Neerlandia. Jaargang 72

[p. 249]

Spiegel Vlaamse beweging

De regering-Eyskens en haar programma

Leuven

‘Iedere nieuwe inplanting of investering moet gebeuren met inachtneming van het taalregime van de gemeenten. In het kader van de programmatie, opgemaakt door de Franstalige afdeling, en in de mate dat de financiële middelen gewaarborgd en verzekerd zijn, zal de inplanting van volledige pedagogische eenheden voor de Franstalige afdeling, op de nieuwe plaatsen welke zij gekozen heeft, onmiddellijk een aanvang nemen ten einde er zoveel mogelijk studenten te kunnen ontvangen.... De wet van 1965 zal worden aangepast, ten einde de Franstalige afdeling het mogelijk te maken haar fakulteit geneeskunde in Sint-Lambrechts-Woluwe te vestigen. Een verdubbeling van de fakulteiten is uitgesloten.’ Aldus de sibillijnse passage over Leuven in het basisakkoord dat tot de vorming van de nieuwe CVP-BSP-regering heeft geleid, bijna vijf maanden nadat het vorig kabinet over de zaak-Leuven struikelde. Betekent dit nu de onmiddellijke en geleidelijke overheveling van Leuven-Frans naar Wallonië, zoals de Vlaamse openbare opinie en de Vlaamse CVP dat tijdens de verkiezingscampagne eisten? Eerlijk gezegd, lieve lezer, ons is het niet duidelijk. Wij stellen vast dat deze tekst nu reeds op verschillende wijze geïnterpreteerd wordt. De heer Verroken, woordvoerder van de Vlaamse CVP, verantwoordde zijn steun aan het nieuwe kabinet in de volgende termen: ‘Het regeringsakkoord lezen wij aldus: dat wij de taalwet eventueel tot het hoger onderwijs kunnen doortrekken, dank zij de kultuurautonomie, maar dat dit niet nodig zal zijn, indien de Walen eindelijk beseffen dat zij de middelen krijgen om een universiteit in Wallonië uit te bouwen.’ Maar een aantal Vlaamse CVP-ers menen niettemin dat de tekst niet tegemoet komt aan de wensen van de Vlamingen. Professor Derine nam ontslag als kamerlid, en oud-minister Van den Daele en senator de Bondt weigerden de regering het vertrouwen. Anderzijds zetelt de heer Parisis, vurig strijder voor ‘Louvain à Louvain’, als minister voor de Franse kultuur in de regering. De universitaire problematiek werd toevertrouwd aan de tamme ‘rode leeuw’ Piet Vermeylen, die al aangekondigd heeft dat hij de in het kader van het kultuurfederalisme voorziene splitsing van het departement van Nationale Opvoeding zo lang mogelijk zal uitstellen, en aan minister voor Wetenschapsbeleid Theo Lefèvre, die zelfs tijdens de verkiezingskampagne zijn ongenoegen over het radikalisme van de Vlaamse CVP niet verborgen heeft.

Voor wie de zin voor public relations van formateur Vanden Boeynants kent, baart het geen verwondering, dat quasi de hele Vlaamse dagbladpers vrij gunstig op het regeringsakkoord heeft gereageerd. De weekbladpers was heel wat scherper.

[p. 250]

Zo ‘De Nieuwe’, die in de kiesstrijd vrij aardig voor de Vlaamse CVP was: ‘Als de Vlaamse CVP dit akkoord in het parlement goedkeurt, pleegt deze partij formeel woordbreuk tegenover de kiezers die haar trouw zijn gebleven.... Het blijft een doodgewone immoraliteit dat men de kiezers plechtig belooft in geen regering te zullen treden die niet “ondubbelzinnig” de overheveling van Leuven-Frans naar Wallonië (niet naar Brussel) in haar programma schrijft, en dat men enkele maanden later deze belofte volkomen vergeten is. Er zijn twee mogelijkheden: ofwel houdt de Vlaamse CVP voor, dat er in de politiek geen moraal bestaat (en dan kan men haar op een ander criterium beoordelen), ofwel weigert zij haar deelneming aan het bedrog dat haar leiders haar willen doen plegen.’ Zo ‘Links’.... de oplossing die voor de K.U.L. voorgesteld wordt is bepaald slecht. Het princiep zelf van de overheveling van Leuven-Frans naar Wallonië werd in de regeringsverklaring niet opgenomen. Wij twijfelen er ten sterkste aan of men in Vlaanderen, en meer bepaald te Leuven zelf, met die voorstellen zal vrede nemen.’

Het ziet er dus naar uit dat de Leuvense kwestie vooralsnog niet geregeld is. Algemeen verwacht men nu reeds een derde, nog heftiger revolte in het komend akademisch jaar. En het valt niet te voorzien, tot welke gevolgen die derde aktie zou kunnen leiden.

Kultuurfederalisme

Niettemin wordt het regeringsakkoord door de Vlaamse CVP voorgesteld als een belangrijke stap vooruit, vooral omwille van het bereikte ‘kultuurfederalisme’. De belangrijkste principes van deze kulturele autonomie werden reeds in de vorige Spiegel (mei 1968) vermeld. In de struktuur van de nieuwe regering heeft deze autonomie reeds een zekere vorm gekregen door de aanduiding van twee ministers voor nationale opvoeding en twee ministers voor kulturele zaken. Minister voor de Nederlandse kultuur werd de Leuvense professor Frans van Mechelen, volksvertegenwoordiger voor Turnhout en voorzitter van de dynamische Bond van Grote en van Jonge Gezinnen.

Het ligt in de bedoeling dit ‘kultuurfederalisme’ in de grondwet te doen inschrijven, maar hiertoe beschikt de regering niet over de vereiste twee-derde-meerderheid in het parlement. De Vlaamse CVP en BSP rekenen hiervoor op de steun van de twintig kamerleden van de Volksunie. Deze partij heeft reeds laten weten dat zij bereid is haar steun te verlenen aan reële hervormingen, als eerste stap naar een verdere wijziging van de staatsstruktuur. Maar in ‘Le Soir’ van 1 juli heeft de heer Vanden Boeynants de twee oppositiepartijen F.D.F.-Rassemblement Wallon en Volksunie tot publieke vijanden verklaard en een onverbiddelijke strijd tegen deze aangekondigd....

Brussel

Inzake Brussel bevat het akkoord eveneens heel wat springstof. De agglomeratie blijft - voorlopig - beperkt tot de huidige 19 gemeenten. Na de inrichting van de nieuwe strukturen (na de gemeenteraadsverkiezingen van 1970?) zal de regering het parlement verzoeken een oplossing te zoeken voor de taalproblemen in de Brusselse omgeving. De negentien gemeenten zullen bestuurd worden door een rechtstreeks verkozen agglomeratieraad en door een paritair kultureel kollege, waarvan de leden door de koning worden benoemd, op voordracht door iedere taalgroep van de agglomeratieraad. Er zal over gewaakt worden dat er voor elke taalgroep voldoende scholen tot stand komen, waarna de wetsbepalingen inzake de ‘vrijheid van de huisvader’ nog eens onder de loep zullen genomen worden. Bovendien zal vanaf het schooljaar 1969-1970 te Brussel gestart worden met een reeks ‘speciale vormingsscholen’, waarin het programma, naast de lessen die in de moedertaal worden gegeven, ook sommige lessen zal omvatten die gegeven worden in de andere nationale taal. Dit voorstel, dat reeds enige tijd geleden bij het parlement werd ingediend door een groep rabiate Brusselse franskiljons, zal allicht nog heel wat stof doen opwaaien. Dit tweetalig onderwijs zou wel eens de doodsteek voor het Nederlands onderwijsnet te Brussel kunnen betekenen.

De Voerstreek

Hoewel de taalgrens in het Brusselse - voorlopig - gehandhaafd blijft, lag het in de bedoeling van formateur Vanden Boeynants die tenminste in de Voerstreek ‘aan te passen’, door deze zes dorpjes terug naar de provincie Luik over te hevelen, met behoud van het huidig taalstelsel (Nederlands met faciliteiten voor de Franstaligen)). Toen dit voorstel niet haalbaar leek, kwam er wat gekkers uit de bus. De zes dorpen zullen ondergebracht worden in een autonoom kanton, dat rechtstreeks van de minister van binnen-

[p. 251]

landse zaken afhangt. Het administratief- en schoolregime zal de keuzevrijheid van de inwoners moeten waarborgen. Op de partijraad waarop het regeringsakkoord werd aangenomen heeft de Vlaamse CVP vooral tegen deze regeling ernstige bezwaren geopperd.

Ekonomische decentralisatie

Het ekonomisch beleid zal gedecentraliseerd worden. Het ekonomisch plan wordt geregionaliseerd en het planbureau krijgt drie sekties: een Vlaamse, een Waalse en een Brusselse. Er worden drie Gewestelijke Ekonomische Raden opgericht, met adviesbevoegdheid. Het arrondissement Nijvel ressorteert onder de Waalse Ekonomische Raad. De arrondissement Nijvel ressorteert onder de Waalse Ekonomische Raad. De arrondissementen Halle-Vilvoorde en Leuven ressorteren onder de Vlaamse Ekonomische Raad. Niettemin zal de Ekonomische Raad voor Brabant als geografisch werkgebied de hele provincie Brabant hebben (als natuurlijk expansiegebied voor Brussel....) Uit protest tegen de poging om haar arrondissement uit de Waalse gemeenschap los te maken weigerde de Nijvelse BSP-federatie aan het BSP-partijkongres deel te nemen!

De federalisten juichen in de voorgestelde hervormingen (kulturele autonomie, gewestelijke ekonomische raden) de eerste stappen naar de federalisering van de staat toe. Niettemin vreest men vooral van Vlaamse zijde dat het dan wel eens een federalisme met drie zal worden: Vlaanderen, Wallonië en Groot-Brussel, dat de twee andere partners steeds handig tegen mekaar zal weten uit te spelen. In het regeringsakkoord komt Brussel in elk geval aan zijn trekken. Van Waalse zijde klaagt men er hoofdzakelijk over dat de voorgestelde ekonomische decentralisatie aan de gemeenschappen alleen adviserende doch geen beslissende macht geeft. Voor de Vlamingen is de aanduiding van professor André Vlerick, die in de naoorlogse ekonomische expansie van de Vlaamse gewesten een verdienstelijke rol heeft gespeeld, als minister voor Vlaams streekbeleid een van de prettigste nieuwtjes van de kabinetsformatie geweest.

Een overgangsregering?

Algemeen beschouwt men het als een zware handicap voor het kabinet Eyskens dat de Brusselse (franstalige) federatie van de BSP elke steun en elke medewerking heeft geweigerd. De vrees bestaat dat de regering precies daarom tot een grote toegeeflijkheid tegenover de Brusselse frankofonen zal geniegd zijn. Voor de heer Vanden Boeynants was het bovendien een tegenvaller dat de PVV op het ogenblik dat hij met zijn plannen voor de dag kwam door innerlijke verdeeldheid niet tot regeringsdeelname in staat was. Bij de bespreking van de regeringsverklaring heeft PVV-voorzitter Van Audenhove zich nochtans bereid verklaard aan de hervorming van de staat mee te werken en opnieuw een pakt tussen ‘nationale’ partijen voorgesteld.

Op een perskonferentie, in de stijl van een bekend Europees staatshoofd, heeft de heer Vanden Boeynants afscheid genomen van het publiek. Hij heeft zijn ambt als schepen van de stad Brussel weer opgenomen en aangekondigd dat hij in de komende maanden een ‘pelgrimstocht van de vernieuwing’ door het land zal ondernemen.

Van Vlaamse zijde heeft men ontgoocheid geconstateerd dat het departement van Buitenlandse Zaken nog steeds niet door een Vlaming kan geleid worden. (Een traditie sinds 1830....) En dat de wallongantische socialist Harmegnies als minister van Binnenlandse Zaken met de toepassing van de taalwetten en.... de handhaving van de orde belast wordt, is al evenmin bijzonder geruststellend.

Dat deze regering tenslotte toch het vertrouwen van het Parlement heeft gekregen, is eerder te verklaren door het feit dat de vakantie voor de deur staat. Zal men na de zomer tot een verruiming, eventueel toch tot een driepartijenregering komen? Het toetreden van de PVV zou allicht leiden tot het verder afzwakken van het kultuurfederalisme, waarop de Vlaamse CVP al haar hoop heeft gesteld.

Het is bedenkelijk, dat de oogst van jaren agitatie en groeiende bewustwording van de Vlaamse gemeenschap zo ontzettend mager uitvalt. De bewustwording van de Vlamingen, die het voorlopig nog mogelijk maken de verzuchtingen van de nog steeds eisende Vlaamse partij in allerlei Brusselse konklaven te verstikken. Het vertrouwen dat vele Vlamingen nog in de parlementaire demokratie stellen is echter niet meer bestand tegen veel klappen. De partijleiders die de lessen van de verkiezingen van 1961, 1965 en 1968 nog steeds niet willen begrijpen, zouden zich wel eens ernstig kunnen misrekenen. En het ongeduld van de jongere generaties zou tot een krachtproef kunnen leiden, waartegen de staat zelf niet meer bestand zal zijn.

J.d.D.