Neerlandia. Jaargang 68

[p. 84]

Nederlands in Duitsland

Problemen bij het lesgeven
G. Spiers

Het artikel van de heer Combecher in het februarinummer van ons blad ‘Neerlandia’, heeft mij geruime tijd bezig gehouden en alleen gebrek aan tijd verhinderde mij hierop in te gaan.

Nu is de heer Mayer mij al vóór geweest met zijn ‘Kanttekening bij Combecher’.

Die kanttekeningen hebben mij teleurgesteld en weer eens aangetoond, hoe verschillend geschreven gedachten geïnterpreteerd kunnen worden. Hoewel ik niet geloof dat alle de door Combecher gedane voorstellen verwezenlijkt kunnen worden, was ik blij verrast dat: ten eerste er een Duitse vereniging van leraren bestaat, die zich voor onze taal inzet en ten tweede: dat deze leraren zo actief zijn.

Dat er voor de Nederlandse taal in Duitsland wat meer moet worden gedaan dan tot nu toe, dat is voor ons allen duidelijk.

Als voorzitter van een jonge Nederlandse vereniging merk ik vaak tot mijn grote ontsteltenis, hoe treurig het met de Nederlandse taal bij de Nederlanders in Duitsland gesteld is.

Nu geef ik ook les in onze taal aan de V.U. in Marl en aan de ‘Brücke’ in Recklinghausen.

Verreweg de meeste bezoekers zijn Duitsers, ik wil de verhouding niet in percenten uitdrukken, om geen schaamtegevoel wakker te roepen.

Het lesgeven in onze taal is een buitengewoon interessant werk, doch voor een leek levert dat problemen op, die niet van te voren gezien kunnen worden. Ik bedoel hier al die vragen, die optreden bij het zoeken naar methoden en de juiste boeken.

Wanneer men als kantoorbediende les geeft aan de V.U., dan ondervindt men het ontbreken van contacten, die bij het zoeken naar de juiste weg, een goede hulp kunnen betekenen.

De belangstelling voor de Nederlandse taal bestaat niet alleen in de grensstreken. Ik zou zeggen, zij bestaat overal, waar druk verkeer bestaat tussen Duitsers en Nederlanders, dat is ook het geval in het Ruhrgebied.

Hier moet ook de Nederlandse regering actief worden. Dat men bijvoorbeeld subsidies voor onderwijs in de Nederlandse taal beperkt tot Nederlandse kinderen in Duitsland is te weinig. Ten minste, nee, nog veel dringender zijn subsidies nodig voor onderwijs aan volwassenen.

Overal, waar werkelijk belangstelling bestaat en waar gewerkt wordt met opoffering van vrije tijd, vaak gepaard met het ronddolen op een onbekend terrein van uitgevers, lees- en leerboeken, daar ligt ook voor de regering een taak van voorlichting en materiële steun.

Wij hebben alle reden om dankbaar te zijn voor het artikel van de heer Combecher en ik hoop, dat dit ons tot grotere inspanning zal aansporen.

Ook hoop ik, dat mijn artikel ertoe bijdraagt, dat wij tot regelmatige consultatie komen en een weg vinden om allen, al of niet tot het onderwijsvak behorende krachten, die aan de verbreiding van onze taal in Duitsland meewerken, te betrekken in dat gesprek zodat de enkeling niet het gevoel van verlatenheid behoudt, maar zich opgenomen weet in een kring van mensen, die voor onze taal hetzelfde willen: nieuwe en sterke wortels slaan in een wordend Europa.

Minder misverstanden a.u.b.
Hans Combecher

In het aprilnummer van Neerlandia zet de heer K.A. Mayer enkele kritische kanttekeningen bij een artikel van mijn hand dat in Neerlandia 2-'64 verschenen was. Uit deze kanttekeningen blijkt, dat ik er helaas niet in geslaagd ben mijn bedoelingen aan de heer M. duidelijk te maken. Ik doe dus nog een poging.

De vrees van de heer M. ‘dat de numerieke belangstelling voor een cursus in de Nederlandse taal van Duitse zijde gering zal zijn’ deel ik. Maar als ik naar mijn vienden en naar mijzelf kijk, zie ik ook hoe Duitse leraren, die eens de smaak van het Nederlands te pakken hebben, zich er graag voor inzetten en een kring van belangstellenden ervoor hebben kunnen winnen. Natuurlijk zou men met een klein aantal moeten beginnen en niet onmiddellijk grote successen mogen verwachten. Aan mijn gymnasium weten inmiddels alle leraren en leerlingen, dat Nederlands geen dialekt van het Duits is en dat Nederlanders niet eigenlijk Duitsers zijn; zij hebben de taaleenheid van Noord en Zuid leren inzien en begrijpen waardoor de verhouding tussen onze landen zo zwaar belast is. Hetzelfde hebben mijn vrienden op hun plaatsen bereikt. Waarom zou het bij dit handjevol mensen moeten blijven? Na iedere toespraak, die ik voor VHMO-leerlingen in het Rijnland heb mogen houden, zijn er collega's naar mij toe gekomen, die graag meer van de Nederlandse cultuur wilden weten.

Wij streven er naar, de verantwoorde kennis van de Nederlanden een vaste plaats bij het Duitse VHMO te geven; aan ekonomische voordelen hebben wij daarbij noch voor de leerlingen noch voor ons zelf ooit gedacht. De heer M. zal het met mij eens zijn, dat de gebruikelijke Duitse onwetendheid t.o.v. de Nederlanden alleen maar slechte gevolgen kan hebben voor beide landen.

Als hij zegt: ‘Zij, die Nederlands willen leren, doen zulks m.i. uitsluitend omdat zij er voordeel van verwachten in hun toekomstig beroep’, dan ontken ik het

[p. 85]

Neue Holländische Grammatica, Amsterdam 1741

woordje ‘uitsluitend’ in deze zin. Zeker, het zou mooi zijn als Nederlands een gewoon vak werd aan Duitse scholen; op de duur kan het niet op enkele idealisten drijven, die meestal zonder betaling werken. Niemand echter van onze groep Duitse leraren, die zich inzetten voor een redelijke vertegenwoordiging van het Nederlands op school, heeft het Nederlands geleerd om de reden die de heer M. opgeeft. De enige van alle leerlingen Nederlands die ik zelf ooit heb gehad, die er praktisch voordeel van verwachtte, was een jongedame, die met een Nederlander verloofd was. Alle overigen leerden de taal uitsluitend om nader kennis te maken met de andere cultuur, nadat ik hen er van overtuigd had, dat deze echt de moeite waard is. Persoonlijk heb ik destijds Nederlands geleerd om uw grote lyriek in de oorspronkelijke tekst te kunnen lezen. Geen van ons heeft het Nederlands nodig voor zijn broodwinning. Wat wij doen is vrijwillig en meestal onbetaald bijwerk. De onkosten voor ons informatiewerk dragen wij zelf. Ik heb b.v. nog kortgeleden meer dan f 100, - uit eigen beurs gegeven, om o.a. pamfletten te laten drukken met geconcentreerde inlichtingen over grootte en betekenis van het Nederlandse taalgebied. (Pardon, dat ik zo moet opscheppen; maar wij zoeken werkelijk geen eigenbelang).

Ik acht twee Nederlandse lessen per week stellig niet voldoende, zoals de heer M. schrijft; ik leg mij alleen neer bij het feit, dat dit voorlopig het hoogste aantal uren zal zijn, dat op de overvolle roosters te veroveren valt. Aan mijn verzoek zich bij ons op te geven voor lessen in de grensstrook heeft geen enkele Nederlander gevolg gegeven. Ook is het grensgebied dat wij op het oog hebben ongeveer 70 km diep.

Wij verwachten, als pedagogen, van een ontmoeting met de Nederlandse literatuur en de geest, die zich door haar uit, een grote verrijking voor onze Duitse jeugd. Ik ben er van overtuigd, dat de heer M. haar deze invloed niet wil ontzeggen.

De zin uit mijn artikel, waaraan de heer M. het meest aanstoot genomen heeft, luidde in mijn manuscript: ‘Ik zou de Nederlanders willen aanraden erop te letten, dat de - allerbegrijpelijkste - animositeit tegen een soort minder geslaagde exemplaren van mijn volk niet automatisch op de volgende generaties wordt overgebracht.’ (Ik kreeg helaas geen kans, om de drukproef te corrigeren.) De heer M. zegt dat dit volgens zijn ervaring ook niet gebeurt. Daar ben ik blij om. Maar als ik andere ervaringen opgedaan heb en nog steeds opdoe, kan ik dat toch niet helpen. Het Duitse massatoerisme in Nederland is m.i. evenmin als het Nederlandse in Duitsland, een maatstaf voor het al of niet bestaan van een anti-Duitse gezindheid in Nederland.

In mijn artikel heb ik noch er om gevraagd het u aangedane leed te vergeven en te vergeten, noch heb ik geprobeerd met sympathie voor de Nederlandstalige cultuur ‘de tragische gebeurtenissen van 1940-1945 ongedaan te maken.’ Iets waar ik nu wel om vraag is dit: ontneemt u ons niet alle moed die er voor ons werk nog over is.

Naschrift

Met belangstelling heb ik kennis genomen van de brieven van de heren Combecher en Spiers. Zij hebben mij niet overtuigd van de zin, die het geven van onderwijs in onze taal in Duitsland kan hebben, maar ik bewonder het vertrouwen, dat zij in de kansen van dit onderwijs blijven stellen. Ik zou er mij zeer over verheugen als in de toekomst mocht blijken, dat mijn opvattingen onjuist zijn. Misschien kunnen wij dan nog eens op de aangelegenheid terugkomen. Inmiddels wens ik allen, die zich aan het onderwijs van het Nederlands in de Bondsrepubliek Duitsland willen wijden, natuurlijk veel succes. Ik zou al een heel slecht A.N.V.'er zijn, indien ik zulks niet deed.

M.

De heer Mayer vertolkt in zijn naschrift niet de gedachte van de gehele redactie. De discussie is thans gesloten.

Red.