Neerlandia. Jaargang 69

[p. 26]

Spiegel Vlaamse beweging
Interview met Mr. W. de Clercq
P.V.V.-volksvertegenwoordiger

Dit interview is voor onze rubriek ‘Spiegel Vlaamse Beweging’ niet alleen interessant omdat hier de oprichting in 1961 van de nieuwe liberale partij, nl. de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (P.V.V.), wordt besproken, maar ook omdat de geïnterviewde persoon, mr. De Clercq, hier de opvattingen vertolkt van zijn partij over allerlei problemen, die in Vlaanderen de openbare opinie warm houden. Een van deze problemen, die thans het meest aktueel is, vormt trouwens het sluitstuk van dit vraaggesprek, nl. de tribulaties aan de ronde-tafel, waar afgevaardigden van de drie nationale partijen de grondwetsherziening hebben voorbereid.
Zoals men weet heeft de P.V.V. uiteindelijk op 20 januari 1965 geweigerd bepaalde paragrafen van het akkoord te steunen, wat het afspringen van de besprekingen tot gevolg had. Op 26 januari werd hierover dan een tweepartijenakkoord bereikt tussen de twee regeringspartijen, C.V.P. en B.S.P.

De Belgische Liberale Partij veranderde voor kort van naam, en noemt zich thans ‘Partij voor Vrijheid en Vooruitgang’. Welk was het doel van deze verandering?

Ik wil er u eerst en vooral op attent maken, dat het hier niet ging om een verandering van naam, maar wel om de oprichting van een totaal nieuwe partij. De vroegere liberale partij werd opgedoekt, omdat er aan deze partij allerlei etiketten vast kleefden die wij niet meer onderschrijven, daar deze niet meer beantwoorden aan de geest van de huidige samenleving.

En welke waren deze zogenaamde ‘etiketten’, mijnheer de volksvertegenwoordiger?

Wel, in de ogen van velen was de Liberale Partij een partij voor groot-kapitalisten, vrijdenkers en franskiljons. Of deze beoordeling min of meer juist was wil ik hier niet bespreken, maar ik wil in elk geval onderlijnen dat wij deze drie kenmerken in onze nieuwe partij - de P.V.V. - doelbewust hebben gesupprimeerd.

Het spreekt van zelf dat de P.V.V., die de kern van de oude Liberale Partij in haar schoot heeft opgenomen, nog heeft af te rekenen in haar rangen met dergelijke overblijfselen, maar wij stellen thans voorop een loyale eerbied voor de sociaaleconomische, ideologische en taalkundige vrijheid voor elkeen.

Op sociaal-economisch gebied verzetten wij ons met klem tegen al te ver gaande etatisatie, wat natuurlijk geen samenwerking tussen de openbare sektor en op het privaat initiatief uitsluit. Dat een dergelijke samenwerking voor ons geen dode letter is, wordt bewezen door de huidige streekontwikkeling, die onder de vorige C.V.P.-Liberale regering Eyskens op punt werd gezet en door de oprichting in België in 1960 van het eerste Programmatiebureau door de liberale Minister van Economische Zaken, de heer Vander Schueren.

Op ideologisch gebied wensen wij geen onderscheid meer te maken tussen gelovigen en ongelovigen. Onze partij staat open voor allen, die willen meewerken aan de versteviging van een vooruitstrevende centrum partij. Dat het oude anticlericalisme verdwenen is, spreekt duidelijk uit het feit, dat onze vroegere voorzitter van de liberale partij, de heer Motz, een overtuigd vrijdenker, na zijn dood als senator werd opgevolgd door de katholiek Moreau de Melen. Dit zou vroeger ondenkbaar geweest zijn.

En tenslotte, wat de mening betreft dat wij uitsluitend een partij van franskiljons zouden zijn, meen ik te mogen zeggen dat de P.V.V. thans over enkele Vlaamse volksvertegenwoordigers beschikt, die in de schoot van de partij degelijk Vlaams werk verrichten. Ik denk bijvoorbeeld aan Grootjans, Van der Poorten e.a., en ik ben zo vrij ook mezelf bij deze Vlaamse vertegenwoordigers te rekenen. Door onze aktie en de stuwkracht van het Liberaal Vlaams Verbond is de partij er b.v. en o.m. toe gekomen op ons Taal- en Institutioneel Congres van 18-19 februari 1962 de kultuurautonomie te erkennen, wat toch vooral een eis is van de Vlamingen en zeker niet van de Brusselaars.

Door al deze veranderingen hebben wij het momenteel zo ver gebracht, dat de nieuwe P.V.V. in de gemeenten van meer dan 30.000 inwoners bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen van oktober '64 21,5 procent van de stemmen haalde, terwijl de oude Liberale Partij gewoonlijk rond de 12 procent plafoneerde.

Hoe verklaart u deze stemmenwinst?

Hier hebben ongetwijfeld meer faktoren een rol gespeeld.

Zoals elke oppositiepartij hebben ook wij geprofiteerd van het feit dat wij in de oppositie staan. En het is algemeen bekend dat het soms dankbaarder is in de oppositie te werken dan te regeren.

Het lijkt mij ook juist dat - zoals een liberaal voorman ooit heeft gezegd - in het hart van elke Belg een liberaal sluimert. De Belgen zijn immers erg individualistisch en vrijheidsgezind en ze houden niet van staatsinmenging in hun privé en maatschappelijk leven.

Maar de belangrijkste faktor die ons zoveel stemmenwinst bezorgde, is ongetwijfeld ons vernieuwd programma, dat streeft naar de vorming van een stevige centrumpartij met neo-liberale doctrine en dit boven alle ideologische of godsdienstige verschillen heen.

Dan is er ook ongetwijfeld het sociaal verschijnsel, dat heel wat kleine lieden, die vroeger proletariërs waren, nu tot de bezittende klasse behoren, o.m. door het bezitten van een eigen huis en dergelijke. Het verdwijnen van het proletariaat werkt ongetwijfeld in ons voordeel. Anderzijds willen wij de maatschappelijke ontvoogding versnellen door de toegang van elkeen tot privaat eigendom te bevorderen.

De vooruitgang van de P.V.V. was relatief veel groter te Brussel dan elders in het land. Is dit niet vervelend voor de

[p. 27]

Vlaamse Liberalen? De houding van sommige Brusselse Liberalen wekt nl. de indruk, dat de P.V.V. inderdaad voorstander is van de beruchte slogan ‘oasis francophone’ en dat de Vlamingen bijgevolg weinig goeds te verwachten hebben uit de liberale hoek?

Ik wil er eerst en vooral op wijzen dat niet alleen de liberale Brusselaars vaak blijk geven van onbegrip t.o.v. de Vlamingen. Ook de Brusselse C.V.P.'ers en Socialisten dragen de Vlamingen niet steeds in het hart. Ik meen nochtans dat de Brusselaar in het algemeen niet zozeer anti-Vlaams dan wel pro-Brussels is. En aangezien de Vlamingen thans regelmatig aan de Brusselse pereboom komen schudden (ik denk bv. aan de fameuze marsen op Brussel), worden zij in de hoofdstad natuurlijk als vervelende kerels bekeken.

Sommige Brusselse liberale gemeentepolitiekers hebben daar natuurlijk van geprofiteerd, zo ondermeer te Elsene waar de slogan ‘oasis francophone’ ophef maakte. Ik wil er echter op wijzen dat deze slogan uitsluitend op de muren van Elsene verscheen en nergens anders. Deze slogan werd door geen enkele andere P.V.V.-afdeling verdedigd.

Dat de vooruitgang van de P.V.V. vooral te Brussel groot was, is tevens normaal omdat de Brusselaars, als bewoners van de hoofdstad, de regeringspolitiek beter volgen en aanvoelen en derhalve heftiger reageren; zo bijvoorbeeld tegen de taalwetgeving waarvoor de Brusselaars steeds extra kittelorig zijn, en ook tegen de fiskale politiek van de huidige regering. Het grote succes te Brussel is dus het resultaat van de huidige regering.

Welk is het standpunt van de P.V.V.t.o.v. het federalisme, de kulturele autonomie en de economische deconcentratie?

Wat de kulturele autonomie en de economische deconcentratie betreft is de P.V.V. voorstander van beide, zoals trouwens de andere partijen. In België zijn er inderdaad twee kultuurgemeenschappen en daar moet men rekening mee houden. En de economische deconcentratie is een noodzaak in een moderne staat, die de economische vooruitgang beoogt.

Wat echter het federalisme betreft, daar zijn wij kategorieke tegenstanders van. Een federalisme met twee is onmogelijk, en een federalisme met drie, waarin Brussel de weegschaal zou doen overhellen, zou zeker in het nadeel van de Vlamingen uitvallen.

Waarom lijkt federalisme met twee u onmogelijk, mijnheer de volksvertegenwoordiger?

Praktisch gezien moet het federalisme in ons land mijns inziens uitlopen op separatisme, omdat onze twee volksgroepen fundamenteel té veel verschillen. Vlamingen en Walen zijn verschillend wat taal, ideologie en politieke gezindheid betreft. Deze verschillen door een federale structuur nog accentueren zou ons verder uit elkaar drijven.

Het belangrijkste argument tegen het federalisme is het feit dat er weliswaar een taalgrens loopt tussen Vlaanderen en Wallonië, maar deze taallijn loopt niet samen met de economische lijnen. De taalgrens loopt van West naar Oost, de economische lijnen van Noord naar Zuid, zo bv. Gent - Doornik - Rijsel, de as Antwerpen - Brussel - Charleroi. Anderzijds is het bekend dat Luik veel meer gemeen heeft met Antwerpen dan b.v. met Namen. Terwille van de economische gezondheid van ons land moeten wij samen blijven en streven naar eenheid.

Bestaat er bij de P.V.V. een Vlaamse en een Waalse vleugel, zoals bv. bij de C.V.P.?

Neen, wij vormen een unitaire partij, maar dat belet niet dat zowel de Vlamingen als de Walen in de P.V.V. hun stem kunnen laten horen, dit bij monde van het Liberaal Vlaams Verbond en de Entente Liberale Wallone.

Beide groeperingen zijn autonoom en zijn geen officiële onderafdelingen van de P.V.V. Beide worden nochtans erkend in de statuten van de partij, maar men kan niet zeggen dat het échte ‘partijvleugels’ zijn.

Kan het Liheraal Vlaams Verbond werkelijke invloed uitoefenen op het partijbelerd?

Dat kan inderdaad in zover Vlaamse liberale parlementairen, zoals D'Haeseleer, Grootjans, Van der Poorten, Liban Martens. Hilaire Lehay, dr. Van Couteren, ikzelf e.a., lid zijn van het L.V.V. en aldus de opvattingen van het L.V.V. kunnen verdedigen in de schoot van de partij. Het L.V.V. heeft ook een pers achter zich, wat zeer belangrijk is. Zo was het ongetwijfeld te danken aan de invloed van het L.V.V. dat de P.V.V. het principe van de kulturele autonomie aanvaard heeft.

Volgens de statuten van de P.V.V. is het ook zo geregeld dat de partijvoorzitter afwisselend een Vlaming, een Waal en een Brusselaar moet zijn. Men kan dus niet spreken van een Brusselse hegemonie in de P.V.V. Het is wel jammer dat sommige van onze in Vlaanderen verkozen parlementairen niet altijd krachtdadig het streven van het L.V.V. steunen. Hopelijk zal ook dit verschijnsel verdwijnen wanneer onze partij in Vlaanderen verder wordt verjongd en vernieuwd.

Welk is het standpunt van de P.V.V.t.o.v. de grondwetsherziening? En welke waren de oorzaken van de negatieve houding van de P.V.V. bij de besprekingen hierover in de driepartijencommissie?

Ik vind uw vraag niet erg sympathiek in die zin dat u spreekt van de ‘negatieve’ houding van de P.V.V.

Wij hebben aktief meegewerkt aan de voorbije besprekingen, wat niet kan gezegd worden van de C.V.P. en de B.S.P. tijdens de vorige legislaturen. Tijdens de legislatuur van 1954-'58, die ook een constituante was, weigerde de C.V.P. besprekingen over een grondwetsherziening te voeren (toen vormden de B.S.P. en de Liberalen de regeringscoalitie). Tijdens de legislatuur 1958-'61, toen de C.V.P. en de Liberalen regeerden, weigerde de B.S.P. eveneens. Dàt was een negatieve houding.

Wij hebben, tijdens deze legislatuur en alhoewel wij niet in de regering zetelden, wèl meegewerkt aan de besprekingen met de bedoeling tot een akkoord te komen en de moeilijkheden tussen Vlaanderen en Walen op te lossen. Onze partij ging in die zin akkoord met de indeling van het land in vier taalstreken, de erkenning van de officiële eentaligheid van het Vlaamse, het Waalse en het Duitse landsgedeelte en de officiële tweetaligheid in Brussel. Wij aanvaardden ook het vastleggen van de taalgrens, het beginsel van de kulturele autonomie en de economische deconcentratie. Dit alles vormde de meest omstreden delen van de besprekingen.

Twee punten konden wij echter niet aanvaarden, nl. enerzijds het feit dat alle taalwetten in de grondwet moeten ingeschreven worden, en anderzijds het systeem van de drievoudige meerderheid bij het stemmen, waardoor de goedkeuring van een wet kan verhinderd worden, niet enkel wanneer de gewone meerderheid in het parlement er zich tegen verzet, maar ook wanneer de helft plus 1 van één der twee taalgroepen zich daartegen verzet.

Welke bezwaren voert de P.V.V. aan tegen deze twee punten?

Wanneer de taalwetten in de grondwet worden vastgelegd kunnen zij praktisch niet meer gewijzigd worden. De katholieke en de socialistische pers stellen het zo voor dat wij ons tegen het grondwettelijk vastleggen van de taalwetten verzetten om de Brusselaars een kans te geven de verfransing van de Brusselse agglomeratie verder door te voeren. Sommige Brusselse liberalen hebben deze mening geuit om redenen die wellicht te Brussel ingang vinden.

Tegenover deze zienswijze staat echter, dat de Vlamingen op taalgebied nog steeds de eisende partij zijn, zeker te Brussel, en dat de eisende aktie van de Vlamingen op taalgebied afgeremd wordt, indien de taalwetten in de grondwet ‘bevroren’ worden. Daarbij komt dat de huidige taalwetgeving door de openbare opinie als onvolmaakt wordt beschouwd. Het heeft dan ook geen zin deze onvolmaakte taalregeling tot grondwet te verheffen. Daarom ook waren wij Vlaamse liberalen tegen deze inschrijving in de grondwet gekant.

En wat dan de stemwijze betreft, volgens dewelke de helft plus 1 van één der twee taalgroepen de goedkeuring van een wet kan verhinderen, dit zou voor de P.V.V.

[p. 28]

een vrijwillige zelfmoord betekenen. Dit systeem verschaft immers aan de C.V.P. en de B.S.P. een onvermijdelijk vetorecht bij elke stemming. Immers in Wallonië, waar de B.S.P. de volstrekte meerderheid bezit, betekent de helft plus 1 een socialistisch veto. En in Vlaanderen, waar de C.V.P. over een volstrekte meerderheid beschikt, betekent de helft plus 1 een C.V.P.-veto.

Voor de Vlamingen is dit systeem trouwens dubbel gevaarlijk: 50% plus 1 Waalse socialist betekent slechts 23% van het parlement, en deze 23% zou dus volstaan om elk Vlaams parlementair initiatief in de kiem te smoren!

Ook dit zijn redenen waarom de P.V.V. in laatste instantie het bijna voltrokken driepartijenakkoord over de grondwetsherziening - wat deze punten betreft - niet kon aanvaarden.

Denkt u, mijnheer de volksvertegenwoordiger, dat de grondwetsherziening in de huidige omstandigheden er tóch zal doorkomen?

Waarschijnlijk wel, maar in de politiek weet men nooit hoe een dubbeltje rollen kan. In elk geval hebben de twee regeringspartijen thans een tweepartijenakkoord bereikt (dus zonder de P.V.V.), een akkoord waaraan echter een kommentaar werd toegevoegd, nl. ‘dat de zopas genoemde stemwijze de normale opgang van de twee gemeenschappen niet mag beletten’. Deze kommentaar toont aan dat de kritiek van de P.V.V. zeker gegrond is - niemand zal echter dit kommentaar ernstig opnemen. Het beletten van de normale opgang van de Vlaamse gemeenschap ligt besloten in de grendelprocedure waarover C.V.P. en B.S.P. akkoord gaan - geen enkel kommentaar kan aan de wet iets veranderen!

Wij verwijten de regering ook dat ze met de voorbereiding van de grondwetsherziening te lang heeft getalmd, zodat thans alles overhaastig moest geregeld worden op de vooravond van de verkiezingen, wat zeker geen ideale sfeer is om rustige en degelijke beslissingen te nemen.

Wat beschouwt u persoonlijk mr. De Clercq, als de beste oplossing voor de Vlaams-Waalse moeilijkheden?

De eerste vereiste is ongetwijfeld een gezonde taalvrede, maar daarnaast spelen natuurlijk ook andere faktoren een belangrijke rol. Het beste lijkt mij dat in het kader van een driepartijenakkoord de Vlaamse en Waalse grieven zouden opgevangen worden, niet door federalisme, maar door een gezonder taalvrede, kulturele autonomie, administratieve decentralisatie en economische deconcentratie.

De gezondmaking van de Vlaams-Waalse verhoudingen in België moet echter te Brussel beginnen en ik hoop dan ook dat de Brusselaars zelf dit zo vlug mogelijk zullen inzien.

J.S.