Neerlandia. Jaargang 69

Zuid-Afrika

Prof. jhr. dr. P.J. van Winter en Zuid-Afrika

Prof. Van Winter, hoogleraar in de algemene en vaderlandse geschiedenis van de nieuwe en nieuwste tijd aan de Rijksuniversiteit te Groningen, is aan het einde van het academisch jaar (1964-1965) met emeritaat gegaan.

Voor Zuid-Afrika is prof. Van Winter van grote betekenis geweest en voorlopig zal hij dat nog wel blijven.

In de eerste plaats vanwege zijn gezaghebbend werk over de Nederlandsch Zuidafrikaanse Spoorweg Maatschappij (N.Z.A.S.M.).

Voorts verschenen van zijn hand studies over ‘Dr. Leyds en Zuid-Afrika’, ‘Voortrekkers en trekboeren in de geschiedenis van Zuid-Afrika’ en zijn beschouwingen over de positie van Paul Krugers Hollanders in de Transvaalse samenleving. In het maandblad ‘Zuid-Afrika’ van de Zuid-Afrikaanse Stichting Moederland te Amsterdam, dat onder zijn leiding verschijnt, publiceerde hij menig artikel

[p. 140]

waarin de toestanden en gebeurtenissen in Zuid-Afrika begrijpend-critisch en met grote kennis van zaken werden belicht. Jonge Zuidafrikaanse historici werden mede gevormd op zijn colleges.

Het Nederlandse boek

In het maandblad ‘Zuid-Afrika’ wordt de rekening opgemaakt van het Nederlandse boek en zijn kansen in Zuid-Afrika.

Voor Kaapstad, de oudste Nederlandse nederzetting, is volgens ‘Die Burger’ de toestand zó, dat weldra alleen nog die Nederlandse boeken verkrijgbaar zullen zijn, die de universiteit aan de studenten voorschrijft.

In Pretoria daarentegen houden drie grote boekhandels een algemene voorraad Nederlandse boeken aan. In Port Elizabeth is ook één winkel voorzien van Nederlandse boeken en Stellenbosch telt twee kleine winkels, die nog volhouden, nadat de grotere zaken zich van het Nederlandse boek hebben afgewend.

Het lijkt zo te zijn, dat de Nederlandse immigrant geen koper is, de Afrikaner vindt Nederlands te moeilijk en verkiest vertalingen van Nederlandse boeken in het Afrikaans en de Engelse Kapenaar heeft helemaal geen belangstelling.

In de beschouwing van het ‘Maandblad’, gewijd aan deze sombere feiten, wordt gewezen op de boekwinkels in Kaapstad, die geen relaties met Nederlandse uitgevers hebben en dan ook bij bestellingen voor de grote bibliotheken worden gepasseerd, met het gevolg dat de Kaapse boekhandelaren hun afdelingen Nederlandse boeken zijn gaan verwaarlozen.

Nu de Amsterdamse uitgever en importeur Bekking bezig is het debiet van het Afrikaanse boek in Nederland te verbeteren zou het wel een droevig samentreffen zijn, wanneer tegelijkertijd in een belangrijk centrum als Kaapstad het Nederlandse boek voor de gewone belangstellende praktisch onbereikbaar zou worden, verzucht het ‘Maandblad’.

Een nieuwe tweetalige universiteit

Staatspresident C.R. Swart heeft de opening van de nieuwe tweetalige universiteit van Port Elizabeth voorgezeten. Het aantal Zuidafrikaanse universiteiten wordt hierdoor op vijftien gebracht. Een zestiende zal volgend jaar te Johannesburg worden geopend.

(Persdienst Zuidafrikaanse ambassade)

Nieuwe Zuidafrikaanse ambassadeur te Brussel

Als opvolger van de heer Burger is tot Zuidafrikaans ambassadeur te Brussel benoemd de heer F.S. Steyn, geboren op 14 juni 1913 te Wakkerstroom.

De heer Steyn is schrijver van een aantal boeken, korte verhalen en artikelen in Zuidafrikaanse kranten en tijdschriften.

Hij was directeur van de Afrikaanse Pers en Dagbreek Pers, is een vooraanstaand lid van de Nationale Partij, als zodanig lid van het parlement.

Hij heeft altijd grote belangstelling getoond voor de Nederlandse en Belgische immigranten.

De Nederlandse immigrant in Zuid-Afrika

Voor de ‘Nederlandse Sakemanneklub’ in Kaapstad sprak de voorzitter van de ‘Kaapstadse Sakekamer’ de heer H.L. Greylink op 10 maart 1965 over ‘Die potensiële betekenis van die Nederlandse immigrant vir Suid-Afrika’.

Dr. A. Mariën, consul-generaal van België in Kaapstad, stuurde ons een afschrift van deze lezing. Gebrek aan plaatsruimte belet ons, deze toespraak op te nemen, waarin de betekenis van de Nederlandse en Vlaamse immigrant in Zuid-Afrika wordt geschetst op economisch en cultureel gebied - dit laatste zeer uitvoerig - en ook m.b.t. de taal.

De heer Greylink stelde de volgende vragen:

1.	waar kan die Nederlandse immigrant sy grootste, sy roemrykste bydrae in Suid-Afrika lewer - aan die kant van die Engelse kultuur wat sy bydrae nie nodig het nie, of aan die kant van die Afrikaanse kultuur wat juis 'n stadium in sy ontwikkeling bereik het waar die Nederlandse bydrae van onskatbare waarde kan wees?
2.	beskou u die keuse waarvoor u te staan kom wanneer u hier voet aan wal sit as 'n materiële of 'n geestelike keuse?
3.	beskou u dié keuse as 'n historiese uitdaging wat tot u eie kultuurbewustheid en u eie kultuurtrots spreek, of beskou u dit bloot as 'n lastige, sentimentele vraag?

Hij eindigde als volgt:

My persoonlike en hartstogtelike oortuiging is dat die potensiële betekenis van die Nederlandse immigrant vir Suid-Afrika onpeilbaar groot is, en dat daardie potensiële betekenis werklikheid kan word as hy bereid is om sy grote potensiële krag agter die Afrikaanse kultuur in te werp. U staan voor 'n historiese uitdaging. Wat sal die geskiedenis van u keuse sê? Ek kom nie vandag by u pleit nie - daarvoor het ek te veel trots van my voorvaders geërf. Ek kom u wel wys op die potensiële rol wat u kan speel as u die uitdaging aanvaar. Die keuse is in u eie hande.

Oudste boek in het Afrikaans

Het oudste boek in het Afrikaans werd dezer dagen in de Universiteit van Pretoria tentoongesteld. Het is een Arabische grammatica, in het Afrikaans opgesteld ten behoeve van de Maleiers van de Kaap. De titel van het werk luidt ‘Betroubare Woord’. Het werd in 1856 uitgegeven ter verbreiding van de Islam. Men zou het in het streng Calvinistische Zuid-Afrika van vroeger niet verwacht hebben. Een voorbeeld van het Afrikaans van die dagen: ‘en sain ghahaim esdie wietie’ (zijn geheim is de wet, thans in het Afrikaans ‘sy geheim is die wet’); een tweede voorbeeld: ‘sain raitrai esdie bankghait’ (en zijn rijdier is de vrees, in hedendaags Afrikaans ‘en sy rydier is die vrees’).