Neerlandia. Jaargang 70

Nederland

Professor dr. N.A. Donkersloot overleden

Op 22 december 1965 is overleden prof. dr. N.A. Donkersloot, beter bekend onder zijn schuilnaam Anthonie Donker.

Dichter, criticus, essayist en schrijver van een enkele roman, daarnaast een geleerde die bijna dertig jaar als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam verbonden is geweest. Heel lang was hij bestuurslid van het P.E.N.-centrum en voorzitter van de Ver. van Letterkundigen.

Ook in Vlaanderen en Zuid-Afrika was hij bekend. Enige jaren geleden heeft hij een aantal lezingen gehouden voor onze Zuidnederlandse afdelingen en in 1948 heeft hij een reis naar Zuid-Afrika gemaakt. Zijn indrukken van dit laatste land heeft hij verteld in ‘De bliksem speelt om de doringboom’ (1949).

Gelders dialect als voertaal bij de lessen Nederlands

Als alles volgens plan verloopt, zullen na de grote vakantie de kinderen van de laagste klassen der lagere scholen in Winterswijk (Gelderse Achterhoek) tegen de meester mogen zeggen: ‘Dag meister’. En als iemand het een beetje te bont maakt in de klas komt de meester, streng, van: ‘In den hook’. En krijgen de kinderen een extra-dagje vrij, dan mogen zij, in de klas, in koor roepen: ‘Morgen kriegen w'ij vrie’.

De leerkrachten van de lagere scholen in Winterswijk hebben nl. op een vergadering in ‘De Zwaan’ besloten na de zomervakantie dit jaar op de lagere school met de kinderen het klankvolle dialect van de Gelderse Achterhoek te gaan spreken.

Men verwacht dat dan de aanpassing van de in het dialect opgegroeide kinderen met de Nederlandse taal geleidelijker zal verlopen.

In de hoogste klassen wil men het dialekt gaan cultiveren op literair niveau, om ook een doelbewuste vergelijkingsmogelijkheid te scheppen tussen dialect en goed Nederlands.

Op deze manier krijgt Winterswijk de eerste leergang in het dialect die ons land kent. Het woordenboek van het Winterswijks komt in de loop van de zomer van de pers.

Na lezing van dit bericht uit ‘De Telegraaf’ herinnerden wij ons, dat in 1958 de toenmalige voorzitter van de afdeling Groningen van het A.N.V., de heer T.R.C. Koch, in het Jubileumnummer van ‘Neerlandia’ reeds een pleidooi heeft gehouden voor het dialect.

Hij schreef o.a.:

‘Het moge de Groningse grote boeren misschien vreemd in de oren klinken, maar het is mijn vaste overtuiging, dat men een streektaal in ere dient te houden en dat men verlies en schade lijdt aan zijn ziel, als men zich hooghartig daarvan afwendt. Gevoel en liefde voor eigen streektaal kan heel wel samengaan met het aankweken van een goed verzorgde gemeenschappelijke taal. En deze samengang gedijt tot beider voordeel.’

Ook merkte de heer Koch op, dat in bepaalde gevallen de leerling bij de spelling van een woord (b.v. ei of ij) een stevig houvast heeft aan zijn dialect (ei = aai en ij = ie).

Precies wat de Winterswijkse pedagogen verwachten van het Gelderse dialect bij het onderwijs in de Nederlandse taal.

Letterkundig Museum naar Juffrouw Idastraat 's-Gravenhage

In het novembernummer van Neerlandia-1964 maakten wij melding van de verhuizing van het Nederlands Letterkundig museum te 's-Gravenhage van het Oude Stadhuis naar het Nassauplein, in afwachting van de definitieve vestiging in de Juffrouw Idastraat.

Blijkens een bericht in ‘Het Vaderland’ van 21 december jl. heeft de definitieve verhuizing van het in 1954 opgerichte Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum plaats gehad.

Het stijlvolle pand uit de 18e eeuw, in het oude centrum van Den Haag, kreeg een geheel gerestaureerde gevel. Het interieur wordt met steun van de Mortelmans-Stichting en het Prins Bernhardfonds aangepast aan de eisen, die een Letterkundig Museum stelt.

De leeszaal is reeds voor het publiek geopend. In de loop van het voorjaar, als alle werkzaamheden aan het gebouw zijn beëindigd, zal de officiële opening van het museum plaatsvinden.

Het tijdschrift Veldeke veertig jaar

In januari van dit jaar bestaat VELDEKE, tijdschrift van de vereniging tot instandhouding en bevordering van de Limburgse dialekten, 40 jaar. Dit is op luisterrijke wijze op 22 januari in Maastricht gevierd.

Nederlands in Nederland

Leven we in Nederland of in Engeland, vraagt men zich wel eens af? De Nederlandse Juristenvereniging spreekt in haar jaarvergadering over de bescherming van de ‘privacy’; het Verbond voor Veilig Verkeer wil een proef nemen met het plaatsen van borden voorzien van ‘slogans’; de Nederlandse regering wil de bevolking beschermen tegen de zg. ‘fallout’. De vreemde woorden waarvan men zich aldus bedient zijn vooral Engels, maar het Frans ontbreekt ook niet; voorbeelden zijn in de dagbladpers en elders gemakkelijk te vinden.

De ‘slogan’ van deze tijd in Nederland is internationaliteit; om de ‘privacy’ van de Nederlandse taal bekommert men zich minder. Wist u dat Nederland, wat zijn taalgebruik betreft, het meest verengelste land van Europa is? En wordt het niet tijd om te beseffen dat internationaliteit niet het hoogste goed is? Ook elders dringen vreemde woorden en uitdrukkingen door in het nationale taalgebruik; maar overal elders wordt meer gedaan dan in Nederland om aan onnodig gebruik van vreemde woorden paal en perk te stellen. In zijn pas verschenen boek Decline and Rice of Europe (Achteruitgang en Opkomst van Europa) zegt de Hongaars-Amerikaanse schrijver John Lukacs: ‘De handel van Europa zal misschien internationaal worden; de volkstalen worden ook geïnternationaliseerd, maar alleen aan de oppervlakte; hun weerstandsvermogen is verbazingwekkend.’ Als hij de toestand in Nederland kende, zou hij zich op dit punt vermoedelijk minder positief hebben uitgelaten. Het laissez-faire dat in de politiek en de economie heeft afgedaan, geeft bij ons de algemene houding aan op taalgebied. Dat internationale oriëntering kan samengaan met zorg voor de zuiverheid van de eigen taal, leren ons Zweden en Noorwegen.

De tijd ontbreekt mij om dit nader toe te lichten; ik kan alleen herhalen mijn mening dat Nederlanders meer vreemde woorden gebruiken dan nodig en wenselijk is.

Prof. dr. R.W. Zandvoort.

Overgenomen uit ‘Onze Taal’, 34e jrg., nr. 11.