeenkomst.

Nieuwe voorlichtingsfaciliteiten in het Antillenhuis in Den Haag zijn mogelijk geworden door het inrichten van een localiteit, waar belangstellenden zich een beeld kunnen vormen over de Antillen door middel van sterk vergrote foto's, verklarende teksten, uitgestalde produk-

[p. 364]

ten van de Antilliaanse industrie en nog een ander lokaal waar lezingen, filmvoorstellingen en wat dies meer zij kunnen worden gehouden. Een vitrine met archaeologische vondsten zal nog worden ingericht in de expositieruimte.

Als eersten, die profiteerden van deze nieuwe mogelijkheden, heeft een vijftiental personen uit de Nederlandse bouwnijverheid, die van 8 tot 23 oktober een door het reisbureau Maduro georganiseerde oriëntatiereis door Suriname en de Ned. Antillen heeft gemaakt, zich laten voorlichten over die reis aan de hand van dia's.

Maandag 7 oktober ving in het Antillenhuis ook de in ons blad aangekondigde cursus Papiamentu aan, gegeven door drs. J.Ph. Palm.

Tenslotte worden daar een vijftiental candidaten voor het attaché-examen op deskundige wijze voorgelicht. Deze attachés zullen, krachtens het Statuut, in de toekomst ook de Nederlandse Antillen in het buitenland vertegenwoordigen.

In Tilburg werd van 5 tot 9 november een Congres over de staatkundige, economische en sociaal-culturele problematiek van de Ned. Antillen gehouden (congrescentrum ‘De Guldenberg’ te Helvoirt bij 's-Hertogenbosch.

Vooraanstaande deskundige sprekers hebben, ieder op zijn gebied, de verschillende onderwerpen belicht.

Dr. B.J. Hoff, die o.a. een onderzoek heeft ingesteld in Suriname (onder auspiciën van het Kon. Instituut voor de Tropen en met een subsidie van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek in de tropen) is onlangs cum laude gepromoveerd tot doctor in de letteren op een proefschrift: ‘The Carib Language: Phonology, Morphonology, Texts and word index). Promotor was prof. dr. E.M. Uhlenbeck.

Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix ontving van de Surinaamse regering de uitnodiging de ere-titel te willen aanvaarden van ‘Patrona Altissima Universitatis Surinamensis’, overtuigd als de regering is van haar grote en warme belangstelling voor Suriname.

De prinses heeft de uitnodiging gaarne aanvaard.

Overig buitenland

Conferentie docenten Nederlands aan Duitse volksuniversiteiten

Op uitnodiging van het Landesverband der Volkshochschulen in Rheinland-Westfalen namen 15 docenten aan bovengenoemde conferentie deel, welke plaats vond van 27-29 september j.l. in ‘Het Huis te Eerbeek’ in het dorp van dezelfde naam. De conferentieleiders, de heren Van der Putt en Combecher, hadden een uitgebreid programma uitgewerkt. De eerste avond werd besteed aan het uitwisselen van ervaringen. Men kwam tot de conclusie dat het leesmateriaal niet altijd in de praktijk voldoet. De televisiecursus ‘Met Marijke’ werd heftig gecritiseerd en verworpen.

De heer Combecher vertelde over zijn bevindingen met de gebruikmaking van een bandrecorder. Op de zaterdag werd een excursie gemaakt naar het plaatsje Bronkhorst. De jonge dichter Jan de Zanger las voor uit eigen werk. De heren E. Mourik en H. Kempen, verbonden aan de Nederlandse ambassade te Bonn, woonden dit gedeelte van het programma bij. Nederlandse instanties hebben geen kennis gedragen van de totstandkoming van de cursus ‘Met Marijke’, deelde de heer Mourik mede. Een nieuwe taalcursus, via de radio, is in voorbereiding. De leiding berust bij prof. dr. Entjes. Over de televisieprogramma's uit Nederland, als nuttig voor de docenten, werd geen gedachtenwisseling gehouden. De uitzendingen worden in Duitsland slecht of geheel niet ontvangen.

De heer Combecher hield zondag een referaat over de vooruitzichten van de Nederlandse taal in Europa. De Vlamingen voeren een bewuste taalpolitiek. De Nederlanders, aldus de heer Combecher, lijden in dit opzicht aan een minderwaardigheidscomplex. Zij zouden voorbereid moeten worden op de centrale plaats van hun taal.

Frans-Vlaanderen bezien door de bril van Jozef Deleu geeft wel een duidelijk beeld van een voortgaande verfransing, omdat de jeugd Frans spreekt en alleen de ouderen nog Westvlaams, dat echt geen A.B.N. is, spreken.

De heer Deleu, die heel nuchter de vinger op de pols legt, weet heel goed

[p. 365]

en zegt het ook zeer positief, dat er uiteraard van een totale vernederlandsing van Frans-Vlaanderen geen sprake kan zijn, hoe nederlands dat gebied ook aandoet. Het taaltje, dat nu nog in een bepaald gedeelte door ongeveer 120.000 mensen wordt gesproken (van die 120.000 gaan er jaarlijks af en komen er geen bij), kan onmogelijk een waardige tegenstander zijn van het algemeen beschaafd Frans.

Het thans bestaande particulier initiatief, dat momenteel tracht door het geven van cursussen het gebruik van de Nederlandse taal te bevorderen, kan onmogelijk het Nederlands op ruime schaal ingang doen vinden.

Daarvoor is er maar één weg: medewerking van de Franse autoriteiten, die aan het Nederlands dezelfde plaats toekennen als het Frans in het Belgisch-Vlaanderen wordt gegeven, dus faciliteiten voor het Nederlands in het officiële Franse onderwijs.

Vlaanderen-Zuid-Afrika

Dr. Bouws schreef onlangs een artikel over de Vlaamse komponist Daniël Clement, uit Izegem, West-Vlaanderen, die een boek met Afrikaanse liederen heeft gecomponeerd.

Voor dit artikel bleek in Zuid-Afrika onverwacht grote belangstelling te bestaan. Zelfs de S.A. Digest nam er gedeelten van over.

Nederlandse muziek in Zuid-Afrika

Dr. Jan Bouws, de Nederlander die sinds acht jaar muziekgeschiedenis aan de universiteit van Stellenbosch, Kaapprovincie, doceert, heeft onlangs voor de Zuidafrikaanse omroep een voordracht gehouden over ‘Gedaanteverwisselinge van die Nederlandse volkslied’. De muziek die deze illustreerde werd o.a. gezongen (op de plaat) door de Nederlandse zangeres Aafje Heynis, en ook gespeeld op allerlei instrumenten tot het draaiorgel en het klokkenspel toe, met als afsluiting de Piet Hein rapsodie van Peter van Anrooy.

Hij had de voordracht eerst voor studenten en later nog in Worcester (Kaapprovincie) gehouden. Vooral tijdens die laatste lezing was met voldoening te merken, hoeveel Zuidafrikaners nog onze liedjes kennen. Dit is weer een bewijs van het vele dat in Zuid-Afrika op cultureel gebied stoelt op Nederland en Vlaanderen.

De schrijver Pierre Dubois in Zuid-Afrika

De schrijver en criticus Pierre Dubois, redacteur van het Vaderland, Den Haag, vertoefde, vergezeld van zijn vrouw, enkele maanden onder het Culturele Verdrag in Zuid-Afrika. Naar wij van particuliere zijde vernemen, kwam hij sterk onder de indruk van de belangstelling voor en de kennis van de Nederlandse en Vlaamse letterkunde bij professoren en andere docenten van Transvaal tot de Kaap.