Neerlandia. Jaargang 72

[p. 111]

De Zuid-Nederlandse Ontmoetingen te Eindhoven
Dr. H.W.J.A. Vredegoor
Secretaris-penningmeester Stichting Vlaams Festival Voorzitter Organisatie Comité

Ontstaan

Op een avond eind 1963 hield de Sociëteit Cultureel Contact een bijeenkomst waarop dichters uit Eindhoven en omgeving uit eigen werk voordroegen. Onder de aanwezigen bevond zich J. Verstappen uit Blankenberge, die aan het Sociëteitsbestuur de vraag stelde of men er voor zou voelen een avond in Eindhoven te organiseren, waarop een aantal Vlaamse letterkundigen gegroepeerd rond het tijdschrift ‘Trefpunt’ uit hun werk zouden voordragen. Dit gebeurde inderdaad begin 1964, waarop een uitnodiging voor het bestuur van ‘Cultureel Contact’ en een aantal dichters volgde de gast van ‘Trefpunt’ te zijn op een weekeinde in mei te Blankenberge. Tijdens dit bezoek werd besloten een tweede literaire bijeenkomst in Eindhoven te houden en de mogelijkheid te onderzoeken de contacten op andere artistieke terreinen eveneens te versterken.

Zo werd begin 1965 op initiatief en onder auspiciën van de Sociëteit Cultureel Contact het eerste Vlaams Festival gehouden. Behalve uit de literaire avond bestond dit uit een drietal tentoonstellingen van Belgische beeldende kunst en een voorstelling van ‘Toneel Vandaag’ uit Brussel in de Stadsschouwburg. Dit eerste festival werd een dergelijk succes en sloeg bij de aanwezigen en in de pers van beide landen dermate aan, dat besloten werd het volgend jaar opnieuw een festival te houden en dit verder uit te breiden. Het leek doeltreffend de organisatie hiervan toe te vertrouwen aan een afzonderlijke stichting, de Stichting Vlaams Festival te Eindhoven.

Het doel van de stichting, waarvan de oprichtingsacte op 11 maart 1966 werd verleden, is volgens artikel 2 van de statuten: ‘Het stimuleren en

[p. 112]

‘Tijdens de Vier Provinciëndag, van rechts naar links: dr. L. Roppe, Gouverneur van Belgisch Limburg, mr. dr. Ch.J.A.M. van Rooij, Commissaris van de Koningin van Nederlands Limburg, mr. dr. C.N.M. Kortman, Commissaris van de Koningin van Noord-Brabant, A. Kinsbergen, Gouverneur van Antwerpen en dr. H.W.J.A. Vredegoor, schrijver van dit artikel.’

vergemakkelijken van contacten in de ruimste zin tussen de aan elkaar grenzende of regionaal nauw verbonden Belgische en Nederlandse provincies’. Dat hier sprake is van aan elkaar grenzende of nauw met elkaar verbonden Belgische en Nederlandse provincies, vindt zijn oorzaak in de overtuiging dat de integratie vooral gestalte en inhoud zal kunnen krijgen in deze provincies, waar de bevolking grotere mogelijkheden tot contact over de grens en een beter begrip voor de toestand en de mentaliteit in de grensprovincies van het nabuurland heeft.

In mei 1966 vond het tweede Vlaams Festival plaats, hetwelk twaalf, voor het overgrote deel culturele evenementen telde, met als een van de hoogtepunten de Nederlandse première van het toneelstuk ‘Thyestes’ van Hugo Claus.

Programma Zuid-Nederlandse Ontmoetingen 1967/1968

Op 23 september 1967 begon het derde Festival, dat om nader uiteen te zetten redenen Zuid-Nederlandse Ontmoetingen werd genoemd. Deze Ontmoetingen telden een 30-tal evenementen. Zo stonden 5 toneelvoor-

[p. 113]

stellingen door de Koninklijke Nederlandse Schouwburg en de Koninklijke Vlaamse Schouwburg op het programma, welk aantal door het grote succes ervan dit seizoen geleidelijk is uitgebreid tot in totaal 10 voorstellingen in de Eindhovense Stadsschouwburg.

Daarnaast trad de Koninklijke Vlaamse Opera een maal op, vonden concerten plaats door het B.R.T. Symphonie-orkest en het B.R.T. Festivalorkest, alsmede een literaire en twee cabaretavonden. Verder werd een tentoonstelling gehouden ‘De Wereld der Sinjoren’, Antwerpen fotografisch gezien door Martien Coppens en een tentoonstelling van jonge Belgische schilders; tegelijkertijd had de Nederlandse première van de film van Hugo Claus ‘De Vijanden’ te Eindhoven plaats en het gezelschap ‘Broedermin’ uit Antwerpen vertoonde ‘De Opgaande Zon’ van Heijermans. Tenslotte werd in het kader van de Zuid-Nederlandse Ontmoetingen in Antwerpen de tentoonstelling ‘Kunst na 1945 uit de collectie van het Stedelijk van Abbemuseum’ gehouden, bij de opening waarvan een 70-tal Eindhovenaren aanwezig waren, die de volgende dag werden ontvangen door het Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen in Antwerpen.

Wat de niet zuiver culturele evenementen betreft, kunnen worden genoemd de ‘Vier Provinciëndag’ voor besturen van provincies en gemeenten, waar onder meer met de gouverneurs en de commissarissen van de Koningin, de provinciebesturen uit Antwerpen, Belgisch en Nederlands Limburg en Noord-Brabant aanwezig waren, het driedaags congres betreffende ‘De bevordering van het welzijn in de grensstreek in het Benelux-Middengebied’, hetwelk geopend werd door de Minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk en waar ook de Minister van het Gezin en de Huisvesting uit Brussel het woord voerde, en het congres ‘Het midden- en kleinbedrijf in het Benelux-Middengebied’, dat door de Staatssecretaris van Economische Zaken werd geopend. Voorts een ‘Dag van het Algemeen Nederlands Verbond’ over ‘Actuele mogelijkheden voor samenwerking in het Benelux-Middengebied in het bijzonder betreffende het hoger onderwijs’, de Ontmoeting ‘Kunst en Vormingswerk’ onder auspiciën van de contactgroep Noord-Zuid, de Teach-in voor jongeren over de betrekkingen tussen Vlaanderen en Nederland bezien vanuit cultureel, politiek en economisch standpunt, een drietal sportdagen, waarop Belgen en Nederlanders uit een 15-tal takken van sport wedstrijden tegen elkaar speelden en last but not least de Journalistendag, waarop een 60-tal Vlamingen, voor een belangrijk deel vergezeld van hun dames door hun Nederlandse collega's werden ontvangen om deel te nemen aan een Forum onder voorzitterschap van de Minister van Staat, mr. J. Cals.

Deze uitgebreide opsomming heeft ten doel een indruk te geven van de ontwikkeling van het oorspronkelijke Vlaams Festival - een zuiver culturele aangelegenheid - tot de - vele gebieden van de maatschappij bestrijkende - Zuid-Nederlandse Ontmoetingen om aldus een beter begrip te krijgen van de oorzaken en de aard van deze ontwikkeling.

[p. 114]

De Ontwikkeling van Vlaams Festival naar Zuid-Nederlandse Ontmoetingen

Deze ontwikkeling wordt gekenmerkt door drie punten:

1e	Het opnemen in het programma van vele niet zuiver culturele evenementen;
2e	De groei van een ‘Festival’ naar ‘Ontmoetingen’;
3e	De sterke toeneming van de activiteiten.

1. Bij het organiseren van het Festival kwamen de organisatoren - mede geleerd door hun ervaringen in de praktijk - al spoedig tot de conclusie, dat het ondoeltreffend is te streven naar integratie op één bepaald gebied, in casu cultureel gebied, zonder daarbij aandacht te schenken aan de integratie die op andere gebieden noodzakelijk is.

Dit, omdat de integratie op één gebied invloed heeft op en beïnvloed wordt door die op andere gebieden, waarbij overigens de grens tussen verschillende gebieden veelal niet scherp is en zij elkaar in belangrijke mate overlappen.

Zo is voor een ieder duidelijk het zeer grote belang voor de integratie op ieder gebied van de aanwezigheid van goede communicatiemiddelen, derhalve goede verkeerswegen, goede en goedkope telefoonverbindingen, grote reikwijdte van t.v.-stations in het nabuurland enz.. Ook behoeft het geen betoog, dat de economische en zakelijke integratie tussen België en Nederland zal worden bevorderd door regelmatige contacten op ander gebied. Verder wordt de culturele uitwisseling nog steeds bemoeilijkt door de douanegrens tussen beide landen enz. enz.. Het ontstaan van het besef van een en ander leidde ertoe, dat een belangrijk aantal niet culturele evenementen in het programma werd opgenomen.

2. Met de naam festival wordt gewoonlijk aangeduid een aantal culturele manifestaties van niet te lange duur. Bovengenoemde ontwikkeling, en het feit, dat de evenementen zich over vele maanden uitstrekten, hadden ten gevolge, dat de naam Vlaams Festival niet meer passend werd gevonden en de evenementen van het seizoen 1967/1968 de naam ‘Zuid-Nederlandse Ontmoetingen’ werd gegeven, met de bedoeling t.z.t. ook de stichting zo te noemen.

Het woord ‘Ontmoetingen’ is mede gekozen uit de overtuiging dat de persoonlijke ontmoeting - het menselijk contact - bij de pogingen tot integratie een zeer belangrijke rol zal moeten spelen. Werkelijke integratie is slechts mogelijk indien de mensen van weerskanten van de grens elkaar en elkaars eigen aard beter gaan leren kennen en daardoor waarderen. Het is niet voor niets, dat iemand met een zo grote ervaring op dit gebied als de secretaris-generaal van de Benelux-Economische Unie, dr. C.D.A., baron van Lynden, in een interview in mei 1967 het als zijn eerste taak noemde contact tot stand te brengen tussen de mensen van weerskanten van de grens.

Bij de organisatie van de Zuid-Nederlandse Ontmoetingen wordt hiernaar doelbewust gestreefd. Dit geschiedde dit jaar bijvoorbeeld bij de opening en het slot van de Ontmoetingen, de drie sportdagen, de journalistendag,

[p. 115]

de opening van de tentoonstelling in Antwerpen, de twee plaats gehad hebbende congressen, de ontmoeting Kunst en Vormingswerk, de Vier Provinciëndag, en de Teach-in voor jongeren. Bovendien werd ter gelegenheid van een aantal culturele avonden een contact tussen Vlamingen en Nederlanders bevorderd, zoals bijvoorbeeld het bezoek van het Verbond van Vlaamse Academici, gouw Antwerpen, aan de Eindhovense Sociëteit Concordia.

Het is van belang bij deze ontmoetingen naar continuïteit te streven. Het heeft weinig zin één ontmoeting te organiseren en het dan daarbij te laten. De ervaring leert ook dat een tweede ontmoeting meestal beter bezocht en succesvoller is dan een eerste, omdat men elkaar heeft leren kennen. Voorwaarde voor een goede kennismaking is, dat er ruimschoots tijd beschikbaar is voor informeel contact, iets waarnaar bij de Zuid-Nederlandse Ontmoetingen steeds gestreefd wordt. Terecht merkte mr. Ph.J.I.M. Houben, directeur van het Algemeen Nederlands Verbond, op, toen hij na afloop van het forum voor de Vlaamse en Nederlandse journalisten deze in hemdsmouwen met veel plezier tegen elkaar zag bowlen: ‘Kijk, dit is nu werkelijke integratie’.

3. Wat tenslotte de snelle groei van de Zuid-Nederlandse Ontmoetingen betreft, de verklaring hiervan is tweeledig. In de eerste plaats is het initiatief genomen op een tijdstip hetwelk er rijp voor was. Bij de organisatie is dan ook grote steun ondervonden van verschillende overheidsinstanties en van particuliere organisaties van weerskanten van de grens. Dit is verklaarbaar in een tijd waarin algemeen de noodzaak wordt ingezien van integratie van West-Europa om het eigen ‘gezicht’ tegenover de Verenigde Staten en Rusland te behouden. En waar kan men beter naar integratie streven dan bij twee landen, waar in de in dit opzicht zo belangrijke grensprovincies in overwegende mate dezelfde taal wordt gesproken?

De tweede verklaring voor de snelle groei is de gevolgde werkwijze bij de organisatie van de evenementen. In een artikel over de samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland op toneelgebied schrijft André Rutten in ‘De Tijd’ van 14 februari 1968: ‘De praktijk van dit seizoen wijst uit, dat Brussel en Antwerpen het meest in Eindhoven optreden. Daar is het een en ander gebeurd, dank zij de stichting Vlaams Festival. Haar secretaris dr. Vredegoor werkte niet met brieven of rapporten, maar ging met alle betrokkenen praten en kreeg zo in korte tijd gedaan wat eerst nauwelijks mogelijk leek’.

Zo is het in feite. Men bereikt de integratie niet van achter een bureau, maar door veel te telefoneren en op stap te gaan om met de betrokkenen te spreken, er ideëen op te doen, relaties te krijgen en inzicht in ‘Who is Who’, enz.. Geregelde bezoeken naar België, zowel ‘werkbezoeken’, als bezoeken naar aanleiding van bepaalde gebeurtenissen, zoals premières, conferenties e.d. zijn voorwaarde geweest voor de succesvolle ontwikkeling van de Zuid-Nederlandse Ontmoetingen. Laten wij hopen, dat deze Ontmoetingen, op de ingeslagen weg voortgaand, nog veel voor de integratie tussen België en Nederland mogen bereiken.