Neerlandia. Jaargang 69

[p. 40]

Prof. Hippoliet Meert stichter van het A.N.V. 1865-1965.

Hippoliet Meert
1865-1965

Hippoliet Alfons Meert werd 1 april 1865 geboren te Aalst (halverwege Brussel-Gent). Hij overleed - in ballingschap - in Middelburg 20 november 1924.

Het Algemeen Nederlands Verbond wil deze Groot-Nederlander, nu zijn honderdste geboortedag in zicht is, gedenken als de grondvester van dit Verbond en de redactie van Neerlandia wil hem bij deze gelegenheid eren als de man, die op 11 juli 1896 (Guldensporendag) het éérste nummer van het maandblad uitgaf en jarenlang Neerlandia verzorgde en zelfs de lasten van de verzending op zich nam.

Over Meert en zijn relaties met het Verbond en zijn betekenis voor de Vlaamse Beweging is veel geschreven. Wij noemen hier het Gedenkboek, uitgegeven bij het zilveren jubileum van het Verbond in 1923, voorts het jubileumnummer van Neerlandia in mei 1958, waarin Arthur de Bruyne hulde bracht aan zijn landgenoot, en het decembernummer van Neerlandia van 1924, dat een gevoelig ‘In memoriam’ bevat, gewijd aan ‘de onvermoeide en edele strijder voor de rechten der Vlamingen’. In 't Pallieterke van december en januari jl. verschenen enkele artikelen over Hippoliet Meert, waarin zijn persoon, zijn noeste arbeid op zovele gebieden, maar altijd voor Vlaanderen en de Vlamingen, weer in het volle licht werden gesteld.

Wie was Hippoliet Meert?

Een Vlaming, die van jongs af aan - in gedachten - steeds over de noordergrenzen heeft gekeken, een man, die zich heeft ingezet voor de Nederlandse taal en voor de Nederlandstaligen over de gehele wereld, die gestreden en geleden heeft om zijn moedertaal de rechten te verschaffen, die de Nederlandse taal z.i. toekwamen.

Een docent, eerst aan het stedelijk College te Ieper, daarna bij het middelbaar onderwijs te Brussel, later leraar aan het Atheneum te Gent, om in 1917, middenin de eerste wereldoorlog, na de vernederlandsing der Gentse universiteit (op bevel van de bezetter), een professoraat te aanvaarden en tevens het directeur-generaalschap voor het middelbaar onderwijs in het ‘Vlaamse’ ministerie van openbaar onderwijs op zich te nemen.

Na 1918 kwam daarvoor de correctie. Meert werd - bij verstek - veroordeeld tot 20 jaar dwangarbeid. Meert, die inmiddels was uitgeweken, vestigde zich in Hannover, waar hij in grote armoede leefde. Eerst in 1924 kwam hij naar Nederland, waar het A.N.V. zich over hem ontfermde, hem geldelijk steunde, hem bijstond tijdens zijn ziekte. Na slechts enkele maanden overleed hij, uitgeput van alle doorstane ellende, in een ziekenhuis te Middelburg.

Hij was een geleerde, die op nog jeugdige leeftijd tot drie maal toe bekroond werd door de Vlaamse Akademie voor Taal- en Letterkunde, die belangwekkende studies schreef o.a. over het zuiver taalgebruik en over de verspreiding van de Nederlandse taal buiten de Nederlanden.

‘Hij was de scheppende en bezielende kracht der Verbondsbeweging in Vlaanderen, maar tevens zonder zich op de voorgrond te dringen, haar nederige dienstknecht, die in het werk zelf voor de Groot-Nederlandse verbondenheid zijn voldoening vond. Een idealist, die zijn tijd, zijn werkkracht, zijn gezinsleven, zijn bezit en misschien ook wel zijn leven heeft gegeven voor de zaak van Vlaanderen. Een strijdende figuur, die een onvergankelijke naam heeft verworven in de Groot-Nederlandse beweging’ (ontleend aan het ‘in memoriam’, opgenomen in Neerlandia van december 1924).

Wat dééd Meert?

Op 27 april 1895 richtte hij te Brussel het Algemeen Nederlands Verbond op. Wij verwijzen hiervoor naar het cliché van de oproep tot het bijwonen van een vergadering van het Kunstgenootschap ‘De Distel’ (blz. 38).

Hij richtte het jaar daarop het maandblad Neerlandia op, niet alleen om daarmee zijn leden bij elkaar te houden,

[p. 41]

maar ook om te strijden voor de rechten van zijn moedertaal. Meert was vrijwel de enige medewerker. In de eerste jaren nam hij ook de tijdrovende ledenadministratie voor zijn rekening.

Hij legde er zich bij neer, dat in 1898 ‘zijn Verbond’ overging naar Nederland, dat het secretariaat in het hoofdbestuur hem ontviel, dat weer iets later ‘Neerlandia’ verhuisde naar Dordrecht.

Hoewel hem dit zeer moet hebben aangegrepen kon hij, dank zij zijn onbaatzuchtigheid en het niet zoeken van eigen eer, afstand doen, als dat, terwille van de juiste ontwikkeling en goede samenwerking, noodzakelijk leek. In 1899 richtte hij te Gent een tentoonstelling in van periodieken in het Nederlands. Deze tentoonstelling met meer dan 2000 dag- en weekbladen en periodieken uit België, Nederland, Indonesië, Zuid-Afrika, Amerika en de West werd een ongeëvenaarde manifesatie, waarmede Meert antwoord wilde geven op de van zovele zijden herhaaldelijk gehoorde smadelijke uitlating: ‘Met “Vloms” komt men nergens.’ Welke arbeid hieraan heeft vastgezeten is niet te zeggen!

Veel heeft Meert gedaan ter ondersteuning van de zaak der Zuidafrikaanse Boeren. Overal in het land hield hij protestvergaderingen na de smadelijke Jameson-inval. Zuidafrikaanse sprekers bezorgde hij spreekbeurten. Gelden zamelde hij in voor het goede doel. Zijn blad ‘Transvaal’ verscheen 33 maal in de periode 1899-1900.

Meert was medeoprichter van de Tweede Hogeschoolcommissie, oprichter en secretaris van het maandblad ‘De Vlaamse Hogeschool’, dat in Vlaanderen bekend maakte wat er in Nederland in het Nederlands door geleerden gepresteerd werd, iets waarvan de meeste Vlamingen geen notie hadden. Hij richtte honderden grote en kleine vergaderingen in waar propaganda werd gemaakt voor een Nederlandse hogeschool.

Nadat advocaat Jules Destrée in 1912 zijn Lettre au roi (‘Sire, er zijn geen Belgen...’) had geschreven, waarin hij o.a. aandrong op bestuurlijke scheiding, heeft Meert, hoewel hij in zijn hart ook voor bestuurlijke scheiding was, hem op voortreffelijke en slagvaardige wijze van antwoord gediend en hem aan de hand van feiten, cijfers en statistieken, in het bijzonder ten aanzien van zijn opmerkingen over zgn. ‘Vlaams imperialisme’ en de zgn. ‘minderwaardige positie van de Walen in België, danig van repliek gediend. Dit antwoord van Meert werd op grote schaal verspreid.

Meert ijverde voor vernederlandsing van het rijksmiddelbaar onderwijs, hij richtte schoolreizen in naar Nederland, werkte mee aan volksbibliotheken, muziekfeesten en zette zich in voor sociaal-culturele steun aan Vlaamse arbeiders in Wallonië.

Het voorgaande is slechts een povere poging in kort bestek deze bijzondere figuur in zijn ware grootte te schetsen.

Het A.N.V. is hem veel verschuldigd. Het reikte hem de hand, toen hij in nood was, het nam de kosten van zijn verblijf in Nederland en van zijn ziekte voor zijn rekening, verzorgde zijn begrafenis, herstelde mee het door vandalen geschonden graf, maar... Meert deed vele malen meer voor het Verbond en voor het uitdragen van de principes van het A.N.V.

In de secretariskamer van het verbondskantoor in Den Haag hangt het in 1923 aan Meert geschonken portret, geschilderd door Emiel Jacquemain, hem geschonken als een klein bewijs van de grote waardering, die het verbondsbestuur van die tijd voor hem en zijn werk koesterde.

Indien allen na hem, die de belangen van het Verbond hebben gediend en nog dienen, als lid of als bestuurder, in de voetsporen van Hippoliet Meert zouden zijn voortgegaan, dan zou er nu in Noord en Zuid een krachtiger Algemeen Nederlands Verbond bestaan, dat het waardigst monument zou zijn geworden voor zijn oprichter en grondvester, Hippoliet Meert.

P. de K.A.