Neerlandia. Jaargang 67

Uit de tijdschriften

In het maandblad, ‘Nieuws uit Zuid-Afrika’ van 1 september 1963 schrijft ons Pretoriaans lid Dr. Jan Ploeger over ‘Het einde van het Bataafs bewind aan de Kaap’, en Prof. dr. Wilfried de Pauw begint ‘Vlaamse indrukken’ met een artikel ‘Bantoebier’.

Het oktobernummer van dit maandblad bevat een artikel van Dr. Jan Ploeger ‘Drie Krugerstandbeelden’. Drs. C. de Jong schrijft over ‘Het bezoek van Paul Kruger aan Nederland en Vlaanderen in 1884’. Prof. De Pauw vervolgt zijn Vlaamse indrukken met een artikel ‘Op een Transvaalse plaats’.

Circuit, nr. 3-1963.

Dit derde nummer van ‘Circuit’, het tijdschrift dat een schakel wil zijn tussen de vrienden van Nederland over de gehele wereld, opent met een prachtig, met fraaie foto's verlucht artikel over de Nederlandse windmolens, geschreven door de voorzitter van de Ned. Molenvereniging, de heer F. Stokhuyzen.

Dit artikel schenkt niet alleen aandacht aan het typische beeld en de schoonheid van de molens in ons land, maar ook aan de betekenis, die de molens hadden en hebben in onze polders, en - dan vooral in het verleden - voor onze industrie. Een bijdrage, die vooral bij buitenlandse lezers van Circuit belangstelling zal trekken.

De bekende Nederlandse emigratiedeskundige, de heer B.W. Haveman, wijdt een ‘in memoriam’ aan de dit jaar in Amerika overleden Francis E. Walter, de grote figuur met betrekking tot de miljoenen emigranten die, dank zij zijn initiatief, een nieuw vaderland hebben gevonden.

Andere artikelen handelen over de rol van Nederlanders in Israël, de politieke toestand in Nederland, gezien tegen de achtergrond van onze historie, Vincent van Gogh, en de credieten ten behoeve van Nederlandse emigranten in den vreemde.

Nu nog, tweemaandelijks orgaan van de Vereniging voor Beschaafde Omgangstaal (V.B.O.). 11e jaargang nr. 5-1963.

Het septembernummer van ‘Nu nog’ bevat, naast vele andere bijdragen, het jaarverslag van de V.B.O. over 1962. Dit verslag eindigt aldus:

Wij wensen onze plichten tegenover de Vlamingen te vervullen en ons werk, dat behoort tot de volksopvoeding - eigenlijk een taak van het ministerie van Nationale Opvoeding en Cultuur - voort te zetten.

De vernederlandsing van het bedrijfsleven, de menigvuldige contacten op cultureel gebied met Nederland, de ontwikkeling van Europa, de bewustwording van de Vlamingen, de warme belangstelling voor de Nederlandse taal zijn voor ons een stuwende kracht om met nóg meer geestdrift ons ideaal te verwezenlijken.

Volksopvoeding. Nederlands-Belgisch tijdschrift voor Sociaal-cultureel groepswerk, 12e jaargang nr 5, sept./okt. 1963. Uitgegeven bij J.B. Wolters te Groningen.

In dit nummer is o.a. opgenomen de magistrale rede uitgesproken door de heer E.A. Schüttenhelm, voorzitter van de Nederlandse Televisie-stichting, tijdens de bijeenkomst van de Raad van Afgevaardigden van het Nederlands Cultureel Contact te Amersfoort, op 12 jun. j.l., waarbij de betekenis van de televisie voor de bevordering van de volksontwikkeling vooral werd benadrukt.

De belangrijkste bijdrage, die de TV tot de volksontwikkeling kan leveren, bestaat dan ook hierin, dat zij de kijker confronteert met de gehele menselijke cultuur in zijn rijke gevarieerdheid en wel op zodanige wijze, dat het voor de kijker begrijpelijk is, dat hij kan meevibreren en dat hij gestimuleerd wordt in zijn streven naar zelfontplooiing. Het komt derhalve aan op gevarieerdheid en het niveau van het algemene programmabeleid.

Deze rede wordt in ‘Volksopvoeding’ gevolgd door een ‘Nota over volksontwikkelingswerk en televisie’ opgesteld door de contactgroep Volksontwikkelingswerk van het Nederlands Cultureel Contact, t.b.v. de vergadering van de Raad van Afgevaardigden van het N.C.C. op 12 juni 1963.

Als bijlage van Volksopvoeding werd ons toegezonden het verslag van de 5de conferentie Volksopvoeding voor het Nederlands taalgebied, gehouden te Mariakerke-Oostende, gehouden op 11-13 oktober 1962.

J.L. Heldring: ‘De Europese crisis en de openbare mening in Nederland’, De Maand, aug.-sept. 1963 (6e jg., nr 7).

‘De Maand’ publiceert, in enigszins bewerkte vorm, de lezing, die Mr. J.L. Heldring, adjunct-hoofdredacteur van de Nieuwe Rotterdamse Courant, in febr. jl. in Brussel hield over een onderwerp, dat toen wel bijzonder in het middelpunt van de belangstelling stond.

Heldring geeft, aanknopend bij publikaties van Geyl en Boogman, eerst een schets van de historische achtergrond van de Noordnederlandse visie op de buitenlandse politiek. Deze werd bepaald enerzijds door de handelsgeest, anderzijds door het calvinisme in de Republiek. De eerste was gericht op neutraliteit, het tweede bevorderde de moraliserende karaktertrek, die opvallend is, zeker in de ogen van buitenlanders, bij Noord-Nederlanders. De combinatie van beide leidde tot een houding van afkeer jegens machtspolitiek, met als gevolg veel idealistische redeneringen over internationale rechtsorde en een onderontwikkeld inzicht in de reële factoren van de buitenlandse politiek. Beide bepaalden ook de houding van Nederland tegenover de Europese integratie. Daarom bracht het pure staaltje van machtspolitiek, dat De Gaulle in januari van dit jaar tentoonspreidde met zijn weigering om Engeland tot de E.E.G. toe te laten, in Nederland zo'n enorme schok teweeg.

[p. 186]

Heldring analyseert vervolgens de houding van de afzonderlijke politieke partijen t.a.v. de Europese crisis. Hij constateert o.m., dat de achtereenvolgende regeringen in de buitenlandse politiek vrij onafhankelijk van het parlement handelden. ‘Het is alleen maar een bewijs te meer dat de opvattingen omtrent buitenlandse politiek bij de politici niet al te diep geworteld zijn. Niemand zal van een punt van buitenlandse politiek een halszaak maken.’

(De Indonesische kwestie vormde alleen schijnbaar een uitzondering, want deze werd door de openbare mening vooral als een aangelegenheid van binnenlandse politiek gezien.)

Schrijver besluit, onder aanhaling van uitlatingen van de 19de eeuwse liberale flamingant Julius Vuylsteke, met te wijzen op het belang dat Nederland heeft bij een sterke Vlaamse positie in België en op de gemeenschappelijke belangen van de hele Nederlandse cultuurgemeenschap in Europa, belangen ook van Nederland en België tezamen.

Bijzondere boeiende beschouwingen.

W.

Lode Claes: ‘Taalwetten zonder effect?’, Streven, okt. 1963 (jg. XVII, 1).

‘Wat zijn wetten zonder zeden? Deze aloude vraag staat centraal in de beoordeling van de taalwetten welke deze zomer door het Belgische parlement zijn gesteund. Niemand beschouwt ze als een geslaagde of definitieve regeling van de Vlaams-Waalse verhoudingen in het land.’ De Vlaamse opinie koestert een diep wantrouwen t.a.v. de feitelijke toepassing van de nieuwe wet, wat al ‘direct gevoed is door eenzijdige interpretaties van de andere kant (door de verslaggever van de Senaat) en oproepen (van ministers en partijvoorzitters nog wel) om de uitvoering van de wet aan te passen aan de noodwendigheden van het leven en het “gezond verstand” van de Belgen, die altijd alles wat in de wetgeving buitensporig is, vanzelf onuitgevoerd laten. De afwezigheid van een doelmatige wisselwerking tussen wetten en zeden, tussen instellingen en gedragingen, is een van de hoofdtrekken van het openbaar leven in dit land zonder burgerzin of civil spirit... Op geen enkel gebied is dit alles zo duidelijk als op dat van de taalwetgeving’. Aldus begint Lode Claes een scherpe ontleding van achtergrond en uitwerking van de nieuwe taalwetgeving. ‘Er is geen “gelijkheid in feite” omdat de Franstalige groep deze niet gewild heeft.’ Deze groep heeft de normen, die aan de nieuwe wet ten grondslag liggen, niet ‘geassimileerd’, niet inwendig aanvaard. Alleen inzake de vernederlandsing van het bedrijfsleven verwacht schrijver een aanvaarding door de Franstaligen van de nieuwe wetgeving, omdat deze hier ondersteund wordt door factoren als de economische groei en de vernederlandsing van de jonge generatie in Vlaanderen.

De reële tweetaligheid in Brussel acht hij veel twijfelachtiger. De neiging tegemoet te komen aan de Waalse vrees voor ‘minorisatie’ en bijgevolg het invoeren van de ‘pariteit’ in de leidende administratieve functies ziet Claes als een verdere stap in het - reeds eerder door hem beschreven - feitelijke federaliseringsproces, dat zich aan het voltrekken is en dat de voorstanders van de unitaire staatsstructtur juist willen vermijden. Ze zullen de pariteit overigens niet kunnen toepassen, ‘zolang er geen instellingen in het leven worden geroepen die statutair uitmaken, wie tot ieder van de twee paritaire groepen behoort’. Deze taalwetgeving zal de taalkwestie niet uit de wereld helpen. Het gaat trouwens om veel meer dan een taalkwestie. Alleen de erkenning van de Vlaamse Beweging als machtsfactor in het openbare leven (wat misschien het gevolg had kunnen zijn van een succesrijk verzet tegen de getroffen regeling voor de randgemeenten) kan een ommekeer brengen in de houding van de Franstaligen. ‘Komt die erkenning er niet, dan zullen zij deze taalwet van haar draagwijdte beroven net als de vorige’. ‘De kern van het Vlaams-Waalse probleem is gelegen in de toenemende psychologische spanning tussen de twee groepen; men kan dit een obsessie of een sentimentele kwestie noemen, als men er maar niet de realiteit van ontkent of onderschat: volken (maar dit is nog steeds taboe), socio-culturele groepen, conflictgroepen, als men maar inziet dat het conflict dat de twee groepen verdeelt, vertakkingen heeft op vrijwel alle gebieden van het openbare leven... Men kan vaststellen dat Vlaamse en Waalse federalisten het zelf over het federalisme niet eens worden (indien dit vanzelf ging, zou ook hun federalisme overbodig zijn), als men maar inziet dat de twee conflictgroepen zich aan elkaar optrekken, niet omwille van een soort complot tegen België, maar omdat dit steeds het geval is met conflictgroepen zoals b.v. partijen. De vraag is, welk conflict op een bepaald ogenblik in een land domineert.’

Tot zover de samenvatting van en aanhalingen uit de meest fundamentele beschouwing van de vele, die ik in de afgelopen maanden over de nieuwe taalwetgeving gelezen heb.

W.