Neerlandia. Jaargang 69

[p. 14]

Publikaties

Boekbesprekingen

Prof. dr. M. Dierickx s.j.: ‘De talenkennis bij de Lagelandse bisschoppen in de tweede helft van de 16e eeuw’, XVIIe Handelingen van de ‘Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal-, Letterkunde en Geschiedenis’ (redactie Herderinnelaan 22, St.-Agatha-Berchem, Brussel).

In deze opmerkelijke studie komt prof. Dierickx na een nauwkeurig onderzoek van onuitgegeven documenten tot de bevinding dat een groot aantal R.K. bisschoppen in de tussen 1559 en 1570 nieuw opgerichte bisdommen in Noorden Zuid-Nederland, geen of slechts moeizaam Frans kenden. Uit de kandidatenlijsten bleek daarbij dat Nederlandsonkundige prelaten geen kans hadden ooit te worden benoemd. In de aanbevelingsbrieven van de Waalse en zelfs Franse kandidaten was steeds vermeld of zij al dan niet Nederlands kenden (flamenghe, fiaminghi, flamenca, zoals het Nederlands toen gewoonlijk aangeduid werd). De meeste kandidaten hadden hun theologische opleiding te Leuven genoten (waar de onderwijstaal overigens het Latijn was); sommigen waren zelfs oud-rectoren van de Leuvense universiteit maar kenden... geen Frans.

De merkwaardigste bevinding van prof. Dierickx betreft de beruchte eerste minister van de Nederlanden en aartsbisschop van Mechelen Antoon Perrenot van Granvelle. Uit door Pater Dierickx ontdekte documenten blijkt dat Granvelle inderdaad geen accuraat Nederlands kende, maar onze taal beheerste zoals prins Willem van Oranje in die periode, maar met wat minder Duits ertussen.

Op een tweede punt is deze studie illustratief voor de toenmalige verhoudingen in de Lage Landen. Alle bisschoppen waren uit het eigen taalgebied afkomstig, wat niet betekent uit hetzelfde gewest of dezelfde kerkprovincie; integendeel, Zuidnederlandse bisschoppen werden in Leeuwarden en Groningen benoemd terwijl vele geestelijken over de Moerdijk in het Zuiden werden benoemd. De godsdiensttwisten en de daaruit volgende politieke scheiding maakten hieraan natuurlijk een einde. Uit deze studie treedt nogmaals duidelijk naar voren hoe het maatschappelijk leven in de Lage Landen, ook en vooral in het Zuiden Nederlandstalig was georiënteerd. Pas na 1600 geraakte de Nederlandse cultuur in het Zuiden in decadentie onder invloed van de scheiding en de intellectuele uittocht naar het Noorden, de vreemde overheersing en vooral de collaboratie van een deel van Vlaamse burgerij en clerus met de onderscheidene bezetters.

Mr. J. Fleerackers.

Dr. J.L. Snethlage, Meer begrip voor Zuid-Afrika, uitg. Buijten en Schipperheijn, Amsterdam, 1964.

Dit boek bedoelt het brengen van een beter inzicht en juist begrip in de problemen van Zuid-Afrika en ‘wil tevens de toepassing op een konkrete situatie zijn van de algemene politieke richtlijnen, aangegeven in een meer omvangrijk werk van onze hand, dat enkele jaren geleden is verschenen’, zoals de schrijver in de inleiding mededeelt. (‘De politiek in ethische, psychologische en filosofische belichting’, Kruseman, Den Haag, 1961.)

De heer Snethlage gaat uit van de wijsbegeerte van Montesquieu (1689-1755) en van José Ortega y Gasset. Hij meent, dat deze denkers ook m.b.t.Z.A. ons veel te zeggen hebben. De ‘geniale gedachte’ bv. van Montesquieu, dat de konkrete maatschappelijke situatie, en niet de abstrakte menselijke natuur de sleutel is tot de juiste waardering van wetten, die aan een volk worden opgelegd, kan naar zijn inzien (en ook het onze) verhelderend werken bij de beoordeling van hetgeen zich thans in Zuid-Afrika aan aanstoot gevende voorschriften en wetten afspeelt. En met Ortega y Gasset ziet hij ‘het vreeswekkende feit van onze dagen’ onder ogen, dat ‘de verkrijging van de onbeperkte politieke macht door de horden’ (las massas), ons te zien geeft.

Dr. Snethlage vraagt voorts ‘geen aanklacht, maar sympathie’ voor Zuid-Afrika, ziet dan de politiek van Z-A critisch onder ogen, neemt de alternatieven die voor deze politiek worden aangeprezen, in beschouwing, wijdt vervolgens een hoofdstuk aan het standpunt van de Z-A kerken om te besluiten met het aangeven van enkele algemene richtlijnen volgens welke een uitweg op christelijk-humanitaire grondslag kan worden gevonden uit de zware problemen van Zuid-Afrika.

Ik meen, dat hier overwegingen worden gegeven die vooral in Zuid-Afrika ernstige aandacht verdienen. In ons orgaan kunnen wij hierop niet nader ingaan; wij onthouden ons immers van directe politieke vraagstukken. Wel wil ik deze studie allen aanbevelen, zowel in Nederland als in Vlaanderen en Zuid-Afrika, wie de toekomst van Zuid-Afrika, zowel blank als zwart, ter harte gaat.

Twee reisbeschrijvingen.
Drs. M.J. Boom: Reis door Afrika, J.A. Boom en Zoon, Meppel, z.j. (1964).
Drs. J. Klatter: Afrika van top tot teen. J.N. Voorhoeve, Den Haag, z.j. (1964).

Het is bijzonder verheugend, dat steeds meer Nederlanders door persoonlijk bezoek kennisnemen van ons zuidelijk broederland. En als zij dan hun ervaringen nog te boek of te krant stellen, is dit dubbel te prijzen.

Met genoegen heb ik deze beide boeken, verlucht met mooie foto's, gelezen. Door hun sterk persoonlijk stempel zijn ze aangenaam te lezen, voor velen gemakkelijker verteerbaar dan de beschouwende literatuur.

Drs. Boom vertelt in hoofdzaak over Zuid-Afrika; hij deed dat eerst in de kranten van de Meppelse firma, en verzamelde deze indrukken in dit werk, dat uitstekend werd uitgegeven. Men kan zien, dat hij er plezier in had, te vertellen van het land dat hem zo bijzonder heeft bekoord.

Hij doet dit in een wat huiselijke stijl, soms naar mijn smaak wat ál te eenvoudig, maar daarmee bereikt hij een grote kring lezers, die zwaarwichtiger boeken niet kunnen verdragen. Op deze wijze komen zij toch op de hoogte met de levenswijze van blank en zwart, de schoonheid van de natuur - niet te vergeten de wildreservaten - de steden en dorpen, de landbouw en de mijnindustrie. Op doorreis kwam de schrijver door andere Afrikaanse landen, waarvan hij eveneens zijn indrukken geeft. Al kan men zwaardere eisen aan een reisbeschrijving stellen, ik geloof dat velen toch van dit werk zullen genieten, zoals ik ook reeds deed alleen al om de herinneringen die het bij mij opriep.

De redacteur buitenland van het dagblad ‘Trouw’, Amsterdam, drs. J. Klatter trachtte hoger te mikken en noemde zijn boek ‘Afrika van top tot teen’.

Ook hij geeft zijn indrukken, waarvan die over Zuid-Afrika slechts een onderdeel vormen. Hij heeft zich, jammer genoeg, teveel gehaast. Toch geeft hij aardige indrukken van dat zo geheel andere continent dat hij doorreisde.

Voor de radio heb ik 23 november uitgebreid over dit werk gesproken (‘Uit de boekerij’, Hilversum N.C.R.V.), en het critisch bezien. Voor ‘Neerlandia’ wil ik mij beperken tot de algemene opmerking, het te betreuren, dat de schrijver zo haastig is geweest. Hij zou een veel beter boek hebben geschreven indien hij zich niet zo in tijd - en ruimte, wat

[p. 15]

het boek betreft - zou hebben beperkt. Nu hebben we wel aardige, maar wat oppervlakkige indrukken over - o, slechts heel enkele - aspecten van het enorme onbekende werelddeel Afrika. Ook de foto's helpen daarbij.

De snelle schrijverij en het niet geheel correcte corrigeren doet de schrijver onjuistheden schrijven als deze, dat ‘Sophiatown symbool van apartheid en radicale uitdrijving’ zou zijn. Het is integendeel een voorbeeld van sanering; ook de Bantoes hebben hun verhuizing uit deze krottenbuurt bij Johannesburg, naar behoorlijke woningen wel heel anders gewaardeerd.

We hopen op een gedegener werk over Zuid-Afrika alleen, van deze auteur.

P.K.

Van de vele literatuur, de laatste tijd over Zuid-Afrika verschenen, noemen wij: Prof. dr. Ben Marais, The two faces of Africa. Suther & Shooter, Pietermaritzburg, 1964.

Patrick Duncan, South Africa's rule of violence. Methuen & Co Ltd, 1 New Fetter Lane, London E.C. 4.

Govan Mbeki, South-Africa: The Peasants' Revolt. Penguin African Library AP 9, z.j. (1964).

Christopher R. Hill, Bantustans, the fragmentation of S.-A. Oxford University Press, London (Institute of racerelations), 1964.

Colin & Margaret Legum, South-Africa: Crisis for the West. Pall Mall Press, London and Dunmow, 1964.

South Africa in the sixties, a socio-economic survey ed. by H.T. Andrews, F.A. Berrill, sir Francis de Guingand, dr. J.E. Holloway, dr. F. Meyer, dr. H.J. van Eck, A.M. van Schoor. Published by the South-African Foundation, distributed by the Central News Agency Ltd. Capetown. 1962.

Thomas Hodgkin, African Political Parties (van heel het continent). Penguin African Series, 1961.

Roland Oliver & J.D. Fage, A short history of Africa. Penguin African Library, 1962.

Eric H. Louw, The case for S.-Africa. Edited & compiled by H.H.H. Biermann. Macfadden Books, New-York, z.j. (1963). Hans Jenny, Afrika ist nicht nur schwarz. Econ - verlag gmbh, Düsseldorf / Wien. 1961.

Garry Allighan, Curtain-up on South Africa, presenting a national drama. London - New York, T.V., Boardman & Cy., Ltd. idem in Nederlandse vertaling van A.C. van Bruggen, Zuid-Afrika, een nationaal drama. Gorinchem, J. Norduyn & Zn.

Albert Luthuli, Let my people go. Collins London.

idem in Nederlandse vertaling van Margrit de Sablonière, Vrijheid voor mijn volk. G.F. Callenbach, Nijkerk.

Drs. M.J. Boom, Reis door Zuid-Afrika, aktuele reportage. J.A. Boom en Zoon, Meppel.

Een gedichtenbundel van Ingrid Jonker. Rook en Oker, waarvan de eerste druk in oktober 1963, en de tweede in februari 1964 verscheen bij de Afrikaanse Pers-Boekhandel, Johannesburg, ontving van deze uitgeverij een prijs, groot R 2.000 - f 10.000, - voor het beste boek, dat in 1963 bij haar is verschenen.

Van de n.v. uitgeversmaatschappij Elsevier, Jan van Galenstraat 335 te Amsterdam, ontvingen wij:

L.D. de Kroon en Haye Thomas: Van linieschip tot Vliegkampschip. De Kon. Marine sinds het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden. Pocketuitg., 192 blz. Geïll., f 3,25.

J.G. Nieuwendijk: Dieren in huis en tuin. Pocketuitg., 160 blz., Geïll., f 2,90. Henriëtte van Eyck: Om en bij het huis aan de gracht. Pocketuitg., 160 blz. f 1,90. Joost de Klerk: Luister nou es. Pocketuitg., 160 blz. Met 25 ill., f 1,90.

Hans Keuls en Alfred Pleiter: Plantage tamarinde. Pocketuitg., 160 blz., f 1,90. Willem Hoffman: Noord- en Zuidnederlandse sagen en legenden. Pocketuitg., 160 blz. Met een begeleidend woord van André Demedts.

Serie (9 delen) Elseviers repertoria, Pocketuitg. Dr. J.C. van der Steen/dr. A.L.W. de Gee: (2) Biologie/Scheikunde, 288 blz., Geïll., f 3,90. - Dr. R.L. Krans, Dr. G.A.W. Rutgers en Dr. J. Rekveld. (4) Natuurkunde, 256 blz., Geill., f 3,90 - Drs. S. Roodenburg: (6) Wiskunde, 176 blz., Geïll., f 3,90.

Voorts ontvingen wij van de n.v. Wereld-Bibliotheek, Adm. de Ruyterweg 545 te Amsterdam:

Louis Couperus: Korte Arabesken. Ing. 190 blz., Geïll., f 6.90.

Charles de Coster: Zijne vrouw zet bloedzuigers Ing., 92 blz. Geïll., f 6,50.

Louis Burgers: Veertig jaar WBV in boek en prent. 96 blz. Rijk geïll., ing. f 5,40. geb. f 7.90.

Van het hoofdsecretariaat v/h Davidsfonds ontvingen wij:

Joos Florquin: Ten huize van (II). 300 blz. Geïll., ing. 96 Fr., geb. 126 Fr.