Neerlandia. Jaargang 69

[p. 182]

Tien jaar na de eerste officiële uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijzen

Het was een belangrijke hoofdbestuursvergadering op 26 november 1955, toen de vijf adviescommissies tot toekenning van de Visser-Neerlandiaprijzen (deze naam ontstond in 1957) werden ingesteld. Vóór die tijd waren er allerlei vergaderingen geweest over de schenking die mr. H.L.A. Visser aan het A.N.V. in 1942 bij uiterste wil had gedaan. Het besuur wist geen raad met de uitleg van het testament en met al het geld.

In 1955 had het bestuur twee prijzen toegekend; het geld werd per cheque overgemaakt. In 1956 werden voor het eerst drie prijzen uitgereikt in het Verbondskantoor, daarna nog enige keren in de Surinamestraat of in een zaal ergens in Den Haag. Pas in 1960 had de eerste uitreiking door mij in de Rolzaal plaats en dat is zo gebleven. Na 1956 werd het aantal prijzen jaarlijks meer, dientengevolge werden de totaalbedragen groter. In 1956 waren er drie prijzen (f 8.000, -), in 1957 vier prijzen (f 10.000, -) en elk jaar werd het meer. Na 1960 elk jaar ongeveer 25 prijzen (f 50.000, -).

Tot en met 20 februari 1965 zijn er 178 prijzen uitgereikt (f 374.950, -). Dit jaar zijn er 21 prijzen toegekend (f 62.500, -), zodat in het begin van 1966 uitgereikt zullen zijn 199 prijzen (f 436.450, -).

De eerste jaren waren heel moeilijk voor het bestuur en hier past een woord van dank aan de bestuursleden van die dagen E.H. Bos, voorzitter (overleden in 1958), dr. J. Schouten, voorzitter (overleden in 1965), ir. J. Schutte, secretaris, en C. van Leeuwen, penningmeester.

Om te laten zien, hoe moeilijk dit testament is, geef ik hier de doeleinden, neergelegd in de laatste wil van mr. Visser.

Uit de inkomsten van het kapitaal zal het Verbond jaarlijks of tweejaarlijks prijzen (gelden) beschikbaar stellen ten behoeve van:

1. zedelijke en materiële steunverlening aan diegenen, vooral Nederlanders, die door of ondanks hun goed karakter zijn of dreigen te worden benadeeld, door beloning van werkelijke verdiensten en door afwijzing van succesjacht; om te beginnen in het bijzonder door het instellen van (school)prijzen tot aanmoediging van goed karakter, die in tegenstelling tot knapheidsprijzen hier te lande zeldzaam of niet voorkomen;

2. steunverlening aan praktische, tevens zuiver culturele werkzaamheden, in het bijzonder ten dienste van culturele ontdekkingen in Nederlandse laboratoria, bij voorkeur ten bate van lichamelijk en geestelijk welzijn; onder meer wordt hier gedoeld op onderzoekingen en middelen ter bestrijding en voorkoming van gevaren die de mensen bedreigen van de kant van de natuur, zo b.v. door onweer en blikseminslag;

3. medewerking aan het voorkomen van alles wat met hypercultuur en verder met paniek, psychische epidemie en gevaarlijke massasuggestie in het bijzonder in Nederland samenhangt; door bevordering van ook op experimenten berustende studie dienen daaruit voortvloeiende maatregelen te worden voorbereid;

4. uitloving van een prijs voor een hoogstaand Nederlands toneelspel en voor een voortreffelijk door een Nederlander gecomponeerd, melodieus, dus niet hypermodern muzikaal werk.

Het testament is door zijn ingewikkelde structuur en redactie op verschillende punten naar de letter moeilijk uitvoerbaar. Uit alles blijkt de angst van de erflater, die in de Duitse bezettingstijd in het nauw werd gedreven.

Eenvoudiger gezegd:

1.	karakterprijzen;
2.	steunverlening aan praktische werkzaamheden ten bate van het lichamelijk en geestelijk welzijn van de mens en aan het cultureel werk;
3.	steunverlening aan personen en instellingen, die werk-

[p. 183]

	zaam zijn op het terrein van de geestelijke weerbaarheid en de bescherming van de jeugd;
4.	toneelprijzen voor toneel-, televisie- en hoorspelen;
4a.	muziekprijzen.

De naam ‘prijzen’ is eigenlijk alleen juist voor toneelen muziek (toegekend naar aanleiding van uitgeschreven wedstrijden) en enigszins juist voor getoond goed karakter (doeleinde 1). Voor 2 en 3 is het eenvoudig steunverlening.

De verschillende commissieleden hebben altijd getracht de prijzen (ik blijf dit woord nu maar gebruiken) vast te stellen in de geest van de erflater en zij zijn ervan overtuigd, dat mr. Visser het met de meeste prijzen eens geweest zou zijn.

Bij de uitreiking worden altijd enige familieleden van mr. Visser uitgenodigd. Een van hen schreef enige jaren geleden: ‘Ik ben er zeker van, dat mr. H.L.A. Visser, ware hij aanwezig geweest, zijn instemming zou hebben betuigd met de keuze van de begiftigden, evenzeer als met de wijze waarop de uitreiking der prijzen heeft plaats gevonden.’

De meeste prijzen zijn in Noord-Nederland gebleven, sedert 1960 gaan er ook prijzen naar het Nederlandssprekende gedeelte van België. Verleden jaar is er een prijs naar de Antillen gegaan en dit jaar een naar Zuid-Afrika.

Tot en met 1966 kwamen 54 personen in aanmerking voor prijzen zoals bedoeld in doeleinde I; er werden 51 steunverleningen uitgereikt zoals bedoeld in doeleinde II en 31 als in doeleinde III. In diezelfde tijd zijn 14 toneelstukken, 10 televisiespelen en 39 composities bekroond.

Oorspronkelijk wist het bestuur niets af van de persoon mr. Visser. Onze oud-administrateur, de heer P. de Kat Angelino, heeft zich verdienstelijk gemaakt met het opsporen van alles wat op de erflater betrekking had. In 1960 had hij voldoende gegevens en verscheen van zijn hand een levensbeschrijving van mr. Herman Lodewijk Alexander Visser (1872-1943), oud-advocaat en schrijver van een groot aantal filosofische werken. Op 12 juni 1942 heeft mr. Visser ten overstaan van een notaris in Amsterdam bij testament zijn laatste wil kenbaar gemaakt. Zodoende is ons Verbond in staat gesteld jaarlijks ongeveer f 60.000, - aan prijzen uit te reiken en heeft daarmee heel wat mensen gelukkig gemaakt en tal van instellingen financieel kunnen steunen.

De moeilijkste jaren zijn voorbij, enige commissies (in elke commissie hebben ook Zuid-Nederlanders zitting) en leden van het dagelijks bestuur zijn het hele jaar bezig allerlei binnengekomen aanvragen te bestuderen om ten slotte een aantal (meestal 20-30) voorstellen in te dienen.

Het feit, dat mr. Visser het A.N.V. heeft aangewezen als uitvoerder van de vier door hem genoemde doeleinden, wijst erop, dat mr. Visser instemde met de doelstellingen van het A.N.V.

Aan het slot wil ik erop wijzen, dat het Verbond de erfenis van mr. Visser niet ten eigen bate mag gebruiken. Dikwijls hoort men dat het A.N.V. zo'n rijke vereniging is, want jaarlijks wordt er heel wat geld aan prijzen uitgedeeld. Dit is beslist niet waar, het A.N.V. blijft alleen in stand door subsidie van de Nederlandse regering, de contributies der leden, giften en legaten. Wel heeft het Verbond, behalve door zijn werkzaamheden de laatste tien jaar meer bekendheid gekregen door de Visser- Neerlandiaprijzen en het is de gever, mr. Visser, daar heel erg dankbaar voor.

F.K

Eerste uitreiking van een Visser-Neerlandiaprijs in het verbondskantoor door de toenmalige voorzitter, wijlen de heer E.H. Bos.