Neerlandia. Jaargang 71

Frans-Vlaanderen

Cultuurdagen Waregem en Ekelsbeke

Sinds 1948 wordt ieder jaar op de laatste zondag van augustus te Waregem de Frans-Vlaamse Cultuurdag gehouden en daarop volgt dan de eerste zondag van september te Ekelsbeke, een ontmoetingsdag die de Frans-Vlamingen zelf organiseren. Te Waregem en te Ekelsbeke komen allen samen die bekommerd zijn om het behoud van onze moedertaal in de Westhoek.

Waregem

Op de Frans-Vlaamse cultuurdagen, die sinds 25 juli 1948 elk jaar te Waregem gehouden zijn, evenals op de Vlaamse cultuurdagen die sindsdien te Ekelsbeke (Esquelbecq) gehouden werden - zondag 3 sept. was het de zesde in de reeks - werd keer op keer de nadruk gelegd op het louter culturele karakter van deze bijeenkomsten en de werking die eruit voortvloeit.

André Demedts en Luc Verbeke, de initiatiefnemers hebben zich geleidelijk aan weten te omringen met een immer groeiende schare medewerkers uit Frans-Vlaanderen, Vlaanderen en Nederland.

Zondag 27 augustus werd te Waregem de 20ste Frans-Vlaamse cultuurdag gehouden. Net zoals verleden jaar voor het eerst gebeurde, kwam men ook nu in de voormiddag in sectievergaderingen bijeen. 's Middags had de plenaire zitting plaats waarop de besluiten van deze groepsvergaderingen werden toegelicht en de uitslag van de taal- en letterkundige prijsvraag (17 deelnemers) voor Frans-Vlamingen werd bekend gemaakt.

Dit jaar waren er vijf secties: Jeugd, literatuur en communicatiemedia, w.o. pers, tijdschriften, radio en t.v., Onderwijs en toneel, Heemkunde met folklore, geschiedenis en toerisme en tenslotte Economie. Voorzitter Demedts deelde mede dat er volgend jaar nog twee bijkomen: Overheidspersonen en Familiekunde.

In de sectie jeugd werd besloten dat het jeugdcomité meer uitgebreid moet worden en de mogelijkheden werden onderzocht om te komen tot de publikatie van een periodiek schriftje voor de Frans-Vlaamse jeugd, waaraan door jongeren uit de Franse Westhoek zou meegewerkt worden. In de sectie communicatiemedia werd gepleit voor een nauwere samenwerking tussen de gewestelijke radio-omroepen van Rijsel en Kortrijk, in de aard van die tussen Belgisch en Nederlands Limburg. Er zal geijverd worden voor een radiosteunzender in de middengolf die niet alleen het zuiden van West-Vlaanderen, dat nu zijn eigen Vlaamse radio moeilijk ontvangt, zou bestrijken, maar tevens de Franse Westhoek. Met genoegen werd vernomen dat binnen de twee jaar in het

[p. 148]

Veurnse een steun-tv-zender wordt opgericht, die heel Frans-Vlaanderen zal bestrijken, zodat de Fransen uit het Noorden met een aangepast toestel het Vlaamse tv-programma zullen ontvangen.

In de sectie onderwijs werd gewezen op de moeizame, maar toch zichtbare vooruitgang inzake het aantal scholen waar vrije lessen Nederlands worden gegeven en inzake het aantal leerlingen dat groeiende is. Geijverd zal worden voor een cursus Nederlands voor Franstaligen in de Belgische Wereldomroep.

In de sectie geschiedenis werd gepleit voor een juistere weergave in de geschiedenisboeken van de rol van Frans-Vlaanderen voor de rest der Nederlanden.

De sectie economie hield zich vrijwel uitsluitend bezig met de textielnijverheid, die zowel voor Frans-Vlaanderen als voor Belgisch-Vlaanderen een levensbelang is. De Belgische moeilijkheden zijn dezelfde als die van het Franse Noorden. Om deze problematiek verder uit te diepen werd besloten tot de organisatie van een colloquium dat volgende winter zal gehouden worden met representatieve vertegenwoordigers uit het Franse en het Belgische Vlaanderen.

Vlaams in 92 gemeenten van Noord-Frankrijk

De voorzitter van de koninklijke Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde, prof. dr. Vanacker, hield vervolgens een met klankopnamen geïllustreerde lezing over zijn bevindingen in Frans-Vlaanderen. Hij reisde geruime tijd door de Westhoek om er de huidige toestand inzake het gebruik van Vlaamse dialekten als moedertaal der autochtone bevolking te bestuderen. Hij kwam tot de conclusie dat er nog in 92 Fransvlaamse gemeenten Nederlands gesproken wordt. Het platteland houdt sterker stand dan de stad. Het aantal oude mensen dat Vlaams spreekt is groter dan het aantal jongeren.

Als voornaamste oorzaak van de achteruitgang van het Nederlands in Noord-Frankrijk - achteruitgang die al eeuwen duurt - noemde hij het feit dat de autochtonen hun moedertaal niet kunnen lezen en kunnen schrijven. Dit was ook de conclusie van de spreekbeurt van mevr. Nicole Verbeke uit Frans-Vlaanderen, die na twee jaar studie reeds een bijna feilloos Nederlands spreekt.

Als wij er niet in slagen de Franse staat ertoe te krijgen dat hij ervoor zorgt dat het Nederlands als tweede of derde taal onderwezen wordt in het middelbaar onderwijs in het Franse Noorden, dan valt te vrezen dat over enkele generaties in de Frans-Vlaamse huiskring geen Nederlands meer gesproken wordt. Daarom is het nodig dat de Belgische en Nederlandse regeringen het privé-initiatief van het comité voor Frans-Vlaanderen steunen en overnemen. Deze oproep van niemand minder dan de voorzitter van de Kon. Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde kunnen de Belgische en Nederlandse regeringen niet zo maar naast zich neerleggen.

Ekelsbeke

De kleine Noordfranse gemeente Ekelsbeke en de inrichters van de 6e Vlaamse Cultuurdag hadden zondag 3 september een slechte dag: een druilerige regen en een echte herfstwind. Dat kon je ook merken aan de traditionele leeuwevlag op het kasteel van Ekelsbeke. De leeuw leek wel zijn kop kwijt te zijn in die nijdige wind en alleen de spreuk ‘Vaincre ou mourir’ onderaan op de vlag was duidelijk zichtbaar. Symbool voor de situatie van de Frans-Vlaming en van de hele dag? Het verloop van de 6e Ekelsbeekse dag bewees het tegendeel.

Er was dit jaar opvallend veel volk te Ekelsbeke: Frans-Vlamingen, onder wie een groot aantal nieuwe en jonge mensen, Vlamingen, zowel uit West-Vlaanderen als uit Antwerpen of Limburg en ook Nederlanders waarvan sommigen ‘de brug’ hadden gemaakt tussen Waregem en Ekelsbeke.

Onderweg ontmoetten we een groep wandelaars die al van zaterdag van uit Kortrijk te voet naar Ekelsbeke was getrokken. Om halftien heerste op het marktplein van Elkesbeke al een grote drukte, waarbij de wagens met een Belgisch nummerplaat het overwicht hadden.

Merkwaardig, zowel te Waregem op 27 aug. als zondag 3 sept. te Ekelsbeke, was het groot aantal Frans-Vlaamse jonge intellectuelen, studenten en pas afgestudeerden, die voor de eerste maal aan de cultuurdagen deelnamen. Vorige jaren waren er reeds enkele, maar dit jaar vielen ze op door hun groot aantal. Meer en meer wordt de indruk bevestigd dat er een gunstige kentering waar te nemen is. Gingen sinds de jongste oorlog vrijwel alle initiatieven voor het culturele reveil en de heropleving van de Nederlandse taal in Frans-Vlaanderen vooral van Belgisch Vlaanderen uit, steeds meer nemen Frans-Vlamingen zelf het roer in handen. Reeds gaan van hen initiatieven uit, zodat het er naar uitziet dat de droom werkelijkheid wordt, dat nl. Vlaanderen en Nederland van Frans-Vlaanderen uit ‘gevraagd’ worden te steunen bij eigen initiatieven eerder dan ze zelf in te geven zoals in het verleden bijna eenzijdig het geval was.

Ook zij opgemerkt dat naast de culturele ook de economische bindingen aan bod komen. Als revelerende details stippen we o.m. aan dat vrijwel geen week voorbij gaat zonder dat in de regionale weekbladen van West-Vlaanderen een of meer aankondigingen en reclames, in het Nederlands, verschijnen van Frans-Vlaamse firma's en dat, zoals bleek uit de sectievergadering economie te Waregem, men zich van weerskanten van de Belgisch-Franse grens bewust is geworden van de gelijklopende belangen en moeilijkheden in een der levensnoodzakelijk bedrijfstakken van Noord-Frankrijk en Vlaams-België, de textielsector, die zich als een lint uitstrekt van Rijsel tot St.-Niklaas.

Cultuurpatrimonium

Het kasteel van Ekelsbeke geeft de indruk zijn best te doen voort te bestaan. Het gebouw zelf ontsnapt natuurlijk niet aan de ‘tand des tijds’ en van het park blijft alleen nog een heerlijk stuk wildernis over met daartussen een Franse tuin die men nog probeert te onderhouden.

Maar het was vooral het tuinhuisje in het park dat de aandacht trok. Kanunnik Lescroart presenteerde daar 's morgens de uitgaven van het Comité Flamand de France. Zowel de ‘Annales’ als de ‘Bulletins’ van dit Comité vormen een ware goudmijn voor wie het verleden van Frans-Vlaanderen wil bestuderen. In een tweede zaaltje van hetzelfde tuinhuisje sprak de heer J.E. Steelandt van Torkonje over de Frans-Vlaamse schilderkunst in het algemeen en het werk van hem en zijn vrienden uit Torkonje in het bijzonder. Opvallend was de zelfverzekerheid waarmee hij getuigenis aflegde van zijn Vlaams-zijn. Die uitdrukkelijke en doelbewuste affirmatie van het eigen Vlaamse of Nederlandse wezen was trouwens kenmerkend voor de hele dag, van de Vlaamse mis met Nederlandse homelie tot de namiddagzitting.

Nederlands leren

De namiddagzitting in de zaal Vandersluys bevatte voor een deel het klassieke scenario: de prijsuitreiking aan leerlingen van Nederlandse cursussen te Leisele, Bambeke, Steenvoorde en Hazebroek en de gebruikelijke toespraken. Maar er was ook meer. Wellicht voor het eerst zijn de Frans-Vlamingen erin geslaagd de uitvoering van deze cultuurdag alléén te verwezenlijken. Voor het eerst ook werd door verschillende personen een zeer duidelijke en fiere taal gesproken. Guy Duyck, leraar Nederlands te Bambeke, verwierp elk taalpartikularisme en beklemtoonde de noodzaak voor Frans-Vlamingen om A.B.N. en niets anders dan A.B.N. te studeren. Prof. Deswarte vond dat alleen al de ontwikkeling en groei van Vlaanderen in België en het Europese wonder dat Nederland heet, volstaan om de studie van het Nederlands in Frans-Vlaanderen te verantwoorden.

Naast dat groeiend zelfbewustzijn van de Frans-Vlamingen was ook de grote verscheidenheid van deze dag opmerkelijk. Zo vermelden we Jacques Fermaut die hulde bracht aan de zestigjarige prof. Deswarte, Mary Pos die Vlaamse en Afrikaanse poëzie voordroeg, en 's avonds het optreden van de volksdansgroep ‘Die Rooselaer’ uit Oostrozebeke en van een plaatselijke muzikale groep.

[p. 149]

Alles bij elkaar vertoonde deze 6e Vlaamse cultuurdag van Ekelsbeke een duidelijke vooruitgang t.o.v. de 5 vorige cultuurdagen. De talrijke deelname van jonge Frans-Vlamingen, waardoor Vlamingen uit België zich volledig afzijdig konden houden van de uitwerking van deze dag, bewijst dat er in de toekomst nog meer mag verwacht worden.

Uitslag Opstelprijskamp

Op de letterkundige prijsvraag uitgeschreven door het Comité voor Frans-Vlaanderen kwamen 17 inzendingen (13 in 1966) binnen van Franse staatsburgers die een in het Nederlands gestelde bijdrage leverden. De ereprijs behaalde kanunnik J. Verdonck uit Boeschepe voor zijn volkse vertelling ‘Een grensgehucht onder het kruis’.

Mevrouw Nicole Verbeke uit Mergem en de heer Henri Decoopman uit Steenvoorde delen de eerste prijs. De eerste (na pas 2 jaar studie in een haast vlekkeloos Nederlands) voor een nauwkeurige dissertatie over Jan van Eyck, de tweede voor een historische bijdrage over zijn gemeente.

De tweede prijs werd gedeeld door de juffrouwen Chantal Leynaert uit Killem en Marie-Odile Vermersch uit Warhem.

Aanmoedigingsprijzen gingen naar de juffrouwen Berthe Verbeke uit Mergem, Berthe Vanderlynden uit De Moeren, Annie Horrein uit Rekspoede, Michèle Ureel uit Killem, Francine Van Reckem uit Rekspoede en Raymonde Dewitte uit Killem.

Eervolle vermeldingen ontvingen de heren Raymond Cnapelynck uit Steenvoorde. Martin Buysse uit Croix en Didrik Kressen uit Bry-sur-Marne.

Al de Franse deelnemers aan deze Nederlandse opstelwedstrijd werden bedacht met een boekenpakket. Enkelen van hen ontvingen hun prijs te Waregem op zondag 27 aug. tijdens de 20e Frans-Vlaamse Cultuurdag, de anderen op de zesde Vlaamse Cultuurdag te Ekelsbeke op zondag 3 sept. j.l.

A. Lammertyn.