Neerlandia. Jaargang 72

[p. 236]

Gedachten in los verband
André Demedts

Ook de woorden kunnen schurft hebben, als ze misbruikt zijn geworden. Als ze geladen zijn met een gevoelswaarde die hun zuivere begripsinhoud heeft aangetast. Dan lijken het onnette, bezoedelde woorden, waarmee men niet meer voor de dag wil komen. Of durft te komen. Wij denken aan Diets, volksbewustzijn, nationale zin en andere, die onaangename herinneringen opwekken aan gebeurtenissen waar onze generatie te innig bij betrokken werd om ze te kunnen vergeten.

De woorden zijn taboe geworden. Niettemin ontdekt men op zekere dag, als men nuchter doordenkt tot de kern van de zaak, dat men niet buiten die woorden kan. Er zijn geen andere te vinden om dezelfde begrippen aan te duiden en als men die woorden voor altijd afschrijft, lopen meteen de dingen gevaar waarmee ze benoemd worden.

Dietse culturele verbondenheid betekent meer dan Nederlandse integratie. Bij het eerste zijn ook de volksbewusten uit Frans-Vlaanderen en de Zuidafrikanen betrokken, bij de Nederlandse integratie gaat het om Nederlanders en Vlamingen uit België. Volksbewustzijn klinkt voor Nederlanders waarschijnlijk niet alleen verdacht, maar zelfs overbodig. Volk en staat vallen voor hen samen en daardoor hebben zij aan vaderlandsliefde genoeg. Bij de Vlamingen daarentegen lijkt vaderlandsliefde op zijn minst een beetje irreëel. Dikwijls doet het ook wantrouwen rijzen. Want de Vlamingen die zich in België goede vaderlanders achten, worden weleens in naam van vaderlandse belangen voor extremisten (leest slechte vaderlanders) gescholden.

Wij pleiten daarom voor een opnieuw gebruiken van onmisbare woorden, in een juiste betekenis en heldere context. Woorden die van hun bezoedeling

[p. 237]

gezuiverd zijn, waar de roest van het verleden is afgeklopt, waarvan de vingerafdrukken van ongewenste handen zijn verwijderd.

Als wij dat doen is het omdat wij aan de toekomst denken en vrezen voor het voortbestaan van de Nederlandse taal en cultuur in een Verenigd Europa. Wij zijn voor die eenheid, wij ijveren ervoor. Maar wij weten dat de grote naties die ons omringen minder Europees zullen denken dan wij als het gaat om het verspreiden van hun geestelijk bezit, om de uitbreiding van hun taal, hun wetenschap, hun kunst. Frankrijk is daarvan, zonder dat wij erover hoeven uit te weiden, zo overtuigend is het, het duidelijkste voorbeeld. Niettemin blijven wij de mening toegedaan dat er geen doelmatige Europese Unie mogelijk is dan op grondslag van de natuur. Waarin dus de taal en cultuur van de onderscheiden volkeren die er deel van uitmaken, bewaard blijft. Of liever niet alleen in stand gehouden, maar door de Europese gezagsorganen beschermd en gesteund, zodat er nooit voor een afsterven en verdwijnen gevreesd moet worden.

De ondergang van de kleine taal- en cultuurgemeenschappen zou voor het geheel van de mensheid een verarming en onherstelbaar verlies betekenen. Dat een minderheid of zelfs een meerderheid in een bepaald volk, onder de druk van de omstandigheden en allerlei dwangmiddelen het anders kan inzien, is geen reden om ons standpunt als onredelijk af te wijzen. Het is normaal dat de zwakste leden van een gemeenschap bijzondere hulp genieten om de nadelen van hun toestand enigszins te compenseren. In de meeste landen werd de volstrekt rechtvaardige, nu door alle verantwoordelijke personen goedgekeurde sociale wetgeving vaak met geweld en soms tegen de vrees en onwil van de begunstigden zelf afgedwongen.

Op dezelfde wijze zal het nodig zijn, wellicht tegen de onverschilligheid en tegenstand van groepen burgers van kleine volkeren in, omdat het hun aan volksbewustzijn ontbreekt, de toekomst van hun hoogste cultuurgoed te beveiligen. Daardoor zullen meteen de tegenkrachten geschapen worden, die in een Verenigd Europa de dwingelandij van de groten zullen verhinderen en zorgen voor een verdeling der machten die een overdreven centralisatie moet voorkomen.

Om zo'n centralisatie onmogelijk te maken en in de eerste plaats om voor alle Europese volkeren hun eigenheid als taal- en cultuurgemeenschap te verdedigen, lijkt het ons onmisbaar dat er, vóór de politieke eenmaking komt, van het oprichten van cultuurraden werk gemaakt wordt. Zij zouden bevoegdheid hebben over alle leden van een taal- en cultuurgemeenschap, boven de huidige staatsgrenzen heen.

Een Franse cultuurraad voor alle Franssprekenden in Frankrijk, België en Zwitserland; een Nederlandse of Dietse cultuurraad voor alle Nederlandssprekenden in Nederland, België en Frankrijk. De Europese lichamen zouden onder hun gezag krijgen alles wat Europees is, zoals economie, verkeer, financiën en sociale zaken. Waarschijnlijk zullen ook de nationale staten, zoals ze nu bestaan, nog lange tijd functioneren en ten andere onmisbaar zijn om die taken op zich te nemen, die door een centrale regering in de verte nooit efficiënt te volbrengen zijn.

Met de verwoording van deze gedachten, al te schetsmatig aan het papier toevertrouwd, beogen wij niet meer dan een bespreking op dreef te brengen.

[p. 238]

Ze moeten verbeterd, aangevuld, vooral nauwkeuriger gepreciseerd worden. Denkend aan zo'n opdracht zien wij een taak die best door het A.N.V. kan tot een goed einde gebracht. Niet alleen door een gedachtenwisseling in ‘Neerlandia’. Ook door besprekingen in de gevestigde afdelingen en degene die nog kunnen opgericht worden.

Zou het met het oog daarop en de verdere ontplooiing van het Verbond niet wenselijk zijn te streven naar de oprichting van jongerenafdelingen of werkgroepen aan alle universiteiten in de Lage Landen en Zuid-Afrika, van Groningen tot Rijsel, van Brussel tot Pretoria? Zelfs in den vreemde zou het waarschijnlijk mogelijk zijn, in die landen waar voldoende belangstelling voor onze taal en cultuur bestaat.

Terzelfder tijd zou mogen overwogen worden een organisatie voor leerlingen aan het middelbaar onderwijs en jongeren in de leeftijdsklasse 14 tot 18 jaar tot stand te brengen. Hoe dat kan gebeuren en in welke vorm, zou moeten besproken worden met de vele bestaande jeugdorganisaties. Want het is van groot belang niets tegen of zonder hen te ondernemen. Als er één zaak is, die uiteraard gemeenschappelijk mag heten, dan toch de liefde tot zijn land, waarvan Vondel gedicht heeft dat ze ieder is aangeboren.

Opgesloten in onszelf verliezen wij niet alleen het contact met de wereld. Wij worden in en door de wereld veronachtzaamd en vergeten. Dat komt op een geestelijke aanhechting neer. Zou het niet zo zijn dat een cultuur die niet meer uitstraalt gereed en bereid is om zich uit te laten doven?